The name Buddhism comes from the word 'budhi' which means 'to wake up' and thus Buddhism is the philosophy of awakening.
Sunday, February 6, 2011
Friday, October 23, 2009
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ အေၾကာင္း အက်ိဳး(၁၁)ပါး
၁။ အ၀ိဇၨာပစၥယာ သခၤ ါရာ - မသိမႈေၾကာင့္ ျပဳျပင္စီမံမႈ ျဖစ္ရျခင္း။
၂။ သခၤ ါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ - ျပဳျပင္ စီမံမႈေၾကာင့္ အမိ၀မ္း၌ ၀ိညာဏ္ တြယ္ရျခင္း။
၃။ ၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ - ၀ိညာဏ္တြယ္ျခင္းေၾကာင့္ နာရုပ္ သတၱ၀ါ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၄။ နာမရူပပစၥယာ သဠာယတနံ - နာမ္ရုပ္သတၱ၀ါ ျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္ ဒြါရေျခာက္ေပါက္ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၅။ သဠာယတနပစၥယာ ဖေႆာ - ဒြါရေျခာက္ေပါက္ ျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္ အာရံုကို ထိခိုက္မိျခင္း။
၆။ ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ - အာရံုထိခိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္း၊ မေကာင္း ခံစားျခင္း။
၇။ ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ - ေကာင္း၊ မေကာင္း ခံစားျခင္းေၾကာင့္ ခံစားလိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၈။ တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ - ခံစားလိုေသာ စိတ္ေၾကာင့္ စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္ရျခင္း။
၉။ ဥပါဒါနပစၥေယာ ဘေ၀ါ - စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္ရျခင္းေၾကာင့္ ဘ၀ကို ဆုေတာင္းျခင္း။
၁၀။ ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ - ဘ၀ကို ဆုေတာင္းေသာေၾကာင့္ အမိ၀မ္း၌ ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္း။
၁၁။ ဇာတိပစၥယာ ဇရာမရဏံ - ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္းေၾကာင့္ အိုနာေသ ျဖစ္ရျခင္း။
(မွတ္ခ်က္) အရွင္ညာဏဒီပ(ဓမၼရတနာ)မွကူးယူထားပါသည္။
၂။ သခၤ ါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ - ျပဳျပင္ စီမံမႈေၾကာင့္ အမိ၀မ္း၌ ၀ိညာဏ္ တြယ္ရျခင္း။
၃။ ၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ - ၀ိညာဏ္တြယ္ျခင္းေၾကာင့္ နာရုပ္ သတၱ၀ါ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၄။ နာမရူပပစၥယာ သဠာယတနံ - နာမ္ရုပ္သတၱ၀ါ ျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္ ဒြါရေျခာက္ေပါက္ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၅။ သဠာယတနပစၥယာ ဖေႆာ - ဒြါရေျခာက္ေပါက္ ျဖစ္ေပၚျခင္းေၾကာင့္ အာရံုကို ထိခိုက္မိျခင္း။
၆။ ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ - အာရံုထိခိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ေကာင္း၊ မေကာင္း ခံစားျခင္း။
၇။ ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ - ေကာင္း၊ မေကာင္း ခံစားျခင္းေၾကာင့္ ခံစားလိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
၈။ တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ - ခံစားလိုေသာ စိတ္ေၾကာင့္ စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္ရျခင္း။
၉။ ဥပါဒါနပစၥေယာ ဘေ၀ါ - စြဲစြဲလမ္းလမ္း ျဖစ္ရျခင္းေၾကာင့္ ဘ၀ကို ဆုေတာင္းျခင္း။
၁၀။ ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ - ဘ၀ကို ဆုေတာင္းေသာေၾကာင့္ အမိ၀မ္း၌ ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္း။
၁၁။ ဇာတိပစၥယာ ဇရာမရဏံ - ပဋိသေႏၶ ေနရျခင္းေၾကာင့္ အိုနာေသ ျဖစ္ရျခင္း။
(မွတ္ခ်က္) အရွင္ညာဏဒီပ(ဓမၼရတနာ)မွကူးယူထားပါသည္။
ေကာသလ အိမ္မက္(၁၆)ခ်က္ ရွစ္လုံးဖြဲ႔ကဗ်ာမား
မွတ္ခ်က္ -
အထက္စာေၾကာင္းကို ေကာသလမင္း အိပ္မက္စကား။
ေအာက္စာေၾကာင္းကို ဘုရားရွင္ အေျဖဟု မွတ္ပါ။
၁။ ႏြားေလးေကာင္ အိပ္မက္
ႏြားနက္ေလးခု ေ၀ွ႔မႈဟန္ျပင္၊ မေ၀ွ႔ၾကဘဲ ေရွာင္လြဲသည္ျမင္။
အေရွ႕အေနာက္ ေတာင္ေျမာက္မိုးဆင္၊ ၿခိမ္းသံေပး မိုးေ၀းလြင့္ေပ်ာက္စဥ္။
၂။ သစ္ပင္ငယ္ အိပ္မက္
ေျမကမႂကြ ငယ္လွသစ္ပင္၊ ဖူးငံုရင့္ၿပီး ပြင့္သီးေတြ႕ျမင္။
အရြယ္မမွ် ပ်ဳိမမယ္ခင္၊ သမီးသား လင္ထား အိမ္ေထာင္ခ်င္။
၃။ ႏြားမႀကီး အိပ္မက္
ယေန႔ဖြားစ ႏြားမႏို႔သာ၊ မိခင္ႏြားႀကီး စို႔ၿပီးေနရွာ။
သမီးႏွင့္သား စီးပြားပိုင္ရာ၊ မိႏွင့္ဘ ေကၽြးမွစားရမွာ။
၄။ ႏြားငယ္ အိပ္မက္
ႏြားႀကီးမႀကိဳက္ ၀န္တိုက္ႏြားငယ္၊ မရံုးႏိုင္ဘဲ ၀ပ္လဲေနတယ္။
ႀကီးသူပယ္ရွား ေျမွာက္စားလူငယ္၊ တိုင္းျပည္ေရး ရႈပ္ေထြးေပြေတာ့မယ္။
၅။ ျမင္း အိပ္မက္
ခံတြင္းႏွစ္ခြ ျမင္းလွရာဇာ၊ ေကၽြးေကၽြးသမွ် မ၀ႏိုင္ပါ။
မွဴးမတ္မင္းစိုး လာဘ္ထိုးသူရွာ၊ ႏွစ္ဘက္စား တရားစီရင္မွာ။
၆။ ေရႊခြက္ အိပ္မက္
ေခြးအိုထံဆက္ ေရႊခြက္သိန္းတန္၊ က်င္ငယ္အၿမဲ ခြက္ထဲစြန္႔ျပန္။
မ်ဳိးျမတ္သမီး ပစၥည္းမက္ဟန္၊ အမ်ဳိးယုတ္ လင္လုပ္ေပါင္းဆက္ဆံ။
၇။ ေခြးသူခိုးမ အိပ္မက္
ေရွ႕ကက်စ္ခ် လြန္စႀကိဳးကို၊ ေခြးမ ခိုးစား ကိုက္၀ါးခါမ်ဳိ။
လင္ႀကီးပစၥည္း သိမ္းဆည္းမသို၊ လင္ေျမွာင္အား မယားေလာကြတ္ပို။
၈။ ေရျပည့္အိုး အိပ္မက္
အိုးငယ္ခ်ည္းနည္း အိုးႀကီးေရလွ်ံ၊ အိုးႀကီးကိုပဲ ေရဆြဲေလာင္းျပန္။
ဆင္းရဲသူမ်ား ၀တ္စားမက်န္၊ အခြန္တြက္ ႏွိပ္စက္ေငြေတာင္းခံ။
၉။ ေရကန္ႀကီး အိပ္မက္
ၾကာမ်ဳိးငါး၀ ပြင့္ၾကေရကန္၊ ေရလယ္ေနာက္လ်က္ ကမ္းဘက္ၾကည္ျပန္။
ၿမိဳ႕တြင္းေပြရႈပ္ ခြန္တုတ္ေကာက္ခံ၊ ၿမိဳ႕ျပင္ထြက္ ျပည့္ႏွက္စည္ကားရန္။
၁၀။ ထမင္းအိုး အိပ္မက္
တစ္အိုးတည္းခ်က္ အက်က္မညီ၊ ထမင္းမာဆတ္ ေပ်ာ့ႏွပ္သံုးလီ။
မင္းႏွင့္လူမ်ား တရားမမွီ၊ မိုးသံုးစား ကြက္ၾကားရြာခ်မည္။
၁၁။ စႏၵကူးႏွစ္ အိပ္မက္
ေမႊးထံုနံ႔ၾကဴး စႏၵကူးသိန္းတန္၊ ပုန္းရည္ႏွင့္လဲ သံုးစြဲစားျပန္။
အလဇၨီမ်ား တရားဖိုးတန္၊ ေငြႏွင့္လဲ အၿမဲေဟာမည္မွန္။
၁၂။ ဗူးေတာင္း အိပ္မက္
သံေၾကးမေပါင္း ဗူးေတာင္းဗူးအံု၊ ေရတြင္စုပ္စုပ္ နစ္ျမဳပ္လံုးစံု။
ပညာရွိမ်ား စကားဥႆံု၊ ေျပာသမွ် ေလာကမသံုးကုန္။
၁၃။ ေက်ာက္ခဲႀကီး အိပ္မက္
အိမ္လံုးေတာင္လံုး ေက်ာင္းတံုးေက်ာက္ဖ်ာ၊ ေရမွာဘြားဘြား ထင္ရွားေပၚလာ။
ရဟန္းရွင္ဆိုး လူဆိုးမ်ားသာ၊ ဂုဏ္ေရာင္တိုး တန္ခိုးေပၚထြက္မွာ။
၁၄။ ဖားငယ္မ အိပ္မက္
အဆိပ္ျပင္းေတာက္ ေႁမြေဟာက္ႀကီးကို၊ ဖားငယ္မမ်ား ကိုက္၀ါးကာမ်ဳိ။
ကညာယူထား သက္ၾကားဘိုးအို၊ မယားဆဲ အၿမဲေအာ္ေငါက္ဆို။
၁၅။ က်ီးငွက္ အိပ္မက္
အဆင္းမည္းနက္ က်ီးငွက္ထံမွာ၊ ေရႊဟသၤာမ်ား ခ-စားေနပါ။
ပညာသီလ ျပည့္၀သူဟာ၊ သူယုတ္အား ၀ပ္တြားေနရမွာ။
၁၆။ သစ္ႏွင့္ဆိတ္ အိပ္မက္
ဆိတ္ကိုျမင္ျငား ေၾကာက္အားျပင္းထန္၊ ျခေသၤ့သစ္က်ား ခုန္လႊားေျပးျပန္။
သူယုတ္မာမ်ား ေထာင္လႊားႏိုင္ငံ၊ သူေတာ္ေကာင္း ပုန္းေအာင္းေတာၿမိဳင္ယံ။
(လယ္တီပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး)
အထက္စာေၾကာင္းကို ေကာသလမင္း အိပ္မက္စကား။
ေအာက္စာေၾကာင္းကို ဘုရားရွင္ အေျဖဟု မွတ္ပါ။
၁။ ႏြားေလးေကာင္ အိပ္မက္
ႏြားနက္ေလးခု ေ၀ွ႔မႈဟန္ျပင္၊ မေ၀ွ႔ၾကဘဲ ေရွာင္လြဲသည္ျမင္။
အေရွ႕အေနာက္ ေတာင္ေျမာက္မိုးဆင္၊ ၿခိမ္းသံေပး မိုးေ၀းလြင့္ေပ်ာက္စဥ္။
၂။ သစ္ပင္ငယ္ အိပ္မက္
ေျမကမႂကြ ငယ္လွသစ္ပင္၊ ဖူးငံုရင့္ၿပီး ပြင့္သီးေတြ႕ျမင္။
အရြယ္မမွ် ပ်ဳိမမယ္ခင္၊ သမီးသား လင္ထား အိမ္ေထာင္ခ်င္။
၃။ ႏြားမႀကီး အိပ္မက္
ယေန႔ဖြားစ ႏြားမႏို႔သာ၊ မိခင္ႏြားႀကီး စို႔ၿပီးေနရွာ။
သမီးႏွင့္သား စီးပြားပိုင္ရာ၊ မိႏွင့္ဘ ေကၽြးမွစားရမွာ။
၄။ ႏြားငယ္ အိပ္မက္
ႏြားႀကီးမႀကိဳက္ ၀န္တိုက္ႏြားငယ္၊ မရံုးႏိုင္ဘဲ ၀ပ္လဲေနတယ္။
ႀကီးသူပယ္ရွား ေျမွာက္စားလူငယ္၊ တိုင္းျပည္ေရး ရႈပ္ေထြးေပြေတာ့မယ္။
၅။ ျမင္း အိပ္မက္
ခံတြင္းႏွစ္ခြ ျမင္းလွရာဇာ၊ ေကၽြးေကၽြးသမွ် မ၀ႏိုင္ပါ။
မွဴးမတ္မင္းစိုး လာဘ္ထိုးသူရွာ၊ ႏွစ္ဘက္စား တရားစီရင္မွာ။
၆။ ေရႊခြက္ အိပ္မက္
ေခြးအိုထံဆက္ ေရႊခြက္သိန္းတန္၊ က်င္ငယ္အၿမဲ ခြက္ထဲစြန္႔ျပန္။
မ်ဳိးျမတ္သမီး ပစၥည္းမက္ဟန္၊ အမ်ဳိးယုတ္ လင္လုပ္ေပါင္းဆက္ဆံ။
၇။ ေခြးသူခိုးမ အိပ္မက္
ေရွ႕ကက်စ္ခ် လြန္စႀကိဳးကို၊ ေခြးမ ခိုးစား ကိုက္၀ါးခါမ်ဳိ။
လင္ႀကီးပစၥည္း သိမ္းဆည္းမသို၊ လင္ေျမွာင္အား မယားေလာကြတ္ပို။
၈။ ေရျပည့္အိုး အိပ္မက္
အိုးငယ္ခ်ည္းနည္း အိုးႀကီးေရလွ်ံ၊ အိုးႀကီးကိုပဲ ေရဆြဲေလာင္းျပန္။
ဆင္းရဲသူမ်ား ၀တ္စားမက်န္၊ အခြန္တြက္ ႏွိပ္စက္ေငြေတာင္းခံ။
၉။ ေရကန္ႀကီး အိပ္မက္
ၾကာမ်ဳိးငါး၀ ပြင့္ၾကေရကန္၊ ေရလယ္ေနာက္လ်က္ ကမ္းဘက္ၾကည္ျပန္။
ၿမိဳ႕တြင္းေပြရႈပ္ ခြန္တုတ္ေကာက္ခံ၊ ၿမိဳ႕ျပင္ထြက္ ျပည့္ႏွက္စည္ကားရန္။
၁၀။ ထမင္းအိုး အိပ္မက္
တစ္အိုးတည္းခ်က္ အက်က္မညီ၊ ထမင္းမာဆတ္ ေပ်ာ့ႏွပ္သံုးလီ။
မင္းႏွင့္လူမ်ား တရားမမွီ၊ မိုးသံုးစား ကြက္ၾကားရြာခ်မည္။
၁၁။ စႏၵကူးႏွစ္ အိပ္မက္
ေမႊးထံုနံ႔ၾကဴး စႏၵကူးသိန္းတန္၊ ပုန္းရည္ႏွင့္လဲ သံုးစြဲစားျပန္။
အလဇၨီမ်ား တရားဖိုးတန္၊ ေငြႏွင့္လဲ အၿမဲေဟာမည္မွန္။
၁၂။ ဗူးေတာင္း အိပ္မက္
သံေၾကးမေပါင္း ဗူးေတာင္းဗူးအံု၊ ေရတြင္စုပ္စုပ္ နစ္ျမဳပ္လံုးစံု။
ပညာရွိမ်ား စကားဥႆံု၊ ေျပာသမွ် ေလာကမသံုးကုန္။
၁၃။ ေက်ာက္ခဲႀကီး အိပ္မက္
အိမ္လံုးေတာင္လံုး ေက်ာင္းတံုးေက်ာက္ဖ်ာ၊ ေရမွာဘြားဘြား ထင္ရွားေပၚလာ။
ရဟန္းရွင္ဆိုး လူဆိုးမ်ားသာ၊ ဂုဏ္ေရာင္တိုး တန္ခိုးေပၚထြက္မွာ။
၁၄။ ဖားငယ္မ အိပ္မက္
အဆိပ္ျပင္းေတာက္ ေႁမြေဟာက္ႀကီးကို၊ ဖားငယ္မမ်ား ကိုက္၀ါးကာမ်ဳိ။
ကညာယူထား သက္ၾကားဘိုးအို၊ မယားဆဲ အၿမဲေအာ္ေငါက္ဆို။
၁၅။ က်ီးငွက္ အိပ္မက္
အဆင္းမည္းနက္ က်ီးငွက္ထံမွာ၊ ေရႊဟသၤာမ်ား ခ-စားေနပါ။
ပညာသီလ ျပည့္၀သူဟာ၊ သူယုတ္အား ၀ပ္တြားေနရမွာ။
၁၆။ သစ္ႏွင့္ဆိတ္ အိပ္မက္
ဆိတ္ကိုျမင္ျငား ေၾကာက္အားျပင္းထန္၊ ျခေသၤ့သစ္က်ား ခုန္လႊားေျပးျပန္။
သူယုတ္မာမ်ား ေထာင္လႊားႏိုင္ငံ၊ သူေတာ္ေကာင္း ပုန္းေအာင္းေတာၿမိဳင္ယံ။
(လယ္တီပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး)
Tuesday, October 6, 2009
ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ၊အခန္းေလး၊
ဒီအခန္းကစၿပီး က်ြန္ေတာ္ အခ်ီးနိဒါန္းသေဘာမ်ိဳးေရးပါေတာ.မယ္။ က်ြန္ေတာ္ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ. အပိုင္းေလးေတြကို က်ြန္ေတာ္. အၿမင္သက္သက္နဲ. ေရးမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။
က်ြန္ေတာ္တို. ဗုဒၶဘာသာနဲ. ပက္သက္လို. ဘုရားေဟာတဲ. အခ်က္ေတြကို က်ြန္ေတာ္တို. ငယ္စဥ္က နာၾကားခဲ.ရလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တရားနဲ.မစိမ္းၾကပါဘူး။
အခုဒီအခန္းေလးမွာေတာ. ဗုဒၶဝါဒနဲ. တုိက္ရုိက္သက္ဆိုင္တဲ. အေၾကာင္းအရာေတြမပါေပမဲ. ဗုဒၶေခတ္ကလူေတြရဲ. ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ စိတ္ေနစရုိက္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ စတာေတြကို စာေရးဆရာက တတ္ႏုိင္သမွ် စုစည္းထားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီအထဲက အေၾကာင္းအရာေတြကလည္း စိတ္ဝင္စားဖို.ေကာင္းပါတယ္။
ဥပမာ ဗုဒၶေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွာ ဇာတ္ဝါဒသည္ ဒီေလာက္ၾကီးအရွိန္အဝါမၾကီးေသးတဲ. အေၾကာင္း ၊ ဘာသာေရးလြပ္လပ္္ခြင္.လည္း အလြန္ၿမင္.မား၍ မည္သည္.ဘုရင္ကမွ်ဘာသာေရးကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေလ.မရွိၾကေၾကာင္း၊ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ၿပိဳင္ ဘာသာေရးဆရာၾကီးမ်ားရဲ. အယူအဆမ်ားႏွင္. ေတြးေခၚပံုမ်ား၊ ေတာထြက္၍တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္လူတို. ၏ဓေလ.ထံုးစံ ၿဖစ္တဲ. အေၾကာင္း၊ စသၿဖင္. ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
အခန္း(၃)
ဗုဒၶမေပၚမွီက အိႏၵိယအယူဝါဒမ်ား
"မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ
လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍
အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚေပါက္ကာ
ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား
ေၿပာင္းလဲလႈပ္ ရွားေနစဥ္
ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။"
ေဂါတမဗုဒၶ ပြင္.ေတာ္မူေသာ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏိၵယႏိုင္ငံ ေၿမာက္ပိုင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းတြင္ လိမၼာယဥ္ေက်း အဆင္.အတန္းၿမင္.ေသာ အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.ေနထိုင္ၾက၏။ ပိဋကတ္စာေပႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ခတၱိယ၊ ၿဗာဟၼဏ၊ ေဝႆႏွင္. သုဒၵ ဟူ၍ ေရွးအိႏၵိယၿပည္ရွိ ဇာတ္အမ်ိဳးေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ခတၱိယတို.မွာ လယ္ေၿမကို အစိုးရေသာ မင္းမွဴးမတ္စစ္သူၾကီးမ်ိဳး၊ လယ္ပိုင္ရွင္သူေဌးမ်ိဳးၿဖစ္၍ ေရွးအာရိယန္ေခါင္းေဆာင္ အၾကီးအကဲမ်ားမွ သက္ဆင္းလာၾကသည္ဆို၏။ ၿဗဟၼဏတို.ကား ေရွးအာရိယန္တို.၏ ဆရာဘုန္းၾကီးမ်ားႏွင္. ဆက္ႏြယ္ၾကသည္ဆို၏။ ေဝႆတို.မွာ ကုန္သည္၊ သူၾကြယ္လယ္သမားမ်ိဳးၿဖစ္၍ သုဒၶတို.မွာ အာရိယန္တို. အိႏိၵယၿပည္သို. မေရာက္လာမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ ၿဒာဗီးဒီးယန္းလူမ်ိဳး အဆက္အႏြယ္မ်ားၿဖစ္၏။
ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေထာက္ခံအားေပးၾက၏။ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏၵိယၿပည္ ေၿမာက္ပိုင္း၌ သူတို. တန္ခိုးဩဇာ မပ်ံ.ႏွံ.ေသးသၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒသည္လည္း ထုထည္အင္အား မၾကီးမားေသားေခ်။ ေရွးၿဗဟၼဏက်မ္းတို.၏ အဆိုအားၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒက်င္.သံုးေသာ တုိင္းၿပည္မ်ားမွာ ကုရုတိုင္း ႏွင္. ပဥၥာလတုိင္းမ်ား ၿဖစ္၏။ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းအလယ္ပိုင္းရွိ မဂဓ, ေကာသလ စေသာ တိုင္းၿပည္မ်ား၌ ဇာတ္ဝါဒ မထြန္းကားေသးေခ်။ ဗုဒၶစာေပ၌ မဇၩိမေဒသရွိ အခ်ိဳ.လူတို.၏ ဇာတ္ဝါဒ အယူသီးမႈကို ၿပေသာ သာဓကမ်ား ရွိသည္မွန္၏။ ဝိဋဋဴပႏွင္. သာကီဝင္တို. စစ္ၿဖစ္ၾကၿခင္းသည္ ဇာတ္အယူသီးမႈေၾကာင္.ၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဇာတ္ဝါဒ စည္းမ်ဥ္းမ်ားမွာ အခါခပ္သိမ္း မတင္းက်ပ္လွေခ်။ ဥပမာ ဇာတ္ၾကီးေသာသူသည္ မိမိရုိးရာ အလုပ္မွတစ္ပါး အၿခားအလုပ္မ်ားကို ေရွာင္ၾကင္ရမည္ၿဖစ္၏။ သို.စဥ္လ်က္ ကုသမင္းသည္ ပပဝတီမင္းသမီးကို လိုခ်င္ေသာေၾကာင္. အိုးထိန္းသည္၊ စားေတာ္ခ်က္စေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ကိုင္သည္ဆို၏။ အၿခားဇာတ္မ်ား၌ ကုန္သြယ္မႈ၊ အမဲလုိက္မႈ စသည္ၿဖင္. အသက္ေမြးေသာ ၿဗာဟၼဏမ်ား အေၾကာင္းေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဆန္.က်င္ေသာသူမ်ားမွာ ခတၱိယတို.ၿဖစ္၏။ ခတၱိယတို.သည္ ဇာတိမာန္ရွိ၍ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဇာတ္ၿမင္.ေသာသူမ်ားအၿဖစ္ အသိအမွတ္မၿပဳၾကေခ်။ သာကီဝင္တို.သည္ ၿဗာဟၼဏဆရာၾကီးတစ္ဦး၏ တပည္.အား မိမိတို. စည္းေဝးရာဌာန၌ ေနရာထိုင္ခင္းမေပးဘဲ မေထမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၾက၏။ သို.ရာတြင္ ၿဗာဟၼဏႏွင္. ခတၱိယ တို.သည္ အၿမဲထာဝရ ရန္သူမ်ားမဟုတ္ၾကေခ်။ အခိ်ဳ.ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ခတၱိယႏြယ္ဝင္ ဘုရင္တို.အား အခိ်ဳ.ကိစၥမ်ား၌ အၾကံဥာဏ္ေပး၍ ေၿမွာက္စားၿခင္း ခံၾကရ၏။ ဗုဒၶသံဃာ၌ ၿဗဟၼဏေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ပါဝင္၍ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္မဟာကႆပ စေသာ ဗုဒၶ၏ သာဝကၾကီးမ်ားသည္ ၿဗဟၼဏမ်ားၿဖစ္ၾက၏။
စင္စစ္ ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒကို ေနာက္ခံထား၍ ေပၚထြန္းလာေသာဝါဒၿဖစ္ရကား ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆမ်ားကို ေလ.လာရန္လိုအပ္၏။
ေရွးအာရိယန္တို.သည္ ေန၊ေလ၊ မိုး၊ မီး စေသာ သဘာဝၿခင္းရာ ကမာၻ.တန္ဆာမ်ားကို ကိုးကြယ္ၾက၏။ သူတို.၏ နတ္ဘုရားမ်ားကုိ ေဒဝဟုေခၚ၍ သူတို.အယူဝါဒႏွင္. ဓေလ.ထံုးစံမ်ားကို ေရွးေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ေဝဒက်မ္းမ်ားတြင္ ဣသွ်ဴေဝဒသည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၏။ ထိုေဝဒ၌ နတ္ဘုရားမ်ားကို ခ်ီးက်ဳး ထားေသာ ကဗ်ာမ်ားႏွင္. အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.၏ အတိတ္ၿဖစ္စဥ္ကို ဖြဲ.ႏြဲ.စပ္ဆိုထားေသာ ကဗ်ာမ်ားပါရွိ၏။ ဒုတိယေဝဒၿဖစ္ေသာ သာမေဝဒ၌ သူတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေသရည္၏ အရွင္ေသာမနတ္ဘုရားႏွင္. သက္ဆိုင္သည္.ကဗ်ာမ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ တတိယ ယဇုေဒဝ၌မူ နတ္ဘုရားမ်ားကို ရည္စူး၍ ၿပဳလုပ္ရေသာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားတြင္ ရြတ္ဆိုေလ်ွာက္ထားရေသာ ကဗ်ာမ်ား ပါရွိ၏။
အထက္ပါ ေဝဒသံုးပံုအၿပင္ အာတပၸနေဝဒဟုေခၚေသာ ေဝဒတစ္ခု ရွိေသး၏။ ေနာက္ဆံုးေပၚေဝဒၿဖစ္၍ ေလာကီပညာဆိုင္ရာ ဂါထာမႏၱရားအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ၿပဆိုထားေသာ ေဝဒၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ၿဗဟၼဇာလသုတ္၌ ဖုတ္တေစၦအတတ္၊ အဂၤဝိဇၹာ အတတ္၊ ေနကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း အတတ္စသည္ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ သမဏ ၿဗာဟၼဏ တို.၏မွား ယြင္းေသာအသက္ေမြးမႈမ်ားကို ရွည္လ်ားစြာေဖာ္ၿပထား၍ ယင္းတို.မွာ အာတပၸနေဝဒက်မ္းလာ ေလာကီပညာမ်ား ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။
ေဝဒေခတ္ အိႏိၵယလူမ်ိဳးတုိ.၏ ဘာသာတရားမွာ မ်က္ေမွာက္ဘဝ ေကာင္းစားေရးကို ပဓနထားေသာ တရားၿဖစ္၏။ တမလြန္ဘဝအေၾကာင္းကို သူတို. အေလးအနက္ မစဥ္းစား ၾကေခ်။ ေသၿပီးေနာက္ကာလ၌ လူေကာင္းသည္ ထာဝစဥ္ ခ်မ္းသာစြာေနရ၍ မေကာင္းေသာသူမွာ အၿမဲ ဆင္းရဲဒုကၡ ခံေနရသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။
လူသည္ ဘဝေပါင္းမ်ားစြာ က်င္လည္ရသည္ဟု မယူဆၾကေခ်။ ဘဝသံသရာႏွင္. ကမၼဝါဒသည္ ေဝဒေခတ္အလြန္မွ ေပၚေပါက္လာေသာ အယူမ်ားၿဖစ္၏။
ထိုေခတ္လူတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ၏ အက်ိဳးအာနိသင္ကို အထူးယံုၾကည္ၾက၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္မ်ိးအေၾကာင္းကို ဒီဃနိကာယ္ ကူဋဒႏၱသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ ၿပဳလုပ္ရာ၌ အစစအရာရာ ထံုးနည္းမွန္ကန္တိက်ရန္လိုအပ္ေသာေၾကာင္. ၿဗာဟၼဏတို.က ၾကီးၾကပ္စီမံရ၏။ ၿဗာဟၼဏအားလံုးမွာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲၿဖင္. စီးပြားရွာသူမ်ား မဟုတ္က်ေခ်။ ဥာဏ္အၿမင္ရင္.က်က္ေသာ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ားကို သံသယရွိ၍ အမွန္တရားကို ရွာၾကံစဥ္းစားလာၾက၏။ ထိုသူတို.၏ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ားကို ဥပနိသ်ွမည္ေသာ က်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဥပနိသ်ွက်မ္းမ်ား၏ အဆိုအားၿဖင္. သတၱေလာကၾကီး တစ္ခုလံုး၏ မူလပင္မမွာ ပရအတၱ ၿဖစ္၏။ (အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားမွ Atman ကိုၿပန္ဆိုထားၿခင္းၿဖစ္သည္) စၾကာဝဠာ၌ ရွိရွိသမ်ွေသာ နတ္လူသတၱဝါ အားလံုးသည္ ပရအတၱ၌ မူလအစရွိ၍ ပရအတၱႏွင္. ေနာက္ဆံုး ၿပန္လည္ ေပါင္းစည္းၾကရမည္ ၿဖစ္သည္။ ပရအတၱသည္ အေကာင္းဆံုး၊ အၿမတ္ဆံုး နိစၥဓူဝ အသခၤတဓာတ္ၿဖစ္၍ ယင္း၏ ဝိေသသဂုဏ္မ်ားကို လူတို.ဥာဏ္ၿဖင္. ၾကံစည္ေသာ္လည္း ဘာမ်ွသိရမည္မဟုတ္။ ယင္းသည္ အစိေႏၱယ်ၿဖစ္၍ ဥပနိသ်ွဆရာတို.က ဤသို.မဟုတ္၊ ထိုသို.မဟုတ္ ဟူ၍သာ ၿငင္းဆိုၾက၏။
ေလာက၌ ပရအတၱမွတစ္ပါး အၿခားဘာမ်ွမရွိ။ ၿမင္ၿမင္သမွ် သက္ရွိသက္မဲ. တို.သည္ မာယာမ်ွသာၿဖစ္၏။ (ဝါ) လူတို.အၿမင္မွား၍ ဧကန္ထင္ရွားရွိသည္ဟု ထင္မွားေနၾကၿခင္းၿဖစ္၏။ ပရအတၱႏွင္. ကင္းကြာေနေသာေၾကာင္. သတၱဝါတို.သည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ကံကစီမံၿပဌာန္းသည္. အတိုင္း ဘဝသံသရာ၌က်င္လည္၍ ဆင္းရဲဒုကၡခံေနၾကရ၏။ ဘဝသံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ ေဝဒမ်ားကို သင္အံရြတ္ဖတ္ၿခင္း၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈၿပဳၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္၏။ အေရးၾကီးသည္ကား ဘဝသံသရာ၌ ေႏွာင္ဖြဲ.ထားေသာ တဏွာကို ပယ္ၿဖတ္၍ ပရအတၱႏွင္. ၿပန္လည္ပူးေပါင္းမိရန္ၿဖစ္၏။ ပရအတၱကို ဝိပႆနာဥာဏ္ၿဖင္. သိၿမင္မွသာ မိမိ၏ မူလပင္မဓာတ္ႏွင္. ၿပန္လည္ေပါင္းစည္း၍ ထာဝရၿငိမ္းေအးမႈ၊ (ဝါ) သုခအစစ္အမွန္ကို ရရွိမည္ၿဖစ္၏။
အထက္ပါအခ်က္မ်ားမွာ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.ေနရာမ်ား၌ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ဆင္ဆင္တူေသာေၾကာင္. အခိ်ဳ.ပညာရွင္တို.က ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အစြယ္အပြားၿဖစ္မည္ဟု ယူဆၾက၏။ သို.ရာတြင္ အေပၚယံတူညီမႈမ်ားကို လည္း သတိၿပဳသင္.ေပ၏။ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဗုဒၶဝါဒထက္ ေရွးက်၍ ကမၼဝါဒ၊ ဘဝသံသရာ၊ အနိစၥတရား စသည္တို.မွာ ဗုဒၶဝါဒမေပၚမီက ရွိၽႏွင္.ၿပီးေသာ တရားမ်ားၿဖစ္သည္မွန္၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၊ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဘႏၵကာ( Dr. Bhandarkar) စေသာ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာေရးသုေတသီဆရာတို.၏ ေလ.လာခ်က္အရ ထိုတရားမ်ားကို ၿဗာဟၼဏ ဆရာတုိ.က ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဟု အခိုင္အမာ မဆိုႏိုင္ေခ်။
အိႏိၵယပညာရွင္ ဘႏၵကာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ားကို ကိုးကား၍ ဗုဒၶလက္ထက္မတိုင္မီက ၿဗဟၼဏတို.မွာ ထင္ရွားေသာဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမဟုတ္ပါဟု ေရးသားခဲ.၏။ ထိုေက်ာက္စာမ်ား၌ ခရစ္ေတာ္ေပၚၿပီး ဒုတိယရာစုေခတ္မွစ၍ လူတို.က ၿဗာဟၼဏတို.အား ေက်းရြာႏွင္. ေၿမယာလွဴဒါန္းေသာ သာဓကမ်ား ေဖာ္ၿပထား၏။
ခရစ္မေပၚမွီ သံုးရာစုမွ ေပၚၿပီး တစ္ရာစုအထိ ကာလအတြင္း၌မူ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ေက်ာက္စာမ်ားက အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ မင္း၊ သူေဌးသူၾကြယ္တို.၏ အလွဴဒါနမ်ားကို ေဖာ္ၿပေသာ ေက်ာက္စာမ်ားရွိေသာ္လည္း ၿဗဟၼဏတို.ကို ေပးလွဴေၾကာင္းတစ္စံုတစ္ရာ အေထာက္အထားမေတြ.ရေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုအခါက ၿဗာဟၼဏတို. မွာ လူအမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားၿခင္းခံရေသာ ဘာသာေရးပုဂၢိဳလ္မ်ား မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶ မပြင္.မီက မဇၩိမေဒသ၌ ရွိၿပီးေသာ တရားမ်ားသည္ ခတၱိယဒႆနိက ဆရာတို.မွတစ္ဆင္. ၿပန္.ပြားေနေသာ တရားမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ၿဗဟၼဏတို.မွာ ဗုဒၶဝါဒီ၊ ဂ်ိန္းဝါဒီတို.ကဲ.သို. တက္ၾကြစြာ ေဟာေၿပာစည္းရုံဳးမႈမ်ားလည္း မရွိၾကေခ်။ ထိုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္သည္ ဘာသာေရးလြပ္လပ္မႈ ၿမင္.မားေသာ တိုင္းၿပည္ၿဖစ္၏။ ဘာသာေရး ယံုၾကည္မႈကို မည္သည္.ဘုရင္ကမွ် ခ်ဳပ္ခ်ယ္ၿခင္း မၿပဳေခ်။ အသိဥာဏ္ႏွင္. ဆင္ၿခင္စဥ္းစား ဥာဏ္ရွိေသာ သူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္ေတြးေတာ၍ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား လႈပ္ရွား ေၿပာင္းလဲလ်က္ရွိေလသည္။
ေတာထြက္၍ တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္ လူတို.၏ ေရွးဓေလ.ထံုးစံၿဖစ္၏။ အသက္အရြယ္၊ ဇာတ္အမ်ိဳးအႏြယ္ႏွင္. မသက္ဆိုင္ဘဲ လူတိုင္းအဖို. မြန္ၿမတ္ေသာ အလုပ္ၿဖစ္သည္ဟု ခံယူထား၍ က်င္.စဥ္မွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးအစားစားရွိ၏။ အခိ်ဳ.က ေဝဒမ်ားကို ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္၍ အခိ်ဳ.က မိမိတို. ယံုၾကည္ၿမတ္ႏုိးရာ (ဥပမာ - မီး) ကို လုပ္ေက်ြးပူေဇာ္ၾက၏။ အထူးထင္ရွားေသာ က်င္.စဥ္မွာ မိမိကိုယ္ကုိ ဥာွဥ္းဆဲ ႏွိပ္စက္မႈၿဖစ္၏။ ယင္းကုိ ရည္ညြန္းေသာ စကား ‘တပ’ ကို ဣသွ်ဴေဝဒက်မ္း ေနာက္ပိုင္း၌ ေတြ.ရ၍ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တန္ခိုးဣဒၶိရရွိရန္ၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ကႆပသီဟနာဒ သုတ္၌ ၿမက္, ႏြားေခ်း, မစင္ကို စားၿခင္း ၊ ေရမေသာက္ဘဲေနၿခင္း ၊ ဆူးအခင္းပ်ဥ္ၿပား ေၿမၾကီးေပၚ၌ အိပ္ၿခင္း၊ အၿမဲရပ္ေနၿခင္း စေသာ က်င္.စဥ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပ၍ မဇၩိမနိကာယ္ ကုကၠဳရဝတိကသုတ္ ၌ တကၠတြန္းတို.၏ ေခြးအက်င္.၊ ႏြားအက်င္.မ်ားအေၾကာင္း ၿပဆိုထား၏။
မိမိကိုယ္မိမိ ဥာွဥ္းဆဲမႈမၿပဳဘဲ အမွန္တရား ရွာေဖြေသာသူကား ပရဗုိဇ္ၿဖစ္၏။ ပရဗုိဇ္တို.သည္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို. လွည္.လည္သြားလာ၍ တရားေဆြးေႏြးၾက၏။ စကားစစ္ထိုး၍ အႏိုင္ရၿခင္း၌ ဂုဏ္ယူၾက၏။ “ငါသည္ စိတ္မရွိေသာ သစ္ပင္ကို ေသာ္လည္းေကာင္း စကားအစဥ္ၿဖင္. ဝါဒတင္ဆိုၿငားအံ.၊ ထိုသစ္ပင္သည္ ၿပင္းစြာ တုန္လႈပ္ရာ၏” စသည္ၿဖင္. သစၥကပရဗုိဇ္က ၾကံဳးဝါး၏။ ရဟႏၱာသည္ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳၿပီးသည္.ေနာက္၌ ရွိသေလာ မရွိသေလာ၊ ရွိလည္းရွိ၊ မရွိလည္းမရွိၿဖစ္သေလာ။ ရွိသည္မဟုတ္၊ မရွိသည္လည္းမဟုတ္ ၿဖစ္သေလာ စေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပရဗုိဇ္တို.သည္ မည္မွ် စစ္စစ္ဖုဖု ေမးၿမန္းတတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ အာဇီဝက၊ ဇဋိလ၊ ေဒဝဓမၼိက၊ ေဂါတမက စေသာ ရေသ. သို.မဟုတ္ ပရဗုိဇ္အဖြဲ.အမည္မ်ားကို ေတြ.၇၏။ အာဇီဝကတို.သည္ အေသာကမင္း၏ေၿမး ဒသရဌမင္း၏ လက္ထက္အထိရွိ၍ ထိုမင္းက သူတို.ေနထိုင္ရန္ လိုဏ္ဂူမ်ားၿပဳလုပ္ေပးေၾကာင္း ေက်ာက္စာမ်ားမွ သိရ၏။ေဂါတမကတို.မွာ ေဒဝဒတ္၏ ဂုိဏ္းသားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္ က ယူဆ၏။ တရုတ္ခရီးသည္ ဖာဟီယန္၏ ေအဒီငါးရာစု အိႏိၵယၿပည္မွတ္တမ္း၌ ေဒဝဒတ္ဂိုဏ္းသားမ်ားကုိ ေကာသလတိုင္း၌ ေတြ.ခဲ.ေၾကာင္း၊ ေဂါတမ ဗုဒၶကို သူတို.အသိအမွတ္ မၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပရဗုိဇ္တို.ကဲ.သုိ. လူသိမ်ားေသာ အၿခားဘာသာေရး ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ပုရာဏကႆပ၊ မကၡလိေဂါသာလစေသာ တိတိၱဆရာမ်ား ၿဖစ္၏။ ပုရာဏကႆပက ေကာင္းမႈမေကာင္းမႈဟူ၍ မရွိ၊ သီလေဆာက္တည္ၿခင္း အလွဴေပးၿခင္းသည္ အက်ိဳးမရွိဟုေဟာ၏။ မကၡလိေဂါသာလကမူ တမလြန္ဘဝရွိသည္မွန္ေသာ္လည္း လူတို.မွာ အေၾကာင္းမဲ. ၿဖစ္ခ်င္ရာ ၿဖစ္ေနၾကသည္ဟု ယူဆ၏။ အဇိတေကသကမၺလ၏ အၿမင္အားၿဖင္.ကား လူသည္ ရုပ္တရားသက္သက္ၿဖစ္၍ ေသလ်ွင္ ဘဝၿပတ္၏။ သဥၥယေဗလဌပုတၱကမူ တမလြန္ဘဝ၊ ကမၼဝိပါက စေသာ ဘာသာေရးၿပႆနာမ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ဘာမွ်မေၿပာဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေန၏။
အထက္ပါ ဝါဒမ်ားထက္ ပိုမိုထင္ရွားေသာ ဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒၿဖစ္၏။ ဂ်ိန္းဘာသာကို တည္ေထာင္ေသာ မဟာဝီရမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ နိဂဏၭနာဋပုတၱအမည္ၿဖင္. ထင္ရွား၏။ မဟာဝီရ၏ အဆိုအားၿဖင္. လူသတၱဝါတို. သံသရာဝဋ္ဆင္းရဲ ခံေနၾကရၿခင္းသည္ နာမ္ဝိဥာဏ္ႏွင္. ရုပ္တရားေပါင္းစပ္ေနမႈေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ရုပ္တရား၏ ေႏွာင္အဖြဲ.မွ ကင္းလြတ္ရန္ ကမၼအသစ္မၿဖစ္ဘဲ ကမၼအေဟာင္းကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ရမည္ၿဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ခႏၶာကို ဥာဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿဖင္. ဘဝေဟာင္းမွ ကမၼသတၱိအားလံုးကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္သည္ဟု ဂ်ိန္းဝါဒီတို. ယံုၾကည္ၾက၏။ သူတို. ၿပင္းထန္စြာ က်င္.ပံုကို မဇၩိမနိကာယ္ေဒဝဒဟသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဘီစီေလးရာစုအတြင္းက ခ်ႏၵရာဂြတ္ပတား (စႏၵဂုတ္) မင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းအၿဖစ္ကို ခံယူသည္။ သားေတာ္ဗိႏၵဳသာရမင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းမ်ားကို ေန.စဥ္ဆြမ္းလုပ္ေက်ြးသည္ဆို၏။ ဘီစီတစ္ရာစုေလာက္၌ ဂ်ိန္းဘာသာသည္ အိႏၵိယၿပည္ အေရွ.ပိုင္းဩရိႆနယ္မွ အေနာက္ေၿမာက္ပိုင္း မဓုရနယ္အထိ ၿပန္.ပြားေနၿပီၿဖစ္၏။
ဂိ်န္းဝါဒႏွင္.ဗုဒၶဝါဒသည္ ေရွ.ဆင္.ေနာက္ဆင္. ေပၚထြန္းလာေသာ ဝါဒမ်ားၿဖစ္ရကား အခ်င္းခ်င္းအဆက္အသြယ္ ရွိေကာင္းရွိခဲ.ေပမည္။ ဗုဒၶဝါဒီတုိ.သည္ အစပထမ၌ ဂ်ိန္းတို.ကို အတုယူ၍ ေနာက္ကာလ၌ ဂ်ိန္းတို.၏ က်င္.စဥ္ထဲသို. ဗုဒၶအေငြ.အသက္ ဝင္လာဟန္ရွိသည္ဟု အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
ဘီစီေၿခာက္ရာစုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသရွိ ၿဗာဟၼဏဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒေလာက္ အရွိန္အဝါမရွိေသးေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌လာေသာ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ အယူအဆမ်ားကို မရည္ညြန္းဘဲ ယဇ္ပူေဇာ္ၿခင္း၊ မီးကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းစသည္တို.ၿဖင္.ၿပီးေသာ ေရွးေဟာင္းၿဗာဟၼဏဝါဒၿဖစ္၏။ ၿဗာဟၼဏဆရာတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒီ ရဟန္းတို.ကို ‘ဦးၿပည္းေခါင္းတံုးရဟန္း’ ဟုေခၚ၍ “မည္းညစ္ေသာအက်င္.ရွိသည္။ ၿဗဟၼာမင္း၏ ေၿခဖမိုးမွေပါက္ပြားလာသည္” စသည္ၿဖင္.ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်ၾက၏။ ဗုဒၶ၏အဆိုအားၿဖင္.မူ ၿဗာဟၼဏတိုသည္ ေရွးအခါက သီလသမာဓိရွိ၍ ေနာက္ကာလ၌ အက်င္.ပ်က္လာၾက၏။ “ေရွးအခါက ၿဗာဟၼဏတို.သည္ မိမိတို.အမ်ိဳး၌သာလ်ွင္ ဥတုလာေသာ အခါ၌သာလ်ွင္ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ မိန္းမကို ေရာင္းဝယ္ၿခင္းမၿပဳဘဲ အကယ္ၿမတ္ႏုိးမွသာလ်ွင္ ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ ဥစၥာစပါး ေရႊေငြကို သိုမွီးသိမ္းဆည္းၿခင္းမရွိ။ တစ္ေန.၊ တစ္ရက္အတြက္သာ ဝမ္းစာရွာၾက၏။ ယခုေခတ္ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ကား ထိုသို.မက်င္.ကုန္” (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္)
ထိုသို. မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍ အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္ကာ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနစဥ္ ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။ ။
( ဗုဒ၏ ဆုံးမနည္း )
ဗုဒၶသည္ အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသ၌ ၄၅ ႏွစ္တိုင္တိုင္ တရားေဟာေၿပာခဲ.ရာ အထူးေအာင္ၿမင္ေၾကာင္း ယံုမွားဖြယ္မရွိေခ်။ ၿဗာဟၼာဏ၊ မင္းမွႈးမတ္၊ သူေဌးသူၾကြယ္ မွစ၍ ဆတၱာသည္၊ ဆင္းရဲသား၊ အလုပ္သမားအထိ လူတန္းစားအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ ဗုဒၶတရားကို ႏွစ္သက္ၾက၏။ ဗုဒၶ၏ တရားကို တစ္ၾကိမ္ၾကားနာကာမ်ွၿဖင္. ဗုဒၶ၏ တပည္.အၿဖစ္ခံယူေသာသူတို.မွာ မနည္းလွေခ်။ ဗုဒၶ၏ထူးၿခားေသာေအာင္ၿမင္မႈသည္ ထိုအခါက မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏဝါဒ တန္ခိုးမၾကီးေသးၿခင္း၊ လူတို.အသိဥာဏ္ရင္.က်က္၍ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနၿခင္း၊ ဗုဒၶ၏ ဥပဓိရုပ္ႏွင္. သီလသမာဓိ ဂုဏ္ကို ၾကည္ညိဳၾကၿခင္း စသည္တို.ေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ထိုအခ်က္မ်ားႏွင္. ထပ္တူအေရးပါေသာ အခ်က္တစ္ရပ္မွာ ဗုဒၶ၏ ေဟာေၿပာဆံုးမနည္းၿဖစ္၏။ သို.ၿဖင္.နိဂ႑တစ္ဦးက ဗုဒၶသည္ သူတစ္ပါးကုိ မိမိဘက္ပါေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္ေသာ ဥာဏ္ပညာ ၾကြယ္ဝသည္ဟု ဆို၏။
ဗုဒၶသည္ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္ မတိုင္မီက လူမ်ားလက္ခံယံုၾကည္ၿပီးၿဖစ္ေသာ ဘဝသံသရာ၊ ကံတရား၊ အနိစၥဒုကၡတရား စသည္မ်ားႏွင္. လူမ်ားနားလည္ၿပီးၿဖစ္ေသာ ေဝါဟာရစကားမ်ားကို အေၿခၿပဳ၍ ေဟာေၿပာ၏။ သုိ.ရာတြင္ ထိုေရွးဝါဒမ်ား၊ စကားမ်ားသည္ ဗုဒၶေဒသနာ၌ အနက္အဓိပၸယ္ ေၿပာင္းလဲလာ၏။ ဗုဒၶလက္ခံေသာ ဘဝသံသရာ သည္ ေရွးၿဗာဟၼဏတို.၏ အနိစၥ၊ ဒုကၡ တရားထက္ နက္နဲက်ယ္ၿပန္.၏။ ၿဗာဟၼဏ ဟူေသာစကားသည္ ဇာတ္အႏြယ္ၿမင္.မားမႈကို မဆိုလိုဘဲ အက်င္.သီလ ၿမင္.ၿမတ္မႈဟူေသာ အဓိပၸါယ္ကို ေဆာင္၏။ 'ၿဗဟၼာ' သည္ ပါဠိပိဋကတ္၌ အနႏၵတန္ခိုးရွင္၊ (ဝါ) ထာဝရဘုရား သို.မဟုတ္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ပရအတၱ (Paramatma or Atman) ကို ရည္ညြန္းေသာစကား မဟုတ္ေတာ.ဘဲ အၿမင္.ၿမတ္ဆံုး၊ အေကာင္းဆံုးၿဖစ္ၿခင္းကို ေဟာေသာစကားၿဖစ္လာ၏။ ဥပမာ- ၿဗဟၼဝိဟာရ, ၿဗဟၼစရိယ, ၿဗဟၼစကၠ ။
ဗုဒၶသည္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္၏ စကားကုိ တိုက္ရုိက္မပယ္ဘဲ ထိုစကားကုိပင္ သံုးစြဲ၍ ပရိယာယ္ၿဖင္. ေဟာေၿပာေလ.ရွိ၏။ လယ္ထြန္ေနေသာ ၿဗာဟၼဏ တစ္ဦးက မိမိထံ ဆြမ္းခံေသာ ဗုဒၶအား" အရွင္ရဟန္းသည္ က်ြႏု္ပ္ကဲ.သုိ. လယ္ထြန္စုိက္ပ်ိဳးလုပ္ကိုင္စားပါသေလာ" ဟုဆိုရာ ဗုဒၶက "ၿဗာဟၼဏ၊ ငါသည္လည္း လယ္ထြန္စုိက္ပ်ိဳး၏။ ငါ၏သဒၶါတရားသည္ မ်ိဳးေစ.ၿဖစ္၏။ ဝိပႆနာပညာ၊ မဂ္ပညာသည္ ထမ္းပိုးထြန္တံုးၿဖစ္၏" စသည္ၿဖင္. မိန္.ၾကား၏ (ၿဗာဟၼဏသံယုတ္ ကသိဘာရဒြါဇသုတ္)။ ပိဋကတ္စာေပ၌ ဤကဲ.သုိ.ေသာ ေဒသနာမ်ိဳး အေၿမာက္အၿမားရွိ၏။ (From the known to unknown method= ပဋိေလာမနည္းအရ ၿပန္လည္သံုးသပ္ရွင္းၿပနည္း။)
ဗုဒၶသည္ လူတို.အား ေဟာေၿပာဆံုးမရာ၌ ဥပမာ အေတာ္မ်ားမ်ား အသံုးၿပဳေလ.ရွိ၏။ ဥပမာမ်ားမွာ ထိထိမိမိရွိ၍ တရားေဒသနာကို သိၿမင္နားလည္ရန္ ထိေရာက္ေသာ အေထာက္အကူၿဖစ္၏။ မဟာၿဗာဟၼာကို ေတြ.ၿမင္လိုေသာ ဝါေသဌလုလင္အား ေဟာၾကားရ၌ ဗုဒၶက ၿဗာဟၼာဏတို.သည္ ၎သူတို.၏ ဆရာ.ဆရာ ခုႏွစ္ဆက္တိုင္ေအာင္ေသာ ဆရာ၊ လက္ဦးဆရာ၊ ေဝဒက်မ္းမ်ားကို စီရင္ေသာ ေရွးရေသ.တို.သည္ လည္းေကာင္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္မ်ွပင္ မဟာၿဗာဟၼာကို မ်က္ဝါးဝါးထင္ထင္ မၿမင္ဘူးပါဘဲလ်က္ မဟာၿဗဟၼာႏွင္. အေပါင္းအေဖာ္ၿဖစ္လိုသည္ ဆိုၿခင္းမွာ တစ္ဦးကို တစ္ဦး ဆြဲကိုင္ဆက္စပ္ေနေသာ သူကန္းတို.တြင္ ေရွ.ဆံုးလူသည္ မၿမင္ဈ အလယ္လူလည္းမၿမင္၊ ေနာက္ဆံုးလူလည္းမၿမင္သကဲ.သုိ. လည္းေကာင္း၊ မည္သည္.အရပ္၌ၿပသာဒ္ရွိသည္။ ထိုၿပသာဒ္သည္ ၿမင္.သည္၊နိမ္.သည္ဟု မသိဘဲ တက္ရန္ေလွကားကို ၿပဳသည္ႏွင္.လည္းေကာင္း၊ ႏုိင္ငံ၌ အလွဆံုးမိန္းမကို ခ်စ္ၾကိဳက္ပါသည္ဟု ဆိုေသာ ေယာက္်ားႏွင္. ေသာ္လည္းေကာင္း တူလွေခ်သည္ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ (ဒီဃနိကာယ္၊ ေတဝိဇၹသုတ္)
သုတၱန္မ်ား၌ ဗုဒၶအား သမဏၿဗာဟၼဏႏွင္. ပရိဗုိဇ္တို.က ေမးေသာ စကားမ်ားကို ေတြ.ရ၏။ "အို ပုဏၰား၊ ငါဆိုလတၱံ.ေသာ စကားကို သင္ အဘယ္သို.ထင္သနည္း" စေသာစကားကို ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ား၌ ေတြ.ရၿခင္းအားၿဖင္. တရားနာသူမ်ား၏ ေမးၿမန္းၿခင္္းကုိ ဗုဒၶလိုလားေၾကာင္း သိအပ္၏။ မိလိႏၵမင္းကဲ.သို. ႏႈိက္ႏႈိက္ခ်ြတ္ခ်ြတ္ေမးၿမန္းတေသာ သူမ်ိဳးကို ပိဋကတ္စာေပ၌ မေတြ.ရၿခင္းမွာ ထိုသူတို.၏ စကားကို ဗုဒၶစကားေလာက္ ပိဋကတ္ဆရာတို.က ဂရုမၿပဳခဲ.ၾကေသာေၾကာင္. ၿဖစ္တန္ရာ၏။
တရားေဟာရာ၌ ဗုဒၶအသံုးၿပဳေသာ ထူးၿခားေသာ နည္းစနစ္မွာ ၿပႆနာတစ္ခုကို တိုက္ရုိက္မေၿဖရွင္းဘဲ အထက္ပါေတဝိဇၹသုတ္မွာကဲ.သုိ. ေမးသူအား ေစ.ငုေသခ်စြာ ၿပန္လည္ေမးၿမန္းစိစစ္ၿခင္းၿဖင္. အၿမင္မွန္ ရရွိေစေသာနည္းၿဖစ္၏။ ေနာက္ကာလ၌ ထိုနည္းအားအသံုးၿပဳေသာ ဂရိပညာရွိၾကီးတစ္ဦးကို အစြဲၿပဳ၍ ဆိုကေရတိနည္း (Socratic Method) ဟု ထင္ရွားေသာ ဗုဒၶသင္ၿပဆံုးမနည္းမွာ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၍ ဆိုင္ရာဗုဒၶေဒသနာတစ္ခုကို ေဖာ္ၿပပါအံ.။ ထိုေဒသနာသည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေခ်ပေသာ ေဒသနာၿဖစ္ေသာ္လည္း မိဘမ်ိဳးရိုး စစ္မွန္မႈႏွင္. လူမ်ိဳးခြဲၿခားမႈ၌ အစြဲၾကီးေသာ ယခုေခတ္ လူတို.ဆင္ၿခင္စဥ္းစားဖြယ္ၿဖစ္၏။
ေရွးအခါက ၿဗဟၼဏရေသ.ခုႏွစ္ဦးသည္ ၿဗာဟၼဏအမ်ိဳးသာလ်ွင္ အၿမတ္ဆံုးၿဖစ္သည္။ အမ်ိဳးစင္ၾကယ္္၍ ၿဗဟၼာ၏ သားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။ ဘုရားအေလာင္း အသိတေဒဝလ ဆရာရေသ.သည္ ရေသ.တို.ကို ဆံုးမလိုေသာေၾကာင္. "ၿဗာဟၼဏ တို.၏ မိခင္တို.သည္ အၿခားသူမ်ားႏွင္. မေပါင္းေဖာ္ဘဲ ၿဗာဟၼဏေယာက္်ားမ်ားႏွင္.သာ ေပါင္းေဖာ္သည္ဟု သင္တုိ.သိၾကပါ၏ေလာ" ဟု ေမး၏။ ရေသ.တို.က " က်ြႏ္ုပ္တို. မသိပါ" ဟု ၿပန္ေၿဖၾက၏။
(ေမး) ၿဗာဟၼဏ တို.၏ အထက္ေဆြခုႏွစ္ဆက္မွ မိန္းမမ်ားသည္ ၿဗာဟၼဏအမ်ိဳးသားမွတစ္ပါး အၿခားအမ်ိဳးသားမ်ားႏွင္. မေပါင္းေဖာ္ဟူ၍ သင္တို.သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) ကြ်ႏု္ပ္တို. မသိၾကပါ။
(ေမး) ၿဗာဟၼဏ တို.၏ ဖခင္တို.သည္လည္းေကာင္း၊ အထက္ခုႏွစ္ဆက္ ေယာက္်ားမ်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ၿဗာဟၼဏမိန္းမမ်ားမွတစ္ပါး အၿခားမိန္းမမ်ားႏွင္.
မေပါင္းေဖာ္ဟု သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) မသိၾကပါ။
(ေမး) သတၱဝါ တစ္ဦး မည္သို. ပဋိသေႏၶတည္သည္ကို သင္တို. သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) အမိႏွင္.အဖ ေပါင္းေဖာ္ၿခင္း၊ အမိ၏ ရာသီဥတုလာၿခင္း၊ ဂႏၶဗၺအသင္.ရွိေနၿခင္းဟူေသာ အေၾကာင္းသံုးခု တုိက္ဆိုင္ေသာအခါ သတၱဝါတစ္ဦး ပဋိသေႏၶ
တည္ပါသည္။
(ေမး) သုိ.ရာတြင္ ဂႏၶဗသည္ အမ်ိဳးေလးပါးတြင္ မည္သည္.အမ်ိဳးၿဖစ္မည္ဟု သင္တို.သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) က်ြႏုု္ပ္တို. မသိပါ။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ အႆလာယသနသုတ္)
တရားေဟာေၿပာရာ၌ ဗုဒၶ လက္ကိုင္ထားေသာ ဝါဒမွာ ဝိဘဇၨဝါဒၿဖစ္၏။ ဝိဘဇၨဝါဒသည္ ခြဲၿခားစိစစ္ၿခင္းအနက္ကို ေဟာ၏။ သုဘလုလင္သည္ ရဟန္းဘဝႏွင္. အိမ္ရာေထာင္ေသာ သူ၏ဘဝတြင္ မည္သူ၏ ဘဝကို ပို၍ ၿမတ္ပါသနည္းဟု ေမးေလ်ွာက္ရာ ဗုဒၶက " အိုလုလင္၊ ငါသည္ အရာရာ၌ ေဝဖန္ခြဲၿခား၍ ဆိုေလ.ရွိ၏။ တစ္ခုခုကို သာ မုခ်ဟူ၍ ဆိုေလ.မရွိ" စသည္ၿဖင္.မိန္.ၾကား၏။ ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. အၿမဲမွန္ကန္သည္ ဟူ၍ ေလွနံဓားထစ္ စြဲၿမဲယံုၾကည္ ရမည္.စကား မည္သည္မရွိ။ " ရဟန္းတို.၊ ဤအယူသည္သာမွန္၏။ အၿခားအယူအားလံုးသည္ အခ်ည္းႏွီးသာတည္းဟူ၍ မစြဲမွတ္သင္." ဟူေသာစကားမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ.ရေသာ ဗုဒၶဩဝါဒၿဖစ္၏။
သို.ၿဖစ္၍ အခ်ိဳ.ေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား တစ္ခုႏွင္.တစ္ခု ဆန္.က်င္သေယာင္ၿဖစ္ေနၿခင္းမွာ အံ.ဩစရာမရွိေခ်။ အခ်ိဳ.ေဒသနာမ်ား၌ အေဖာ္မရွာဘဲ တစ္ကိုယ္တည္း ေနၿခင္းကို ခ်ီးမြမ္း၍ အၿခားေဒသနာမ်ား၌မူ မိတ္ေဆြေကာင္းရွိရန္ လိုအပ္မႈကို ေလးထားေဟာ၏။
(ေတာ္ေတာ္ စဥ္းစားစရာေကာင္းတဲ. အခ်က္ပဲ။ အခ်ိဳ.ဘာသာၿခားပညာရွင္မ်ားက ဗုဒၶရဲ. စကားေတြဟာ ပိဋကတ္ထဲမွာဘဲ ေရွ.သြားေနာက္လုိက္မညီဘူး လို.ဆိုၾကပါတယ္။
အခု လို ၾကေတာ.လည္း ဗုဒၶကို ပိုလို.ေတာင္ၾကည္ညိဳလာေစပါတယ္။ Blog Post တင္သူ)
ရဟန္းတို.အား ဆိတ္ဆိတ္ေနရန္ ဗုဒၶက မၾကာခဏ မိန္.ၾကားေလ.ရွိေသာ္လည္း ဝါတြင္းသံုးလ၌ အၿပစ္မက်ဴးလြန္မိရန္ အခ်င္းခ်င္း စကားမေၿပာဘဲေနေသာ ရဟန္းတို.မွာ ဗုဒၶ၏ ကဲ.ရဲ.ၿပစ္တင္ၿခင္းကို ခံရေၾကာင္း ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။ (ဤအေၾကာင္းကို အက်င္.သီလ ဆုိင္ရာ အခန္း၌ အက်ယ္ေဖာ္ၿပပါအံ.။)
ဗုဒၶ၏ ဆံုးမနည္းႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ အဘယမင္းသားအား မိန္.ၾကားခ်က္သည္ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ ဗုဒၶက မိမိသည္ မမွန္၊ အကိ်ဳးမရွိ၊ သူတစ္ပါးလည္း မႏွစ္လိုေသာ စကားကုိ ေရွာင္ၾကင္၏။ လူမ်ားက ႏွစ္သက္ေသာ္လည္း မမွန္၊ အက်ိဳးမရွိေသာ စကားကို မေၿပာ၊ မွန္၍ လူအမ်ားႏွစ္သက္ေသာ္လည္း အက်ိဳးမရွိေသာစကားကို ေရွာင္ၾကဥ္၏။ သူတစ္ပါးမႏွစ္လိုေသာ္လည္း မွန္၍ အက်ိဳးရွိေသာ စကားမ်ိဳးႏွင္. သူတစ္ပါးလည္း ႏွစ္လို ၊ မွန္လည္း မွန္၍ အကိ်ဳးလညး္ရွိေသာ စကားမ်ိဳးကို အခ်ိန္အခါကို ၾကည္.၍ ေဟာေၿပာသည္ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္၊ အဘယရာဇကုမာရသုတ္)
ၾကားနာသူအဖို. အက်ိဳးရွိမည္. တရားစကားဟူသည္ ေလာကီၾကီးပြားခ်မ္းသာ သို.မဟုတ္ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ ရရွိမႈကို အက်ိဳးၿပဳေသာ စကားမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။အခါတစ္ပါး၌ ဗုဒၶသည္ သစ္ရြက္မ်ားကို လက္ဝါးေပၚ၌ တင္ၿပ၍ ရဟန္းတို.အား မိမိလက္ထဲရွိသစ္ရြက္မ်ားႏွင္. ႏႈိင္းစာေသာ္ ေတာထဲရွိ သစ္ရြက္မ်ားမွာ အလြန္မ်ားၿပားသကဲ.သုိ. မိမိသိေသာ္လည္း မေဟာဘဲထားေသာ တရားမ်ားမွာ အလြန္မ်ားၿပားေၾကာင္း၊ သစၥာေလးပါးမွ တစ္ပါး အၿခားတရားမ်ားမွာ သံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေၾကာင္း တရားမ်ားမဟုတ္သၿဖင္. မေဟာဘဲထားခဲ.ေၾကာင္းမိန္.ၾကား၏။ (မဟာဝဂၢသံယုတ္ ၊ သိံသပါသုတ္)။
ပရိဗိုဇ္ တို.ေမးေလ်ွာက္ေသာ မဂ္ဖုိလ္နိဗၺာန္ႏွင္. လံုးဝမသက္ဆိုင္ေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေၿဖေတာ္မမူေခ်။ ဆင္းရဲဒုကၡမွ လြတ္ေၿမာက္မႈ အတြက္ သိသင္.သိထုိက္ေသာ တရားမ်ားကို မူ ဆရာစားမထားဘဲ၊ (ဝါ) ဘာမ်ွ ၿခြင္းခ်န္မထားဘဲ ေဟာၾကားခဲ.ေၾကာင္း မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌ မိန္.ၾကား၏။ " ရဟန္းတို.၊ ေလာက၌ မိန္းမတို.သည္လည္းေကာင္း၊ ပုဏၰားတို.၏ အတတ္ပညာသည္ လည္းေကာင္း လ်ွိဳ.ဝွက္ေသာ သေဘာရွိၾက၏။ လၿပည္.ဝန္း၊ ေနဝန္းႏွင္. ငါဘုရား၏ တရားမွာကား လ်ွိဳ.ဝွက္ၿခင္းမရွိဘဲ ပြင္.လင္းေသာ သေဘာရွိ၏။" (အဂၤတၱရ- တိကနိပါတ၊ပဋိစ ၦႏၷသုတ္)
သူတစ္ပါးမႏွစ္လိုေသာ စကားမ်ိဳးကို ဗုဒၶအထူးေရွာင္ၾကဥ္ေလ. ရွိၿခင္းသည္ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား၌ ထင္ရွား၏။ မိမိ၏ သဗၺညဳတဥာဏ္မွာ လူအမ်ားထင္သကဲ.သို. ဘာမဆို ထာဝရသိေနေသာ ဥာဥ္မ်ိဳးမဟုတ္ေၾကာင္း အတိအလင္း ဖြင္.ဟမိန္.ၾကားခဲ.ေသာ္လည္း (ဆုိင္ရာသုတၱန္ကို 'ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ' အခန္း၌ ေဖာ္ၿပပါအံ.) ဗုဒၶသည္ ထိုဥာဏ္မ်ိဳးရွိသည္ ဆိုေသာ အၿခားဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကုိ မည္သို.မ်ွ ေၿဖေတာ္မမူေခ်။ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ နဝကနိပါတ္- ေလာကာယတိက ၿဗာဟၼဏသုတ္)။
အၿခားလူတစ္ဦးက မကၡလိေဂါသာလ ႏွင္. နာဋပုတၱ တို.သည္ သူတို.ေၾကညာသည္.အတိုင္း တရားအားလံုးကို သိၾကပါသေလာ ဟု ေမးေသာအခါ၌လည္း ဗုဒၶက "သင္၏ ေမးခြန္းသည္ မသင္.ေလ်ာ္ေခ်။ သင္၏ အေမးစကားကို ထားဘိေလာ" ဟုဆို၍ မိမိ၏တရားကို ေဟာၾကား၏။(မဇၩိမနိကာယ္၊ စူဠသာေရာပမသုတ္)
ဗုဒၶသည္ မိမိႏွင္.စင္ၿပိဳင္ အၿခားဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အၿမဲေထာက္ထားစာနာ၍ မိမိေၾကာင္. ထိုသူမ်ား ထိခိုက္နစ္နာမည္ကို မလိုလားေခ်။ ဂ်ိန္းဝါဒကို စြန္.၍ မိမိ၏တပည္. အၿဖစ္သို.ခံယူေသာ ဥပါလိသူၾကြယ္ႏွင္. သီဟစစ္သူၾကီးတို.အား ဂ်ိန္းရဟန္း တို.ကို ဆက္လက္လွဴဒါန္းရန္ သတိေပး၏။ (မဇၩိမနိကာယ္- ဥပါလိသုတ္ႏွင္. ဝိနည္း- မဟာဝဂၢခႏၶက)။ ပရိဗုိဇ္ တစ္ဦးအား ေဟာၾကားရာ၌ "ငါသည္ သင္တို.ကို ငါ၏တပည္. ၿဖစ္ေစလို၍ သို.မဟုတ္ သင္တို.၏ ဆရာႏွင္. က်င္.စဥ္ကို ပစ္ပယ္ေစလို၍ ေဟာေၿပာသည္ဟု မထင္မွတ္လင္.။ သင္တို.၏ ဆရာသာလ်ွင္ သင္တို.၏ ဆရာၿဖစ္ပါေစ။ သင္တို.၏ က်င္.စဥ္သာလ်ွင္ သင္တို.၏ က်င္.စဥ္ၿဖစ္ပါေစ" ဟု မိန္.ၾကား၏။
(ဒီဃနိကာယ္၊ ဥဒုမၺရိကသုတ္)
တရားေဟာေၿပာရာ၌ ဗုဒၶသည္ ၾကားနာသူ၏ ဥာဏ္ပညာ အႏုအရင္.ကို ၾကည္.၍ ေဟာေၿပာေလ.ရွိ၏။ ရြာသူၾကီးတစ္ဦးက ဗုဒၶသည္ လူတို.အား အတန္းအစား မခြဲၿခားဘဲ တရားေဟာေၿပာပါသေလာ ဟု ေမးေလ်ွာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက ရဟန္းသံဃာမွာ ေၿမဩဇာ ေကာင္းေသာ ပထမတန္းစား လယ္ေၿမႏွင္.တူေၾကာင္း၊ ဥပါသကာ, ဥပါသကာမ တို.မွာ ဒုတိယတန္းစားလယ္ေၿမႏွင္.တူ၍ ဗုဒၶဝါဒီ မဟုတ္သူမ်ားမွာ တတိယတန္းစား လယ္ေၿမႏွင္.တူေၾကာင္း၊ လယ္သမားသည္ ပထမတန္းစား လယ္ေၿမကို ေရွးဦးစြာ ထြန္ယက္သည္။ ထို.ေနာက္မွ ဒုတိယတန္းစားလယ္ေၿမကို ထြန္ယက္ၿပီးလ်ွင္ တတိယတန္းစားလယ္ေၿမကို ေနာက္ဆံုးမွ ထြန္ယက္သကဲ.သုိ. ပုဂၢိဳလ္အမ်ိဳးမ်ိးကို ခြဲၿခား၍ ေဟာေၿပာဆံုးမရေၾကာင္း မိန္.ၾကား၏။ (သံယုတၱနိကာယ္၊ ဂါမဏိသံယုတ္- ဒုတိယအသိဗႏၶက ပုတၱဂါမဏိသုတ္)
ၿမင္းဆရာတစ္ဦးက မိမိသည္ ၿမင္းမ်ားကို ယဥ္ပါးေအာင္ၿပဳလုပ္ရာ၌ အခ်ိဳ.ၿမင္းမ်ားကုိ အႏုနည္းၿဖင္.၊ အခ်ိ.ၿမင္းမ်ားကို အၾကမ္းနည္းၿဖင္. ယဥ္ပါးေစရပါသည္။ အႏုနည္း အၾကမ္းနည္းမ်ားၿဖင္. ယဥ္ပါးေအာင္လုပ္၍မရေသာ ၿမင္းမ်ားကိုကား ဖ်က္ဆီးပစ္ရပါသည္ဟု ေလ်ွာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက မိမိသည္လည္း လူမ်ားကို ယဥ္ေက်းေအာင္ ဆံုးမရာ၌ ထိုနည္းသံုးမ်ိဳးကို သံုးသည္။ သုစရုိက္မႈမ်ား၏ အက်ိဳးကို ညြန္ၿပၿခင္းသည္ အႏုနည္း ဆံုးမၿခင္းၿဖစ္သည္။ ဒုစရုိက္မႈမ်ား၏ အၿပစ္ကို ညႊန္ၿပၿခင္းသည္ အၾကမ္းနည္း ဆံုးမၿခင္းၿဖစ္သည္။ ထိုနည္းႏွစ္နည္းၿဖင္. ဆံုးမ၍မရေသာသူကို လ်စ္လ်ဴရႈရသည္။ ထိုသို. လ်စ္လ်ဴရႈၿခင္းသည္ ထိုသူအား အက်ိဳးစီးပြား ဆုတ္ယုတ္ေစေသာေၾကာင္. သူ.အား ဖ်က္ဆီးၿခင္းၿဖစ္သည္ဟု မိန္.ၾကား၏။ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ စတုကၠနိပါတ္- ေကသိအႆဒမ၁မသာရထိသုတ္)
ဗုဒၶသည္ ကြ်တ္ထိုက္ေသာ ေဝေနယ်သတၱဝါတို.ကို ဦးစားေပး၍ ေဟာေၿပာ၏။ ဤအခ်က္ႏွင္.ဆိုင္ေသာ သုတၱန္ေဒသနာမွာ ရွင္းလင္းၿပတ္သား၍ အလြန္မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာေၾကာင္. ၿပည္.ၿပည္.စံုစံု ေဖာ္ၿပပါအံ.။
"ရဟန္းတို.၊ ေလာက၌ သူနာသံုးမ်ိဳးထင္ရွားရွိ၏။ ပထမသူနာသည္ သင္.ေလ်ာ္ေသာ အစားအစာ၊ ေဆးႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရိွသည္ၿဖစ္ေစ၊ မရရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေရာဂါေဝဒနာမွ အထမေၿမာက္၊ ဒုတိယသူနာသည္ သင္.ေလ်ာ္ေသာေဆး၊ အစားအစာႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရွိသည္ၿဖစ္ေစ၊ မရရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေရာဂါေဝဒနာမွ ထေၿမာက္၏။ တတိယသူနာသည္ကား သင္.ေလ်ာ္ေသာ ေဆး၊ အစားအစာႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရွိမွသာလွ်င္ ေရာဂါေဝဒနာမွ ထေၿမာက္၏။ ယင္းတို.ကို မရရွိပါက ေရာဂါမွ မထေၿမာက္ႏုိင္ေခ်။
ရဟန္းတို.၊ ထိုသူနာသံုးမ်ိဳးတြင္ ေနာက္ဆံုး တတိယသူနာအား ေလွ်ာက္ပတ္ေသာ ေဆး၊ ဆြမ္း ႏွင္. သူနာၿပဳတို.ကို ငါခြင္.ၿပဳ၏။ ဤသူနာကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ အၿခားသူနာတို.ကိုလည္း လုပ္ေကြ်းၿပဳစုအပ္၏။
ရဟန္းတို.၊ ထိုနည္းအတူ ေလာက၌ သူနာႏွင္.တူေသာ ပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးရွိ၏။ ပထမပုဂၢိဳလ္သည္ ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္ရသည္ၿဖစ္ေစ၊ မဖူးေၿမာ္ရသည္ၿဖစ္ေစ တရားေတာ္ ကို ၾကားနာရသည္ ၿဖစ္ေစ၊ မၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္မဟုတ္။ ဒုတိယပုဂၢိဳလ္သည္ ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္၍ တရားေတာ္ကို ၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ၊ ဘုရားရွင္ကို မဖူးေၿမာ္ရ၊ တရားေတာ္ကိုု မၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္ၿဖစ္၏။ တတိယပုဂၢိဳလ္သည္ကား ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္၍ တရားေတာ္ၾကားနာရမွသာလွ်င္ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္ၿဖစ္၏။ ဘုရားရွင္ကို မဖူးေၿမာ္ရ၊ တရားကို မၾကားနာရပါက အရိယာမဂ္သုိ. သက္ဝင္မည္မဟုတ္။
"ရဟန္းတို.၊ ထိုပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးတြင္ ေနာက္ဆံုး တတိယပုဂၢိဳလ္အား တရားေဟာၿခင္းကို ငါခြင္.ၿပဳ၏။ ထိုပုဂၢိဳလ္ကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ အၿခားသူတုိ.အားလည္း တရားေဟာၾကားအပ္၏။" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ တိကနိပါတ္၊ ဂိလာနသုတ္)
ဤေဒသနာ၌ ဗုဒၶဝါဒသည္ အမွန္တရားကို လက္ဝါးၾကီးအုပ္ထားေသာ ပုဂၢိဳလ္က်မ္းစာ ကိုးကြယ္မႈဝါဒ မဟုတ္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ ဗုဒၶသည္ ကြ်တ္ထုိက္ေသာ သူတို.ကို ဦးစားေပး၍ ေဟာေၿပာေသာ္လည္း မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ႏွင္. ေဝးေသာသူတို.ကို လ်စ္လ်ဴမၿပဳေခ်။ သူတို.စရုိက္ကို ၾကည္.၍ သင္.ေလ်ာ္ေသာတရားကို ေဟာေလ.ရွိ၏။ သူတို.၏ မူလရွိရင္းစြဲ ယံုၾကည္ခ်က္ကို ေဝဖန္ၿပစ္တင္ၿခင္း မၿပဳဘဲ အမွန္တရားကို သိမ္ေမြ.စြာ ေထာက္ၿပေလ.ရွိ၏။ ဂဂၤါၿမစ္ထဲ၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းၿဖင္. မေကာင္းမႈအညစ္အေၾကး ကင္းစင္သည္ဟု ယူဆေသာ ၿဗာဟၼဏတစ္ဦးအား အၿပစ္မတင္ဘဲ "ဤအယူမွာ သင္တုိ.၏ အယူၿဖစ္သည္။ ငါ၏ သာသနာ၌မူ မဂၢင္ရွစ္ပါးသည္ ကိေလသာအညစ္အေၾကး စြန္.ပစ္ရာ ေရအုိင္ၿဖစ္သည္" စသည္ၿဖင္. ေဟာၾကား၏။( သံယုတၱနိကာယ္၊ ၿဗာဟၼဏသံယုတ္၊ သဂၤါရဝၿဗာဟၼဏသုတ္)
ထိုသို. အၿခားအယူဝါဒမ်ားအေပၚ၌ ဗုဒၶ၏ သေဘာထားၾကီးမႈသည္ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို ေလ.လာရာ၌ ကြ်ႏ္ုပ္တို. သတိၿပဳရမည္. အခ်က္ၿဖစ္၏။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ဗုဒၶက မည္သို.မ်ွ မေဝဖန္ဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနမႈေၾကာင္. ပိဋကတ္ထဲသုိ. မသိမသာ ဝင္ေရာက္၍ ဘုရားေဟာ တရားေယာင္ေယာင္ ၿဖစ္ေနေသာ အယူဝါဒမ်ား ရွိရေပမည္။ ဥပမာ " မိဘတို.က သားသမီး အလိုရွိၾကၿခင္း၏ အေၾကာင္းတစ္ပါးမွာ ဘဝတစ္ပါးသို. ေၿပာင္းသြားကုန္ေသာ ငါတို.အား အလွဴ၏ အဖို.ကို ေပးေဝလတၱံ. ဟူုေသာ ယံုၾကည္ခ်က္ၿဖစ္၏" ဟူေသာစကား (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္- ပဥၥဌာနသုတ္) ၿဖင္. ထိုယံုၾကည္ခ်က္သည္ ဗုဒၶမေပၚမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္၍ ေနာက္မွ ဗုဒၶစာေပထဲသို. ဝင္ေရာက္လာေသာ စကားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
(ဒီအေၾကာင္းအရာကေတာ. ရွင္းရွင္းေလးပါ။ ဗုဒၶေဟာတဲ. အနတၱတရား၊ ကမၼဝါဒ ေတြနဲ. ဝိေရာဓိ ၿဖစ္ေနလို.ပါ။ ေနာက္ပိုင္းမွာ အဲဒီ အခန္းေတြ ဖတ္ၿပီး ရင္ ဒီအေၾကာင္း အရာက ရွင္းသြားပါလိမ္.မယ္။Blog Post တင္သူ)
ကြ်တ္ထိုက္ေသာ (ဝါ) အသိဥာဏ္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္တို.ကို ေဟာေၿပာဆံုးမရာ၌မူ ဗုဒၶသည္ ေရွးအစဥ္အလာ ယံုၾကည္ခ်က္မ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ပြင္.လင္းၿပတ္သား၏။ ဇာတ္ဝါဒကုိ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ မရႈတ္ခ်ေသာ္လည္း ရဟန္းေဘာင္၌ ထိုဝါဒကို လံုးဝလက္မခံေခ်။ ရဟန္းတို. သည္ အဂၤဝိဇၨာ၊ ယၾတာ၊ ေဗဒင္၊ ဓာတ္ရုိက္ၿခင္းစေသာ ေလာကီအတတ္ပညာမ်ားကို ေလ.လာသင္ၾကား ပို.ခ်ၿခင္း မၿပဳၾကရေခ် (သုတၱနိပါတ္တုဝဋကသုတ္ႏွင္. ဝိနည္းစူဠခႏၶက)။ " နကၡတ္ကို ငံ.လင္.ေသာ သူမိုက္အား အက်ိဳးသည္ယုတ္၏။ ေကာင္းကင္ ၾကယ္နကၡတို.သည္ အဘယ္အက်ိဳးၿပဳလတၱံ.နည္း" (ဧကနိပါတ္ နကၡတၱဇာတ္)။ မဂၤလာရွိေသာ အမည္ကို အလိုရွိသည္. ရဟန္းတစ္ပါးအား အမည္နာမမည္သည္ ပညတ္မွ်သာၿဖစ္၍ အမည္ၿဖင္.ကိစၥၿပီးသည္ မဟုတ္။ အလုပ္လုပ္မွသာ ကိစၥၿပီးေၾကာင္း ေဟာၾကား၏။ (ဧကနိပါတ္ နာမသိဒၶိဇာတ္)
အခါတစ္ပါး၌ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းအပါင္း ၿခံရံလ်က္ တရားေဟာေနစဥ္ ရုတ္တရက္ ေခ်ဆတ္ေတာ္မူ၏။ ထိုအခါရဟန္းတို.က "ဇီဝတု၊ အရွင္ဘုရားသည္ အသက္ရွည္စြာ ေနရပါေစသတည္း" ဟုဆိုၾက၏။ ဗုဒၶက "ရဟန္းတို. ၊ ေခ်ဆတ္ေသာ သူကို ဇီဝတုဟု ဆိုကာမ်ွၿဖင္. အသက္ရွည္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ရဟန္းတို.က ေလ်ွာက္ေသာ္ ဗုဒၶက " သုိ.ၿဖစ္လ်ွင္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ေခ်ဆတ္ေသာအခါ ဇီဝတုဟုဆိုေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္ အာပတ္သင္.ေစ" ဟု ပညတ္ေတာ္မူ၏။ (ဝိနည္းပိဋကတ္၊ စူဠခႏၵက)
ဗုဒၶ၏ အထိေရာင္ဆံုး သင္ၿပဆံုးမနည္းမွာ ကိုယ္ေတာ္တုိင္ နမူနာစံၿပမႈၿဖစ္၏။ ငါဘုရားကို ၿမင္ေသာသူသည္ တရားကို ၿမင္သည္ ဆိုေသာစကားမွာ မွန္လွ၏။ ဗုဒၵ၏ ၾကင္နာသိမ္ေမြ.ေသာ အေၿပာအဆို၊ အၿပဳအမူႏွင္. စိတ္ေနသေဘာထားသည္ မ်ားစြာေစာ လူတို.ကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ေၾကာင္း ယံုမွားစရာမရိွိေခ်။ မူလပထမက ရန္လိုေသာ သူတို.သည္ပင္ ေနာက္ဆံုး၌ ဗုဒၶကုိ ၾကည္ညိဳေလးစားလာၾက၏။
မိမိကို ဆဲေရးေသာ ၿဗာဟၼဏတစ္ဦးအား ဗုဒၶက သည္းခံ၍ ေဟာေၿပာဆံုးမေသာ စကားသည္ အထူးမွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ ဗုဒၶက " ၿဗာဟၼဏ၊ သင္သည္ သင္၏ထံသုိ.လာေသာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းတို.အား ခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္ ေပးကမ္းသည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထိုသူတို.သည္ သင္ေပးကမ္းသည္ကို မခံယူပါက ထိုစားဖြယ္ခဲဖြယ္မ်ားသည္ သင္.အဖို.သာလ်ွင္ၿဖစ္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထ္ို.အတူ သင္၏ ဆဲေရးၿခင္းကို ငါတို.ကတံု.ၿပန္ၿခင္းၿဖင္. မခံယူကုန္။ ထိုသို.မခံယူသၿဖင္. သင္၏ဆဲေရးၿခင္းသည္ သင္.အဖို.သာလ်ွင္ၿဖစ္သည္" စသည္ၿဖင္.မိန္.ၾကား၏။ ထိုၿဗာဟၼဏသည္ ရဟန္းၿပဳ၍ ေနာက္ဆံုး၌ ရဟႏၱာၿဖစ္သြား၏။ (သံယုတၱနိကာယ္၊ ၿဗဟၼဏသံယုတ္- အေကၠာသ ဘာရဒြါဇသုတ္)
တခါေသာ္ ဗုဒၶသည္ သစၥကပရိဗိုဇ္အား တရားေဟာ၏။ တရားေဟာေနစဥ္ သစၥကပရိဗုိဇ္သည္ တစ္ခါတစ္ရံ ၾကားၿဖတ္၍ " အရွင္ေဂါတမသည္ ေန.အခါ၌ အိပ္စက္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထိုသို.အိပ္စက္ၿခင္းကို ေမာဟဖံုးလႊမ္း၍ ေတြေဝေနၿခင္းဟု အခ်ိဳေသာ သာမဏၿဗာဟၼဏတို.က ဆိုကုန္သည္" စသည္ၿဖင္. ၿပက္ရယ္ၿပဳ၏။ ထိုသို. မထီမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၿခင္းကို ခံရေသာ္လည္း ဗုဒၶသည္ စုိးစိမွ်မတုန္လႈပ္ဘဲ ဆက္လက္၍ တရားေဟာ၏။ တရားၿပီးဆံုးသြားေသာအခါ၌လည္း သစၥကသည္ ဗုဒၶတရားကို ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ဟန္မရွိ။ ဗုဒၶ၏ တပည္.အၿဖစ္ကို မခံယူ။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶ၏ သည္းခံႏိုင္မႈကို မ်ားစြာအံ.ဩရကား " အို…အရွင္ေဂါတမ၊ အံ.ဩဖြယ္ေကာင္းလွပါေပ၏။ ကြ်ႏု္ပ္သည္ ပုရာဏကႆပ၊ အဇိတေကသကမၺလ စေသာ ဆရာတို.ႏွင္. စကားေၿပာဆိုဖူးပါ၏။ သူတို.သည္ ကြ်ၽႏ္ုပ္၏စကားကို မႏွစ္သက္ပါက ေဒါသထြက္ေသာ အမူအရာ၊ ႏွလံုးမသာေသာ လကၡဏာကို ထင္စြာၿပၾကပါ၏။ အရွင္ေဂါတမမူကား ကြ်ႏု္ပ္က ထိပါးပုတ္ခတ္၍ ေၿပာပါေသာ္လည္း အေရအဆင္းသည္ ၿပိဳးၿပိဳးၿပက္ၿပက္ ေတာက္ပ၏။ မ်က္ႏွာအဆင္းသည္ ၾကည္လင္၏။ ပူေဇာ္အထူးကိုခံေတာ္မူထုိက္ေသာ ဘုရား၏ ၾကည္လင္ၿခင္းကဲ.သို. ပါတည္း" စသည္ၿဖင္. ခ်ီးက်ဴေၿပာဆိုေလသည္။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာသစၥကသုတ္)
မေထရ္တစ္ပါးသည္ မိမိၾကံဳေတြ.ခဲ.ရေသာ ဗုဒၶ၏ ၾကင္နာမႈကို မေမ.ႏုိင္ေခ်။ ထိုမေထရ္သည္ ရဟန္းမၿပဳမီက အိမ္မွႏွင္ထုတ္ခံရသၿဖင္. ဗုဒၶသီတင္းသံုးေသာ ေက်ာင္း၏ ဥယ်ာဥ္တံခါးဝ၌ ေနရ၏။ ဗုဒၶသည္ သူ.ကုိ ၾကင္နာစြာ ပြတ္သပ္၍ လက္ကို ကိုင္ၿပီးလွ်င္ ေက်ာင္းဥယ်ာဥ္ထဲသို. ေခၚသြား၏။ ထုိ.ေနာက္ ေၿခေဆး၍သုတ္ရန္ ပုဆိုးၾကမ္းတစ္ထည္ေပးေတာ္မူ၏။ (ေထရဂါထာ၊ ပႏၱက မေထရ္ ဝတၳဳ)
ဗုဒၶသည္ ရဟန္းသံဃာတို.၏ ခ်မ္းသာမႈကို လိုလား၏။ ဝါကြ်တ္ေသာအခါ မိမိအားဖူးေၿမာ္ရန္ ရပ္ေဝးမွလာကုန္ေသာ ရဟန္းတို.အား က်န္းမာခ်မ္းသာစြာ ေနခဲ.ၾကပါ၏ေလာ။ အခက္အခဲမရွိဘဲ ဆြမ္းရၾကပါ၏ေလာ စသည္ၿဖင္. ေမးၿမန္းေလ.ရွိ၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ေက်ာင္းစဥ္လွည္.လည္၍ ရဟန္းတို.၏ ေနေရးထုိင္ေရး အေၿခအေနကို ၾကည္.ရႈေတာ္မူေလ.ရွ္ိ၏။
တစ္ခါေသာ္ ရဟန္းတစ္ပါးသည္ ဝမ္းသက္ေရာဂါၿဖစ္၍ မိမိက်င္ၾကီးက်င္ငယ္၌ လူးလိမ္.လ်က္ အိပ္ရ၏။ ဗုဒၶသည္ အရွင္အာနႏၵာႏွင္.အတူ ေက်ာင္းစဥ္လွည္.လည္ရင္း ထိုသူနာရဟန္းကိုၿမင္၍ ေမးၿမန္းစံုစမ္းၿပီးလ်ွင္ အရွင္အာနႏၵာအား " အာနႏၵာ၊ သြားေခ်။ ေရယူေဆာင္ခဲ.ေလာ။ ဤရဟန္းကို ေရခ်ိုးကုန္အဲ." ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ ထုိ.ေနာက္ အရွင္အာနႏၵာႏွင္.အတူ ရဟန္း၏ကိုယ္ေပၚသုိ. ေရသြန္းေလာင္း၍ ေဆးေၾကာေပး၏။ ေဆးေၾကာၿပီးေသာ္ ဗုဒၶႏွင္. အရွင္အာနႏၵာတို.သည္ သူနာရဟန္းကို ခ်ီမ၍ ေညာင္ေစာင္းေပၚ၌ တင္ထားၾက၏။ ထို.ေနာက္ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းတို.ကို စည္းေဝးေစၿပီးလွ်င္ "ရဟန္းတို.၊ သင္တုိ.အား လုပ္ေကြ်းမည္. အမိအဖတို. မရွိၾကကုန္။ သင္တို.သည္ အခ်င္းခ်င္း မလုပ္ေကြ်းလွ်င္ အဘယ္သူသည္ လုပ္ေကြ်းလတၱံ.နည္း။ ငါဘုရားအား လုပ္ေကြ်းေသာရဟန္းသည္ နာဖ်ားေသာရဟန္းအားလည္း လုပ္ေကြ်းရာ၏" စသည္ၿဖင္. ေဟာေတာ္မူ၏။ (ဝိနည္းပိဋကတ္၊ မဟာခႏၶကသုတ္)
ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္၌ ဗုဒၶ၏ ေမတၱာကရုဏာၾကီးမားပံုကိုၿပေသာ အၿခားၿဖစ္ရပ္မ်ား ရွိခဲ.တန္ရာ၏။ ယင္းတို.ကို ပိဋကတ္စာေပ၌ မ်ားမ်ားစားစားမေတြ.ရၿခင္းမွာ ပိဋကတ္ဆရာမ်ားက ဗုဒၶ၏ဘဝၿဖစ္စဥ္ကို ေဒသနာမ်ားေလာက္ ဂရုမၿပဳခဲ.ၾကေသာေၾကာင္.ၿဖစ္ရေပမည္။ အထက္ပါၿဖစ္ရပ္သည္ ပင္ မိမိႏွင္. သီတင္းသံုးေဖာ္ သူနာရဟန္းကို လုပ္ေကြ်းၿပဳစုရန္ ပ်က္ကြက္ေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္.ေစဟု အဘယ္ေၾကာင္. ဗုဒၶက ပညတ္ခဲ.ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပရန္ ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ထည္.သြင္းထာခဲ.ၾကဟန္တူ၏။ အကယ္၍ ထုိပညတ္ခ်က္ မရွိခဲ.ပါမူ ဗုဒၶက သူနာရဟန္းတစ္ပါးအား ကိုယ္တိုင္ၾကင္နာစြာ ၿပဳစုေတာ္မူေသာ သာဓကကို ပိဋကတ္၌ ကြ်ႏု္ပ္တို. ေတြ.ရမည္မဟုတ္ေခ်။
ဗုဒၶ ႏွင့္ေလာကီလူသား
(ဃ) ဗုဒၶႏွင္. ေလာကီလူသား
ဗုဒၶထင္ရွားရွိစဥ္က ဗုဒၶကို အလြန္ၾကည္ညိဳ၍ ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ေသာ္လည္း ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာ မသိနားမလည္ေသာသူ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိခဲ.ေပမည္။ တစ္ခါေသာ္ ပရိဗုိဇ္တို.က အနာထပိဏ္သူေဌးအား ဗုဒၶဓမၼအေၾကာင္း ေမးၿမန္းရာ သူေဌးၾကီးက ဘုရားရွင္တို.၏ အလံုးစံုေသာအယူကို မိမိမသိပါဟုဝန္ခံ၏ (အဂၤုတၱရနိကာယ္- ဒသကနိပါတ္-ကိံဒိဌိကသုတ္)။ စင္စစ္ သူေဌးၾကီးသည္ ေသခါနီး မက်န္းမမာ ၿဖစ္ေသာအခါက်မွ မဂ္ဖိုလ္ နိဗၺာန္တရားကို အရွင္သာရိပုတၱရာထံမွ ၾကားနာရ၏။ တရားနာၿပီးေသာ္ သူေဌးၾကီးက မိမိသည္ ထိုသုိ.ေသာတရားစကားကို ေရွးကမၾကားနာခဲ.ရသၿဖင္. ဝမ္းနည္းမိပါေၾကာင္းေလွ်ာက္ထား၏။ အရွင္သာရိပုတၱရာက ထိုတရားမ်ိဳးကို ရဟန္းတို.သာလွ်င္ နားလည္ႏုိင္ေၾကာင္း မိန္.ၾကားရာ သူေဌးၾကီးက ပညာဥာဏ္ရင္.က်က္ေသာ လူပုဂၢိဳလ္ တို.အားလည္း ေဟာၾကားသင္.ပါေၾကာင္း ၿပန္လည္ေလ်ွာက္ထား၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္ ၊ အနာထပိ႑ိေကာဝါဒသုတ္)
ဗုဒၶ၏အၿမင္အားၿဖင္. ကြ်တ္ထိုက္ေသာ (ဝါ) ကိေလသာၿမဴနည္းပါး၍ အသိဥာဏ္ရင္.က်က္ေသာ သူမ်ားတြင္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားလည္း ပါဝင္ေၾကာင္း ယံုမွားစရာမရွိေခ်။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ဗုဒၶ၏ အရိယာက်င္.စဥ္၌ အဝတ္တန္ဆာ အသြင္အၿပင္ႏွင္. အမည္ေဝါဟာရတို.မွာ အေရးမပါလွဘဲ သီလ၊ ပညာ၊ ဝီရိယ စသည္ တို.သာလွ်င္ ပဓာနၿဖစ္၏။ " လူၿဖစ္ေစ၊ ရဟန္းၿဖစ္ေစ ေကာင္းၿမတ္ေသာအက်င္.ရွိမွသာ ငါဘုရားခ်ီးမႊမ္း၏။ အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ဒုကနိပါတ္- မိစၦာပဋိပတၱိသုတ္)။ ရဟန္းဘဝႏွင္. လူ.ဘဝတြင္ မည္သည္.ဘဝက ပိုမိုေကာင္းမြန္ပါသနည္းဟု ၿဗဟၼဏတစ္ဦးက ေမးေသာ အခါ ဗုဒၶက တစ္ဖက္သတ္ ေလွနံဓားထစ္ မိမိမေၿပာလိုေၾကာင္း၊ လူပင္ၿဖစ္ေစ ကုသိုလ္တရား ပြားမ်ားအားထုတ္ပါက ဘဝၿမင္.ၿမတ္ေၾကာင္း မိန္.ၾကား၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္၊ သုဘသုတ္)
သမဏ၊ ၿဗဟၼဏ၊ ဘိကၡဳစသည္တို.မွာ စင္စစ္ ေဝါဟာရ ပညတ္မ်ားသာၿဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းၿပတ္သားေသာ မိန္.ၾကားခ်က္မွာ ဓမၼပဒ ပါဠိေတာ္တစ္ပုဒ္ၿဖစ္၏။ " အၾကင္သူသည္ ကိေလသာၿငိမ္း၏။ ဣေၿႏၵကို ဆံုးမၿပီးၿဖစ္၏။ မဂ္ေလးပါးၿဖင္.ၿမဲ၏။ အလံုးစံုေသာ သတၱဝါတို.၌ လက္နက္ပယ္ခ်ထားၿပီးၿဖစ္၍ ေမတၱာၿဖင္. အညီအမ်ွက်င္.၏။ ထိုသူသည္ အဝတ္တန္ဆာ ဆင္ေစကာမူ မေကာင္းမႈမွ အပ ၿပဳသူ ၿဗာဟၼဏမည္၏။ ကိေလသာ ၿငိမ္းသူ သမဏမည္၏။ ကိေလသာ ဖ်က္ဆီးၿပီးသူ ဘိကၡဳမည္၏" (ဓမၼပဒ၊ဂါထာ ၁၄၂) ။ ဤပါဠိေတာ္ကို ကိုးကားလ်က္ ဥတၱရာပါထက မည္ေသာ ေရွးဗုဒၶဝါဒီ ဂိုဏ္းက လူပုဂၢိဳလ္အၿဖစ္ၿဖင္. နိဗၺာန္ရရွိႏုိင္သည္ဟု ယူဆေၾကာင္း ကထာဝတၳဳအဌကထာ၌ ၿပဆိုထား၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က ရဟန္းမၿပဳဘဲ နိဗၺာန္မ်က္ေမွာက္ၿပဳခဲ.ေသာ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေၾကာင္း ပိဋကတ္ အေထာက္အထားကို ' နိဗၺာန္' အခန္း၌ ေဖာ္ၿပပါအံ.။ (၁)
( ၁= မဟာစည္ဆရာေတာ္က ေရွးအဌကထာဆရာတို. အလိုအားၿဖင္. သုတၳဘိကၡဴႏွင္. ဝိနယဘိကၡဴဟူ၍ ဘိကၡဴႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ သုတၱဘိကၡဴမွာ ဗုဒၶ၏အရိယာလမ္းစဥ္ကို က်င္.သံုးေသာ လူႏွင္.နတ္တို.ကိုလည္း ရည္ညြန္း၍ ဝိနယဘိကၡဴမွာ ဝိနည္းတရားႏွင္.အညီ က်င္.ၾကံေသာ ရဟန္းတို.ကို ဆိုလိုသည္ဟု " အရိယာဝါသသုတ္ တရားေတာ္ " စာအုပ္၌ ေရးသားထား၏။)
မည္သို.ၿဖစ္ေစ ဗုဒၶလက္ထက္က လူတို.သည္ အားလံုးဒါနသီလ တရားမ်ားၿဖင္.သာ ေက်နပ္၍ နတ္ၿပည္ ၿဗဟၼာၿပည္ကို ေမ်ွာ္မွန္းေနၾကသူမ်ား မဟုတ္ေခ်။ ဘိကၡေဝရဟန္းတို.ဟု အစခ်ီေသာ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားကို ၾကားနာေသာ ပရိသတ္တြင္ လူတို. အေတာ္မ်ားမ်ား ပါရွိမည္ အမွန္ၿဖစ္၏။ ထို.ေၾကာင္. အကယ္၍ ဥပါသကာတစ္ဦးသည္ အေရးပါထင္ရွားေသာ သုတၱန္မ်ားကို ရြတ္အံေနေသာအခါ မိမိတို.အား ပင္.ဖိတ္ပါက ရဟန္းတို.သည္ ဝါတြင္း၌ပင္ၿဖစ္ေစ သြားေရာက္ၾကားနာၾကရမည္ဟု ဝိနည္းမဟာဝါ ပါဠိေတာ္၌လာ၏။
ထိုေခတ္က စိတၱသူၾကြယ္၊ မဟာနာမ္မင္းသား၊ မလိႅကာမိဖုရား အစရွိေသာ အခ်ိဳ.ဥပါသကာ ဥပါသကာမတို.သည္ အခ်ိဳ.ရဟန္းတို.ထက္ ပို၍ ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာ သိၿမင္နားလည္ၾက၏။ ဝိသာခါႏွင္. ဓမၼဒိႏၷာေထရီတို. ေဆြးေႏြးေသာ တရားမ်ား၊ မဟာနာမ္မင္းသားအား ဗုဒၶေဟာၾကားေသာ တရားမ်ားမွာ အထူးေလးနက္၍ ပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။
ပရိဗုိဇ္တစ္ဦးက ဗုဒၶအား " လူၿဖစ္ေသာ ၿဖဴေသာအဝတ္ကို ဝတ္ကုန္ေသာ၊ ၿမတ္ေသာအက်င္.ကို က်င္.ကုန္ေသာ သူတို.တြင္ ေအာက္ကာမဘံုအဖို.ၿဖစ္ေသာ သံေယာဇဥ္ငါးပါးကို အၾကြင္းမဲ. ပယ္ၿဖတ္ၿခင္းေၾကာင္. ၿဗဟၼာၿပည္၌ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳလတၱံ.ေသာ တစ္ေယာက္ေသာ ဥပါသကာ၊ ဥပါသကာမသည္ ရွိပါသေလ" ဟုေမးရာ ဗုဒၶက " ငါ၏ တပည္.ေယာက်္ားမိန္းမမ်ားတြင္ ထိုကဲ.သို.ေသာသူမ်ိဳးမွာ တစ္ရာမက၊ ငါးရာလည္းမက ေၿမာက္ၿမားစြာ ရွိၾကေပသည္" ဟုမိန္.ၾကား၏ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာဝစၦေဂါတၱသုတ္)။ ဤစကားၿဖင္. ဗုဒၶလက္ထက္က ေသာတာပန္၊ သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္ ေယာက်္ားမိန္းမ အေၿမာက္အၿမားရွိေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ ဒါနသီလတရားမ်ားႏွင္. တမလြန္ဘဝ ေကာင္းစားေရး၌သာလွ်င္ စိတ္ဝင္စားေသာလူတို.၏ အက်ိဳးစီးပြားကို လ်စ္လ်ဴမၿပဳခဲ.ေခ်။ မဂၤလသုတ္၊ သဂၤါေလာဝါဒသုတ္ကဲ.သုိ. ေလာကီၾကီးပြားခ်မ္းသာေရး အတြက္ လူတို.အား ေဟာၾကားထားေသာ သုတၱန္ေဒသနာ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိ၏။ ဗုဒၶေဟာေသာ လူ.က်င္.ဝတ္မ်ား၏ ဝိေသသလကၡဏာမ်ားမွာ ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ေရးကို ေလးစားမႈ၊ အခ်င္းခ်င္းကူညီမႈ၊ ေက်းဇူးသိတတ္မႈ စသည္တို.ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶ၏ လူေနမႈစနစ္သည္ မိဘ၊ သုိ.မဟုတ္ လင္ေယာက်္ား၊ သို.မဟုတ္ဆရာၿဖစ္သူက ဆိုင္ရာ သားသမီး၊ ဇနီးမယားႏွင္. တပည္.မ်ားအား ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ၊ အမိန္.ေပးမႈမ်ားမွ ကင္း၏။ ပါဠိပိဋကတ္ကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ ေလ.လာခဲ.ေသာ အခ်ိဳ.အေနာက္ႏုိင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ အဆိုအားၿဖင္.မူ မ်က္စိမွိတ္ အမိန္.နာခံမႈ အနက္အဓိပၸာယ္ေဆာင္ေသာ ပါဠိစကားမရွိေခ်။
အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ လက္နက္၊ လူသတၱဝါ၊ အမဲတိရစာၦန္၊ ေသအရက္ႏွင္. အဆိပ္ကုိ ဥပါသကာတို. ေရာင္းဝယ္ကုန္သြယ္ၿခင္း မၿပဳအပ္ေၾကာင္း ဗုဒၶေဟာၾကားထား၏ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥနိပါတ္- ဝါဏိဇၨသုတ္)။ ဤေဒသနာမွာ လက္နက္ မူးယစ္ေဆးဝါး အၾကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ေရာင္းဝယ္မႈေၾကာင္. စိုးရိမ္ပူပန္ေနၾကရေသာ ယေန. ကမာၻ.လူသားတို.ႏွင္. အထူးသက္ဆိုင္ေသာ ေဒသနာၿဖစ္၏။ ဤေဒသနာအရ ဗုဒၵသည္ သည္ ကမာၻ.သမိုင္း၌ ေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္ကို ေရွးဦးပထမဆန္.က်င္ခဲ.ေသာ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ၏။ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ကာလနီးစပ္ေသာ နာမည္ေက်ာ္ ဂရိပညာရွင္ၾကီး အေလတိုသည္ ေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္ကို အၿပစ္မၿမင္ခဲ.ေခ်။
လူသိနည္းေသာ္လည္း ဥပါသကာမ်ားအတြက္ ဗုဒၶ အထူးေဟာခဲ.ေသာ ေဒသနာတစ္ခုကို အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ေတြ.ရ၏။ " တရားငါးမ်ိဳးႏွင္. ၿပည္.စံုေသာ ဥပါသကာသည္ ဥပါသက ဒြန္းစ႑ားမည္၏။ ဥပါသကာညစ္၊ ဥပါသကာညံ.လည္း မည္၏။ ထိုတရားငါးမ်ိဳးကား သဒၶတရားမရွိ၊ သီလမရွိ၊ ေကာတုဟလမဂၤလာကို ယံုၾကည္၏။ ကံ ကို မယံုၾကည္။ သာသနာေတာ္၏အပ၌ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ကို ရွာမွီး၏။ (အဂုၤတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္- စ႑ာလသုတ္)။ " ေကာတူဟလ" ကို ၿမန္မာပါဠိဆရာတို.က " အုတ္အုတ္က်က္က်က္" ဟူ၍ ၿပန္ဆိုၾက၏။ " ရဟန္းတို.၊ သင္တို.သည္ အုတ္အုတ္က်က္က်္ မဂၤလာ၊ အမဂၤလာ၊ အတိတ္နိမိတ္တို.ကို အႏွစ္သာရအားၿဖင္. စြဲယူကုန္ဦးအံ.ေလာ" ။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာတဏွာသခၤယသုတ္)
ဤေဒသနာ၌ ကမၼဝါဒ (ဝါ) အားထုတ္ၿပဳလုပ္မႈႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာ ေလာကီ အယူအစြဲ ဥပါဒါန္မ်ားကို ဆိုလိုၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္း သတိၿပဳသင္.၏။ ဗုဒၶသည္ လူတို.၏ အစဥ္အလာ၊ ယံုၾကည္မႈအားလံုးကို ပယ္သည္မဟုတ္ေခ်။ လူတို.၏ အၿပစ္ကင္းေသာ ယံုၾကည္မႈမ်ားကို ေလးစားေသာအားၿဖင္. ရဟန္းတို.ေစာင္.ထိန္းရန္ လိုအပ္ေသာ သိကၡာပုဒ္မ်ားကို ပညတ္ေတာ္မူခဲ.၏။ ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. အယူတစ္ခုကို အေကာင္းအဆိုး ဆံုးၿဖတ္ရာ၌ ၎၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ၾကည္.၍ ဆံုးၿဖတ္ရမည္ၿဖစ္၏။ ၿဗဟၼဏတစ္ဦးက ခတၱိယတို.သည္ ၿဗာဟၼဏတို.ကို၊ သူၾကြယ္တို.သည္ ခတၱိယတို.ကို၊ ဆင္းရဲသားတို.သည္ သူၾကြယ္မ်ားကို လုပ္ေက်ြးသင္.သည္ဟု ၿဗာဟၼဏတို.က ဆိုပါသည္။ ရဟန္းေဂါတမက မည္သို.ထင္ၿမင္ပါသနည္း ေမး၏။ ဗုဒၶက မည္သူသည္ မည္သူ.အား လုပ္ေက်ြးသင္.သည္ဟု မိမိမေၿပာလိုေၾကာင္း၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကုိ လုပ္ေကြ်းၿခင္းၿဖင္. မိမိ၌ အက်ိဳးရွိမည္ၿဖစ္ပါက လုပ္ေကြ်းသင္.၍ အက်ိဳးယုတ္မည္ၿဖစ္ပါက မလုပ္ေကြ်းသင္.ေၾကာင္း မိန္.ေတာ္မူ၏။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ ဧသုကာရီသုတ္)
သီလ၊ သမာဓိ ပညာ၊ ဝီရိယ စသည္တို.ကိုသာလွ်င္ အဓိကထားေသာ ဗုဒၶက်င္.စဥ္၌ ရဟန္းႏွင္. လူ၊ ၿဗာဟၼဏႏွင္. အၿခားဇာတ္ခြဲၿခားမႈ မရွိသည္.နည္းတူ ေယာက်္ားႏွင္. မိန္းမ ခြဲၿခားမႈလည္း မရွိေခ်။ ဗုဒၶသည္ မိန္းမမွာ ဇာတိအားၿဖင္.ေယာက်္ားထက္ ယုတ္ညံ.သည္ဟု မယူဆေခ်။ မိန္းမမ်ားအား ဖိႏွိပ္ေရးသားထားခ်က္မ်ားကို ပါဠိပိဋကတ္၌ မေတြ.ရဘဲ အဌကထာႏွင္. ဇာတ္နိပါတ္မ်ား၌ ေတြ.ရသည္ကမ်ား၏
ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံဝင္ခါနီး၌ အရွင္အာနႏၵာက " အရွင္ဘုရား၊ က်ြႏ္ုပ္တို.သည္ မာတုဂါမတို.ႏွင္. စပ္လ်င္း၍ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း" ဟု ေမးေလ်ွာက္၏။
" အာနႏၵာ၊ မေတြ.မၿမင္ေအာင္ က်င္.သံုးရမည္"
" အရွင္ဘုရား၊ မလႊဲသာ၍ ေတြ.ၿမင္ခဲ.ေသာ္ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း"
"အာနႏၵာ၊ စကားမေၿပာဘဲ ေနရမည္"
"အရွင္ဘုရား၊ မလႊဲသာ၍ စကားေၿပာရေသာ္ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း။"
"အာနႏၵာ၊ အမိရင္းစသည္ကဲ.သို. အမွတ္ထား၍ ေၿပာဆိုရမည္"
ဤသို. မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ ပါဠိေတာ္မွ တိုက္ရိုက္ၿပန္ဆိုထားေသာ ဗုဒၶမိန္.ၾကားခ်က္၌ မိန္းမမ်ားကို ကဲ.ရဲ.ပုတ္ခတ္ေသာ စကားတစ္လံုးတစ္ပါဒမွ် မပါရွိေခ်။ သို.ရာတြင္ ဇိနတၳပကာသနီက်မ္း၌မူ " မိန္းမမ်ားအား စကားမေၿပာဘဲေနရမည္" ဟူေသာစကားကို "အာနႏၵာ၊ ထက္စြာေသာ သန္လ်က္ကို ကိုင္၍ ငါႏွင္.စကားဆိုမူကား သင္၏ ဦးေခါင္းကို ၿဖတ္အံ.ဟုဆိုေသာ ေယာက်္ားႏွင္. စကားေၿပာၿခင္းသည္ ၿမတ္ေသး၏။ မာတုဂါမတို.အား စကားေၿပာၿခင္းသည္ မၿမတ္" စသည္ၿဖင္. ခ်ဲ.ထြင္ေရးသားထား၏။
ဇိနတၳပကာသနီက်မ္းၿပဳဆရာသည္ စင္စစ္ မိန္းမမ်ားကို ပုတ္ခတ္သည္ကား မဟုတ္။ သုုိ.ရာတြင္ က်မ္းဆရာ၏ စကားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ဗုဒၶစာေပထဲသုိ. မိန္းမမ်ားကို အထူးေရွာင္ၾကဥ္ရေသာ ရဟန္းဘုန္းၾကီးတို.၏ စာေပ၌ ထိုစကားမ်ိဳးအနည္းအမ်ား ေတြ.ရွိရၿခင္းမွာ အံ.ဩဖြယ္ရာ မရွိေခ်။
ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. မိန္းမသည္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ပါက ေယာက်္ားနည္းတူ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ မုခ်ရရွိမည္ၿဖစ္၏။ မာရ္နတ္သည္ ေသာမာေထရီမအား "မိန္းမၿဖစ္ေသာ သင္သည္ ဘုရားရဟႏၱာတို.သာ ေရာက္အပ္ေသာ နိဗၺာန္ကို ေရာက္ႏုိင္မည္မဟုတ္" ဟုဆို၏။ ထုိအခါေထရီမက " အုိမာရ္နတ္၊ သင္၏စကားသည္ တဏွာ မာန ဒိဌိ ဖံုးလႊမ္းေသာ ေယာက်္ားမိန္းမအဖို. မွန္၏။ ဖလသမာပတၱိညဏ္ၿဖင္. သစၥာေလးပါးတရားကို ေကာင္းစြာၿမင္ေသာသူအား မိန္းမအၿဖစ္သည္ အဘယ္သုိ.ၿပဳရေတာ.အံ.နည္း" ဟု ၿပန္ေၿပာ၏။ (ေထရီဂါထာႏွင္. ဘိကၡနီသံယုတ္ ေသာမာဘိကၡဳနီသုတ္)
အမွန္ဆိုေသာ္ ဇာတ္အဌကထာမ်ား၌ပင္ မိန္းမမ်ားကို ခ်ီးက်ဳးေသာစကားမ်ားကို တစ္ခါတစ္ရံ ေတြ.ရ၏။ "ခပ္သိမ္းေသာအရာတို.၌ ေယာက္်ားသည္သာလွ်င္ ပညာရွိမဟုတ္၊ မိန္းမသည္လည္း ပညာရွိ၏။ ထိုထိုအရာတို.၌ အထူးသၿဖင္. ၿမင္တတ္၏။လ်င္ၿမန္စြာၾကံတတ္၏" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ အဌကနိပါတ္- သုလဇာတ္)
သမီးမိန္းမ အလိုမရွိေသာ ေကာသလမင္းအား ဗုဒၶမိန္.ၾကားေသာ စကားသည္ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ "မင္းၾကီး၊ ပညာသီလႏွင္. ၿပည္.စံု၍ လင္ကို ရိုေသစြာ ၿပဳစုလုပ္ေကြ်းေသာ၊ အခ်ိဳ.ေသာ သမီးမိန္းမသည္ ပညာႏုံ.ေသာ သားေယာက္်ားထက္ၿမက္၏။ ထိုမိန္းမ၏သားသည္ တိုင္းၿပည္ကိုေကာင္းစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္၏" (ေကာသလသံယုတ္၊ မလႅိကာဓိတရဝိဇာတသုတ္)။ ဗုဒၶသည္ အမရာ၊ ကိႏၷရီ၊ မဒၵီ၊ သမၻဴလတို.ကိုသာ ခ်ီးမြမ္းသည္ ဆိုေသာစကားမွာ အေၿခအၿမစ္မရွိေခ်။ " အိုသူၾကြယ္၊ သင္.အား နကုလ၏ အမိသူၾကြယ္မသည္ အစဥ္ေစာင္.ေရွာက္ေပ၏ အကိ်ဳးစီးပြားကို အလိုရွိ၏။ ဆံုးမတတ္၏။သင္.အားအရေတာ္ေလစြတကား။ သင္.အား လူ၏အၿဖစ္ကို ေကာင္းစြာရအပ္ေလစြတကား။ သီလႏွင္.ၿပည္.စံု၍ ကိုယ္တြင္းသႏၱာန္၌ စိတ္ၿငိမ္းေအးေသာ ငါဘုရား၏တပည္. ဥပါသကာမမ်ားတြင္ နကုလမာတာသည္ တစ္ေယာက္အပါအဝင္ၿဖစ္ေပ၏။" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ အဌကနိပါတ္- နကုလပိတုသုတ္) ဟူေသာစကာၿဖင္. ဗုဒၶခ်ီးမြမ္းေတာ္မူေသာ မိန္းမ အေၿမာက္အၿမားရွိေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ လူတို. အိမ္ေထာင္ၿပဳရာ၌ မိန္းမမ်ားကို ကုန္ပစၥည္းကဲ.သို. သေဘာမထားဘဲ ေမတၱာသက္ဝင္ ခ်စ္ခင္၍ ေရြးခ်ယ္ေပါင္းဖက္ၿခင္းကို ခ်ီးမြမ္း၏။ (သုတၱနိပါတ္၊ ၿဗာဟၼဏ ဓမၼိကသုတ္)။ " သက္ၾကီးေယာက်္ားသည္ မိန္းမငယ္ကို ယူမိပါက ပူပန္ေသာကၿဖစ္၍ စိတ္ဆင္းရဲရတတ္၏။" (သုတၱနိပါတ္ ပရာဘဝသုတ္) သိဂၤါလသုတ္လာ လင္က်င္.ဝတ္ ငါးပါးအရ တစ္လင္တစ္မယားစနစ္သည္ သာလွ်င္ ဗုဒၶဩဝါဒႏွင္. ကိုက္ညီေၾကာင္း မိန္းမမ်ားအား ေယာက္်ားမ်ားႏွင္. တန္းတူအခြင္.အေရးေပးထားေၾကာင္းထင္ရွား၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က မိန္းမမ်ား၏ အေၿခအေနကို ေလ.လာခဲ.ေသာ အဂၤလိပ္ပါဠိပညာရွင္ တစ္ဦး၏ အဆိုအားၿဖင္. " ထိုေခတ္က ဗုဒၶဝါဒီ အမ်ိဳးသမီးတို.သည္ ဗုဒၶမေပၚမီကထက္ ပို၍ ဂုဏ္သိကၡာရွိလာၾက၏။ သမီးမိန္းမႏွင္. မုဆိုးမမ်ားမွာ စိတ္ပ်က္စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာ ပုဂၢိဳလ္သတၱဝါမ်ားမဟုတ္ေတာ.ေခ်။ သူတို.ႏွင္.တကြ ဇနီးမိန္းမမ်ားသည္ ပိုမိုလြပ္လပ္၍ ေလးစားၿခင္းခံလာၾကရ၏။" (၁. I.B.Horner: Women under Primitive Buddhism, pp.82)
ဗုဒၶသည္ မိဘမ်ားကို ၿပဳစုေစာင္.ေရွာက္မႈ၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားကို ကူညီေထာက္ပံ.မႈႏွင္. သားမယားလုပ္ေက်ြးမႈကို ခ်ီးမြမ္း၍ လူ.ေလာက၌ မိသားစု စိတ္ဓာတ္ ထြန္းကားသည္ကို ၿမင္ေတာ္မူလို၏။ အိမ္ရာေထာင္ေသာ လူ.ေဘာင္၌ မိန္းမမ်ား၏ အေရးပါမႈကို အသိအမွတ္ၿပဳေတာ္မူေၾကာင္း ဗုဒၶဝင္မွ ၿဖစ္ရပ္တစ္ခုၿဖင္. ထင္ရွား၏။
ဘုရားရွင္သည္ ခမည္းေတာ္ သုေဒါၶဒနမင္းၾကီး၏ နန္းေတာ္၌ ဆြမ္းဘုဥ္းေပးၿပီးေသာအခါ အလံုးစံုေသာ ေမာင္းမမိႆံ ေၿခြရံတို.သည္ အနီးသို.ခ်ဥ္းကပ္၍ ဘုရားရွင္အား ရွိခိုးဖူးေမွ်ာ္ၾက၏။ ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ကား အေဆာင္ထဲမွ ထြက္မလာေခ်။ နန္းသူနန္းသားတို.က " သခင္မ၊ ေမာင္ေတာ္ဘုရားကို ထြက္၍ ပူေဇာ္ဖူးေၿမာ္ပါေလာ" ဟု တိုက္တြန္းၾကေသာ္လည္း ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ " အကယ္၍ ဘုရားရွင္သည္ အက်ြႏု္ပ္၏ ေက်းဇူးကို ေထာက္ေမွ်ာ္၍ သနားေတာ္မူပါလွ်င္ အက်ြႏု္ပ္ထံသို. ၾကြလာပါလိမ္.မည္။ ထိုအခါမွ ပူေဇာ္ပါေတာ.မည္" ဟုဆို၍ ထြက္မလာဘဲေန၏။ ထိုအေၾကာင္းကို ဘုရားရွင္ ၾကားသိေသာ္ မင္းၾကီးအား သပိတ္ကမ္း၍ အဂၢသာဝကႏွစ္ဦးႏွင္.အတူ ယေသာ္ဓရာ၏ ေနရာတိုက္ခန္းသို. ဝင္ေတာ္မူၿပီးလွ်င္ " ယေန. ယေသာ္ဓရာ မင္းသမီးသည္ ငါဘုရားကို အလိုရွိတိုင္းဖူးေၿမာ္ေစ။ မည္သူကမွ် တစ္ခြန္းစကား မတားဆိုၾကလင္." ဟုမိန္.ေတာ္မူ၏။ ထိုအခါ ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ ဘုရားရွင္ထံသို.လာ၍ ေၿခဖဝါးကို ဆံပင္ၿဖင္.ပြတ္သပ္လ်က္ အထပ္ထပ္ရွိခိုးေလသည္။
အထက္ပါအေၾကာင္းမွာ ပိဋကတ္၌ မလာဘဲ ဇာတ္အဌကထာ၌သာ ေတြ.ရေသာ္လည္း ဗုဒၶ၏ ၾကင္နာမႈ၊ စိတ္ႏွလံုးၿမင္.ၿမတ္မႈ၊ မိသားစု စိတ္ဓာတ္ တန္ဖိုးကို နားလည္မႈ စသည္တို.ကို စဥ္းစားဆင္ၿခင္ပါက ဗုဒၶဝင္မွ အေၾကာင္းယုတၱိ ခိုင္မာေသာ ၿဖစ္ရပ္တစ္ခု ၿဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူရေပမည္။
အခ်ဳပ္အားၿဖင္. ဗုဒၶ၏သာသနာ၌ ကာမဂုဏ္ခံစားေသာ္လည္း အက်င္.သီလရွိေသာ လူတို.အတြက္ ေနရာက႑ အထင္အရွားရွိ၏။ ထိုသူတို.ကို ဗုဒၶခ်ီးမြမ္းေတာ္မူေၾကာင္း ေသခ်ာခိုင္မာေသာ အေထာက္အထားမွာ ေအာက္ပါပိဋကတ္ေဒသနာၿဖစ္၏။
" အို ရဟန္းတို.၊ နတ္တို.ကို အစိုးရေသာ သိၾကားမင္းသည္ ေဝဇယႏၱာၿပာႆဒ္ ထက္မွ ဆင္းသက္၍ မ်ားစြာေသာ အရပ္မ်က္ႏွာတို.ကို လက္အုပ္ခ်ီလ်က္ရွိခိုး၏။ထိုအခါ မာတလိနတ္သားက အက်ိဳးအေၾကာင္း ေမးၿမန္းရာ သိၾကားမင္းက ဤသုိ.ဆို၏။ " အို မာတလိ၊ ခပ္သိမ္းကုန္ေသာ လူတို.သည္ လည္းေကာင္း၊ နတ္မင္းၾကီးႏွင္. တာဝတိံသာနတ္တို.သည္ လည္းေကာင္း ငါ.ကို ရွိခိုးၾကကုန္၏။ ငါသည္ကား သီလသမာဓိႏွင္. ၿမတ္ေသာအက်င္.ကို က်င္.သံုးေသာ ရဟန္းတို.ကို ေကာင္းစြာ ရွိခိုး၏။ အိမ္၌ေနသူ လူၿဖစ္ကုန္လ်က္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္ကို ၿပဳေလ.ရွိကုန္ေသာ၊ သီလရွိကုန္ေသာ အၾကင္ဥပါသကာတို.သည္ တရားႏွင္.အညီ ရွာမွီး၍ သားမယားကို ေမြးၿမဴၾကကုန္၏။ ထိုဥပါသကာတို.ကိုလညး္ ငါသည္ရွိခိုး၏။" (သံယုတၱနိကာယ္၊ သကၠသံသုတ္၊ သကၠနမႆသုတ္)
" ေဂါတမဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာၿမင္.ၿပီၿဖစ္၍ ေနာက္ကာလ၌ ဗုဒၶ၏အမည္သည္ ဒ႑ာရီမ်ားအၾကားတြင္ မႈန္ရီဝိုးတဝါးၿဖစ္ခဲ.ေသာ္လည္း ဗုဒၶ၏ဂုဏ္သည္ ေနာက္မွေပၚေပါက္လာေသာ မ်ားစြာေသာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဂုဏ္ထက္ ပုိမိုထင္ရွား၏။ ဤအခ်က္သည္ ဗုဒၶ၏ ထူးၿခားေသာ သီလ သမာဓိဂုဏ္ကို အထင္အရွား သက္ေသခံလ်က္ရွိ၏။" (1. C.Eliot: Hinduism and Buddhism Vol I, pp.131)
ဤသို.ၿဖင္. အဂၤလိပ္ ဗုဒၶစာေပပညာရွင္ ဆာခ်ားအဲလိေယာ.သည္ ဗုဒၶကို ခ်ီးက်ဴးခဲ.၏။ မွန္လွ၏။ အိႏၵိယ ဘာသာဝါဒသမုိင္တြင္ ေၿမာက္ၿမားလွစြာေသာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားထက္ ပိုမိုထင္ေပၚေနၿခင္းသည္ ဗုဒၶ၏ ထူးၿခားေသာ ဝိေသသဂုဏ္ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶကို မီလိုက္ေသာသူတို.ကေသာ္လည္းေကာင္း၊ မမွီလို္က္ေသာ္လည္း ေရွးအစဥ္အဆက္ စကားမ်ားကို ၾကားဖူးေသာ သူတို.ကေသာ္လည္းေကာင္း ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳၾကၿခင္းမွာ စင္စစ္အံ.ဩစရာမရွိေခ်။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားမွ ဗုဒၶအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ယေန.ဖတ္ရႈေလ.လာၾကေသာ အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.သည္ပင္ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳၾကရ၏။ ဤေနရာ၌ ဗုဒၶ၏ တရားကို သစၥကပရိဗုိဇ္ကဲ.သို. ဗုဒၶဝါဒကို မႏွစ္သက္ေသာ္လည္း ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေလးစားေသာ အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.၏ ထင္ၿမင္ခ်က္မ်ားကို သာ ေဖာ္ၿပပါအံ.။
အဂၤလိပ္ပညာရွင္ ဆာဗာရီေဒးကိသည္ ဗုဒၶဝါဒကို လက္မခံေခ်။ သို.ရာတြင္ သူက " ဗုဒၶဝါဒသည္ ခ်ြတ္ယြင္းခ်က္မ်ား၊ ေရွ.ေနာက္မညီညြတ္မႈမ်ား ရွိေသာ္လည္း ဗုဒၶသည္ အာရွတိုက္မွ ထြက္ေပၚခဲ.ေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအနက္ ၾကည္ညိဳဖြယ္အေကာင္းဆံုး ပုဂၢိဳလ္ၾကီး ၿဖစ္ပါေပသည္" ဟု ေရးသားခဲ.၏။ (2. A.B.Keith: Buddhist Philosophy, pp. 147)
ၿပင္သစ္ပညာရွင္ ဗာသီလီမိ စိန္. ဟီလာရီသည္ ဗုဒၶဝါဒကို ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ၿပစ္တင္ေဝဖန္ေသာသူၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ သူက" ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္သည္ အၿပစ္အနာကင္း၏။ ဗုဒၶသည္ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ရွိမႈ ကိုယ္ကိ်ဳးမငဲ.ကြက္မႈ ေမတၱာဓာတ္ၾကီးမားမႈႏွင္. စိတ္ႏွလံုး ႏူးညံ.သိမ္ေမြ.မႈတြင္ စံၿပပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္ေပသည္" ဟုေရးသားထား၏။( 3. B. Saint. Hilaire: The Buddha and His Religion,pp.11)
ပရိုဖက္ဆာ မက္စ္မူလာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာဝါဒမ်ားကို ႏႈိက္ခြ်တ္ေလ.လာခဲ.ေသာ ဂ်ာမန္ပညာရွင္ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶဝါဒမွာ သူႏွစ္သက္ေသာ ဝါဒမဟုတ္။ သို.ရာတြင္ သူသည္ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေလးစား၏။ သူက " ဗုဒၶကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ခ်ီးက်ဴးေရးသားၾကေသာ ခရစ္ယာန္ သာသနာၿပဳ ဆရာတို.၏ ေရးသားခ်က္မ်ားကုိ ဖတ္ရႈရေသာအခါ ကြ်ႏ္ုပ္တို.မွာ ကိုယ္.မ်က္စိကိုပင္ ယံုႏို္င္စရာမရွိပါ" ဟုဆိုေလသည္။ (4. Max Muller: Studies in Buddhism.pp.50-51)
အေဒါ.ေထာမတ္သည္ ဂ်ာမန္ ခရစ္ယာန္ဘုန္းၾကီးတစ္ပါးၿဖစ္၏။ သူသည္ တစ္ခါက အေမရိကန္ၿမိဳ.ၾကီးမ်ားသို. လွည္.လည္၍ ဗုဒၶဝါဒအေၾကာင္းကို ေဟာေၿပာဖူး၏။ သူသည္ ဗုဒၶဝါဒကို ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်၏။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶကိုကား ေအာက္ပါအတိုင္းခ်ီးက်ဳးေဟာေၿပာခဲ.ေပသည္။
"ဗုဒၶသည္ စိတ္ႏွလံုးၿမင္.ၿမတ္၍ သိမ္ေမြ.ႏူးညံ.၏။ မိမိ၏ ယံုၾကည္ခ်က္အတြက္ ဘာမဆို စြန္.ရဲေသာ ေယာက်္ားအာဇာနည္တို.၏ ႏွလံုးရည္ႏွင္. ၿပည္.စံု၏။ သီလသမာဓိႏွင္. ဥာဏ္ပညာအရာ၌ အၿခားသူမ်ားထက္ ၿမင္.ၿမတ္၏။ ခရစ္ေတာ္မေပၚမီ ႏွစ္ေပါင္းငါးရာေက်ာ္က ေပၚထြက္ခဲ.ေသာ ဗုဒၶသည္ ၁၉ ရာစုေခတ္ သိပၸံပညာရွင္တုိ. ေတြ.ရွိေသာ အခ်က္မ်ားကို ၾကိဳတင္သိၿမင္ခဲ.၏။ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈကို လိုလား၍ ယခုကာလသိပၸံပညာရွင္တို.ကဲ.သို. လြတ္လပ္စြာ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္၏။
"ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္စံဝင္သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ၿပီၿဖစ္ေသာ္လည္း ဗုဒၶကို လူတို.မေမ.ၾကေသးေခ်။ ဗုဒၶ၏ အမည္သတင္းသည္ ဥေရာပႏွင္. အေမရိကတိုက္မ်ားသို.ပင္ ပ်ံ.ႏွံ.ထင္ရွား၏။ အာရွတိုက္၌ လူသန္းေပါင္း ၃၇၀ တို.၏ ကိုးကြယ္ၿခင္းခံရေသာ ဗုဒၶသည္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၌လည္း ပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ား၏ စိတ္ဓာတ္ကို ဆြဲေဆာင္ႏုိင္ခဲ.၏။ ရႈိပင္ဟြာ ႏွင္. ကင္ကယ္ (Schopenhauer and Kinkel) အစရွိေသာ ဂ်ာမန္အဘိဓမၼာဆရာႏွင္. ကဗ်ာစာဆိုတို.သည္ ဗုဒၶကို ရွိခိုးပူေဇာ္ၾက၏။"( Paul Carus: Buddhism and its Christian Critics, pp. 279-282)
(မွတ္ခ်က္) ယခု ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ စာသားမ်ားသည္၊ ကုိလူၾသ ဘေလာ့မွ ကူယူေဖာ္ၿပထားၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ ဒီစာအုပ္တင္ေပးထားေသာ ကုိလူၾသ ကုိလဲ ဒီေနရာကေန အတုိင္းမသိေက်းဇူးတင္ပါတယ္လုိ႔ေၿပပါရေစ။။။
က်ြန္ေတာ္တို. ဗုဒၶဘာသာနဲ. ပက္သက္လို. ဘုရားေဟာတဲ. အခ်က္ေတြကို က်ြန္ေတာ္တို. ငယ္စဥ္က နာၾကားခဲ.ရလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တရားနဲ.မစိမ္းၾကပါဘူး။
အခုဒီအခန္းေလးမွာေတာ. ဗုဒၶဝါဒနဲ. တုိက္ရုိက္သက္ဆိုင္တဲ. အေၾကာင္းအရာေတြမပါေပမဲ. ဗုဒၶေခတ္ကလူေတြရဲ. ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ စိတ္ေနစရုိက္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ စတာေတြကို စာေရးဆရာက တတ္ႏုိင္သမွ် စုစည္းထားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီအထဲက အေၾကာင္းအရာေတြကလည္း စိတ္ဝင္စားဖို.ေကာင္းပါတယ္။
ဥပမာ ဗုဒၶေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွာ ဇာတ္ဝါဒသည္ ဒီေလာက္ၾကီးအရွိန္အဝါမၾကီးေသးတဲ. အေၾကာင္း ၊ ဘာသာေရးလြပ္လပ္္ခြင္.လည္း အလြန္ၿမင္.မား၍ မည္သည္.ဘုရင္ကမွ်ဘာသာေရးကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေလ.မရွိၾကေၾကာင္း၊ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ၿပိဳင္ ဘာသာေရးဆရာၾကီးမ်ားရဲ. အယူအဆမ်ားႏွင္. ေတြးေခၚပံုမ်ား၊ ေတာထြက္၍တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္လူတို. ၏ဓေလ.ထံုးစံ ၿဖစ္တဲ. အေၾကာင္း၊ စသၿဖင္. ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
အခန္း(၃)
ဗုဒၶမေပၚမွီက အိႏၵိယအယူဝါဒမ်ား
"မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ
လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍
အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚေပါက္ကာ
ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား
ေၿပာင္းလဲလႈပ္ ရွားေနစဥ္
ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။"
ေဂါတမဗုဒၶ ပြင္.ေတာ္မူေသာ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏိၵယႏိုင္ငံ ေၿမာက္ပိုင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းတြင္ လိမၼာယဥ္ေက်း အဆင္.အတန္းၿမင္.ေသာ အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.ေနထိုင္ၾက၏။ ပိဋကတ္စာေပႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ခတၱိယ၊ ၿဗာဟၼဏ၊ ေဝႆႏွင္. သုဒၵ ဟူ၍ ေရွးအိႏၵိယၿပည္ရွိ ဇာတ္အမ်ိဳးေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ခတၱိယတို.မွာ လယ္ေၿမကို အစိုးရေသာ မင္းမွဴးမတ္စစ္သူၾကီးမ်ိဳး၊ လယ္ပိုင္ရွင္သူေဌးမ်ိဳးၿဖစ္၍ ေရွးအာရိယန္ေခါင္းေဆာင္ အၾကီးအကဲမ်ားမွ သက္ဆင္းလာၾကသည္ဆို၏။ ၿဗဟၼဏတို.ကား ေရွးအာရိယန္တို.၏ ဆရာဘုန္းၾကီးမ်ားႏွင္. ဆက္ႏြယ္ၾကသည္ဆို၏။ ေဝႆတို.မွာ ကုန္သည္၊ သူၾကြယ္လယ္သမားမ်ိဳးၿဖစ္၍ သုဒၶတို.မွာ အာရိယန္တို. အိႏိၵယၿပည္သို. မေရာက္လာမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ ၿဒာဗီးဒီးယန္းလူမ်ိဳး အဆက္အႏြယ္မ်ားၿဖစ္၏။
ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေထာက္ခံအားေပးၾက၏။ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏၵိယၿပည္ ေၿမာက္ပိုင္း၌ သူတို. တန္ခိုးဩဇာ မပ်ံ.ႏွံ.ေသးသၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒသည္လည္း ထုထည္အင္အား မၾကီးမားေသားေခ်။ ေရွးၿဗဟၼဏက်မ္းတို.၏ အဆိုအားၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒက်င္.သံုးေသာ တုိင္းၿပည္မ်ားမွာ ကုရုတိုင္း ႏွင္. ပဥၥာလတုိင္းမ်ား ၿဖစ္၏။ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းအလယ္ပိုင္းရွိ မဂဓ, ေကာသလ စေသာ တိုင္းၿပည္မ်ား၌ ဇာတ္ဝါဒ မထြန္းကားေသးေခ်။ ဗုဒၶစာေပ၌ မဇၩိမေဒသရွိ အခ်ိဳ.လူတို.၏ ဇာတ္ဝါဒ အယူသီးမႈကို ၿပေသာ သာဓကမ်ား ရွိသည္မွန္၏။ ဝိဋဋဴပႏွင္. သာကီဝင္တို. စစ္ၿဖစ္ၾကၿခင္းသည္ ဇာတ္အယူသီးမႈေၾကာင္.ၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဇာတ္ဝါဒ စည္းမ်ဥ္းမ်ားမွာ အခါခပ္သိမ္း မတင္းက်ပ္လွေခ်။ ဥပမာ ဇာတ္ၾကီးေသာသူသည္ မိမိရုိးရာ အလုပ္မွတစ္ပါး အၿခားအလုပ္မ်ားကို ေရွာင္ၾကင္ရမည္ၿဖစ္၏။ သို.စဥ္လ်က္ ကုသမင္းသည္ ပပဝတီမင္းသမီးကို လိုခ်င္ေသာေၾကာင္. အိုးထိန္းသည္၊ စားေတာ္ခ်က္စေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ကိုင္သည္ဆို၏။ အၿခားဇာတ္မ်ား၌ ကုန္သြယ္မႈ၊ အမဲလုိက္မႈ စသည္ၿဖင္. အသက္ေမြးေသာ ၿဗာဟၼဏမ်ား အေၾကာင္းေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဆန္.က်င္ေသာသူမ်ားမွာ ခတၱိယတို.ၿဖစ္၏။ ခတၱိယတို.သည္ ဇာတိမာန္ရွိ၍ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဇာတ္ၿမင္.ေသာသူမ်ားအၿဖစ္ အသိအမွတ္မၿပဳၾကေခ်။ သာကီဝင္တို.သည္ ၿဗာဟၼဏဆရာၾကီးတစ္ဦး၏ တပည္.အား မိမိတို. စည္းေဝးရာဌာန၌ ေနရာထိုင္ခင္းမေပးဘဲ မေထမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၾက၏။ သို.ရာတြင္ ၿဗာဟၼဏႏွင္. ခတၱိယ တို.သည္ အၿမဲထာဝရ ရန္သူမ်ားမဟုတ္ၾကေခ်။ အခိ်ဳ.ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ခတၱိယႏြယ္ဝင္ ဘုရင္တို.အား အခိ်ဳ.ကိစၥမ်ား၌ အၾကံဥာဏ္ေပး၍ ေၿမွာက္စားၿခင္း ခံၾကရ၏။ ဗုဒၶသံဃာ၌ ၿဗဟၼဏေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ပါဝင္၍ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္မဟာကႆပ စေသာ ဗုဒၶ၏ သာဝကၾကီးမ်ားသည္ ၿဗဟၼဏမ်ားၿဖစ္ၾက၏။
စင္စစ္ ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒကို ေနာက္ခံထား၍ ေပၚထြန္းလာေသာဝါဒၿဖစ္ရကား ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆမ်ားကို ေလ.လာရန္လိုအပ္၏။
ေရွးအာရိယန္တို.သည္ ေန၊ေလ၊ မိုး၊ မီး စေသာ သဘာဝၿခင္းရာ ကမာၻ.တန္ဆာမ်ားကို ကိုးကြယ္ၾက၏။ သူတို.၏ နတ္ဘုရားမ်ားကုိ ေဒဝဟုေခၚ၍ သူတို.အယူဝါဒႏွင္. ဓေလ.ထံုးစံမ်ားကို ေရွးေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ေဝဒက်မ္းမ်ားတြင္ ဣသွ်ဴေဝဒသည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၏။ ထိုေဝဒ၌ နတ္ဘုရားမ်ားကို ခ်ီးက်ဳး ထားေသာ ကဗ်ာမ်ားႏွင္. အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.၏ အတိတ္ၿဖစ္စဥ္ကို ဖြဲ.ႏြဲ.စပ္ဆိုထားေသာ ကဗ်ာမ်ားပါရွိ၏။ ဒုတိယေဝဒၿဖစ္ေသာ သာမေဝဒ၌ သူတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေသရည္၏ အရွင္ေသာမနတ္ဘုရားႏွင္. သက္ဆိုင္သည္.ကဗ်ာမ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ တတိယ ယဇုေဒဝ၌မူ နတ္ဘုရားမ်ားကို ရည္စူး၍ ၿပဳလုပ္ရေသာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားတြင္ ရြတ္ဆိုေလ်ွာက္ထားရေသာ ကဗ်ာမ်ား ပါရွိ၏။
အထက္ပါ ေဝဒသံုးပံုအၿပင္ အာတပၸနေဝဒဟုေခၚေသာ ေဝဒတစ္ခု ရွိေသး၏။ ေနာက္ဆံုးေပၚေဝဒၿဖစ္၍ ေလာကီပညာဆိုင္ရာ ဂါထာမႏၱရားအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ၿပဆိုထားေသာ ေဝဒၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ၿဗဟၼဇာလသုတ္၌ ဖုတ္တေစၦအတတ္၊ အဂၤဝိဇၹာ အတတ္၊ ေနကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း အတတ္စသည္ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ သမဏ ၿဗာဟၼဏ တို.၏မွား ယြင္းေသာအသက္ေမြးမႈမ်ားကို ရွည္လ်ားစြာေဖာ္ၿပထား၍ ယင္းတို.မွာ အာတပၸနေဝဒက်မ္းလာ ေလာကီပညာမ်ား ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။
ေဝဒေခတ္ အိႏိၵယလူမ်ိဳးတုိ.၏ ဘာသာတရားမွာ မ်က္ေမွာက္ဘဝ ေကာင္းစားေရးကို ပဓနထားေသာ တရားၿဖစ္၏။ တမလြန္ဘဝအေၾကာင္းကို သူတို. အေလးအနက္ မစဥ္းစား ၾကေခ်။ ေသၿပီးေနာက္ကာလ၌ လူေကာင္းသည္ ထာဝစဥ္ ခ်မ္းသာစြာေနရ၍ မေကာင္းေသာသူမွာ အၿမဲ ဆင္းရဲဒုကၡ ခံေနရသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။
လူသည္ ဘဝေပါင္းမ်ားစြာ က်င္လည္ရသည္ဟု မယူဆၾကေခ်။ ဘဝသံသရာႏွင္. ကမၼဝါဒသည္ ေဝဒေခတ္အလြန္မွ ေပၚေပါက္လာေသာ အယူမ်ားၿဖစ္၏။
ထိုေခတ္လူတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ၏ အက်ိဳးအာနိသင္ကို အထူးယံုၾကည္ၾက၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္မ်ိးအေၾကာင္းကို ဒီဃနိကာယ္ ကူဋဒႏၱသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ ၿပဳလုပ္ရာ၌ အစစအရာရာ ထံုးနည္းမွန္ကန္တိက်ရန္လိုအပ္ေသာေၾကာင္. ၿဗာဟၼဏတို.က ၾကီးၾကပ္စီမံရ၏။ ၿဗာဟၼဏအားလံုးမွာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲၿဖင္. စီးပြားရွာသူမ်ား မဟုတ္က်ေခ်။ ဥာဏ္အၿမင္ရင္.က်က္ေသာ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ားကို သံသယရွိ၍ အမွန္တရားကို ရွာၾကံစဥ္းစားလာၾက၏။ ထိုသူတို.၏ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ားကို ဥပနိသ်ွမည္ေသာ က်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဥပနိသ်ွက်မ္းမ်ား၏ အဆိုအားၿဖင္. သတၱေလာကၾကီး တစ္ခုလံုး၏ မူလပင္မမွာ ပရအတၱ ၿဖစ္၏။ (အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားမွ Atman ကိုၿပန္ဆိုထားၿခင္းၿဖစ္သည္) စၾကာဝဠာ၌ ရွိရွိသမ်ွေသာ နတ္လူသတၱဝါ အားလံုးသည္ ပရအတၱ၌ မူလအစရွိ၍ ပရအတၱႏွင္. ေနာက္ဆံုး ၿပန္လည္ ေပါင္းစည္းၾကရမည္ ၿဖစ္သည္။ ပရအတၱသည္ အေကာင္းဆံုး၊ အၿမတ္ဆံုး နိစၥဓူဝ အသခၤတဓာတ္ၿဖစ္၍ ယင္း၏ ဝိေသသဂုဏ္မ်ားကို လူတို.ဥာဏ္ၿဖင္. ၾကံစည္ေသာ္လည္း ဘာမ်ွသိရမည္မဟုတ္။ ယင္းသည္ အစိေႏၱယ်ၿဖစ္၍ ဥပနိသ်ွဆရာတို.က ဤသို.မဟုတ္၊ ထိုသို.မဟုတ္ ဟူ၍သာ ၿငင္းဆိုၾက၏။
ေလာက၌ ပရအတၱမွတစ္ပါး အၿခားဘာမ်ွမရွိ။ ၿမင္ၿမင္သမွ် သက္ရွိသက္မဲ. တို.သည္ မာယာမ်ွသာၿဖစ္၏။ (ဝါ) လူတို.အၿမင္မွား၍ ဧကန္ထင္ရွားရွိသည္ဟု ထင္မွားေနၾကၿခင္းၿဖစ္၏။ ပရအတၱႏွင္. ကင္းကြာေနေသာေၾကာင္. သတၱဝါတို.သည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ကံကစီမံၿပဌာန္းသည္. အတိုင္း ဘဝသံသရာ၌က်င္လည္၍ ဆင္းရဲဒုကၡခံေနၾကရ၏။ ဘဝသံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ ေဝဒမ်ားကို သင္အံရြတ္ဖတ္ၿခင္း၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈၿပဳၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္၏။ အေရးၾကီးသည္ကား ဘဝသံသရာ၌ ေႏွာင္ဖြဲ.ထားေသာ တဏွာကို ပယ္ၿဖတ္၍ ပရအတၱႏွင္. ၿပန္လည္ပူးေပါင္းမိရန္ၿဖစ္၏။ ပရအတၱကို ဝိပႆနာဥာဏ္ၿဖင္. သိၿမင္မွသာ မိမိ၏ မူလပင္မဓာတ္ႏွင္. ၿပန္လည္ေပါင္းစည္း၍ ထာဝရၿငိမ္းေအးမႈ၊ (ဝါ) သုခအစစ္အမွန္ကို ရရွိမည္ၿဖစ္၏။
အထက္ပါအခ်က္မ်ားမွာ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.ေနရာမ်ား၌ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ဆင္ဆင္တူေသာေၾကာင္. အခိ်ဳ.ပညာရွင္တို.က ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အစြယ္အပြားၿဖစ္မည္ဟု ယူဆၾက၏။ သို.ရာတြင္ အေပၚယံတူညီမႈမ်ားကို လည္း သတိၿပဳသင္.ေပ၏။ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဗုဒၶဝါဒထက္ ေရွးက်၍ ကမၼဝါဒ၊ ဘဝသံသရာ၊ အနိစၥတရား စသည္တို.မွာ ဗုဒၶဝါဒမေပၚမီက ရွိၽႏွင္.ၿပီးေသာ တရားမ်ားၿဖစ္သည္မွန္၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၊ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဘႏၵကာ( Dr. Bhandarkar) စေသာ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာေရးသုေတသီဆရာတို.၏ ေလ.လာခ်က္အရ ထိုတရားမ်ားကို ၿဗာဟၼဏ ဆရာတုိ.က ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဟု အခိုင္အမာ မဆိုႏိုင္ေခ်။
အိႏိၵယပညာရွင္ ဘႏၵကာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ားကို ကိုးကား၍ ဗုဒၶလက္ထက္မတိုင္မီက ၿဗဟၼဏတို.မွာ ထင္ရွားေသာဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမဟုတ္ပါဟု ေရးသားခဲ.၏။ ထိုေက်ာက္စာမ်ား၌ ခရစ္ေတာ္ေပၚၿပီး ဒုတိယရာစုေခတ္မွစ၍ လူတို.က ၿဗာဟၼဏတို.အား ေက်းရြာႏွင္. ေၿမယာလွဴဒါန္းေသာ သာဓကမ်ား ေဖာ္ၿပထား၏။
ခရစ္မေပၚမွီ သံုးရာစုမွ ေပၚၿပီး တစ္ရာစုအထိ ကာလအတြင္း၌မူ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ေက်ာက္စာမ်ားက အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ မင္း၊ သူေဌးသူၾကြယ္တို.၏ အလွဴဒါနမ်ားကို ေဖာ္ၿပေသာ ေက်ာက္စာမ်ားရွိေသာ္လည္း ၿဗဟၼဏတို.ကို ေပးလွဴေၾကာင္းတစ္စံုတစ္ရာ အေထာက္အထားမေတြ.ရေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုအခါက ၿဗာဟၼဏတို. မွာ လူအမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားၿခင္းခံရေသာ ဘာသာေရးပုဂၢိဳလ္မ်ား မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶ မပြင္.မီက မဇၩိမေဒသ၌ ရွိၿပီးေသာ တရားမ်ားသည္ ခတၱိယဒႆနိက ဆရာတို.မွတစ္ဆင္. ၿပန္.ပြားေနေသာ တရားမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ၿဗဟၼဏတို.မွာ ဗုဒၶဝါဒီ၊ ဂ်ိန္းဝါဒီတို.ကဲ.သို. တက္ၾကြစြာ ေဟာေၿပာစည္းရုံဳးမႈမ်ားလည္း မရွိၾကေခ်။ ထိုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္သည္ ဘာသာေရးလြပ္လပ္မႈ ၿမင္.မားေသာ တိုင္းၿပည္ၿဖစ္၏။ ဘာသာေရး ယံုၾကည္မႈကို မည္သည္.ဘုရင္ကမွ် ခ်ဳပ္ခ်ယ္ၿခင္း မၿပဳေခ်။ အသိဥာဏ္ႏွင္. ဆင္ၿခင္စဥ္းစား ဥာဏ္ရွိေသာ သူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္ေတြးေတာ၍ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား လႈပ္ရွား ေၿပာင္းလဲလ်က္ရွိေလသည္။
ေတာထြက္၍ တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္ လူတို.၏ ေရွးဓေလ.ထံုးစံၿဖစ္၏။ အသက္အရြယ္၊ ဇာတ္အမ်ိဳးအႏြယ္ႏွင္. မသက္ဆိုင္ဘဲ လူတိုင္းအဖို. မြန္ၿမတ္ေသာ အလုပ္ၿဖစ္သည္ဟု ခံယူထား၍ က်င္.စဥ္မွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးအစားစားရွိ၏။ အခိ်ဳ.က ေဝဒမ်ားကို ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္၍ အခိ်ဳ.က မိမိတို. ယံုၾကည္ၿမတ္ႏုိးရာ (ဥပမာ - မီး) ကို လုပ္ေက်ြးပူေဇာ္ၾက၏။ အထူးထင္ရွားေသာ က်င္.စဥ္မွာ မိမိကိုယ္ကုိ ဥာွဥ္းဆဲ ႏွိပ္စက္မႈၿဖစ္၏။ ယင္းကုိ ရည္ညြန္းေသာ စကား ‘တပ’ ကို ဣသွ်ဴေဝဒက်မ္း ေနာက္ပိုင္း၌ ေတြ.ရ၍ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တန္ခိုးဣဒၶိရရွိရန္ၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ကႆပသီဟနာဒ သုတ္၌ ၿမက္, ႏြားေခ်း, မစင္ကို စားၿခင္း ၊ ေရမေသာက္ဘဲေနၿခင္း ၊ ဆူးအခင္းပ်ဥ္ၿပား ေၿမၾကီးေပၚ၌ အိပ္ၿခင္း၊ အၿမဲရပ္ေနၿခင္း စေသာ က်င္.စဥ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပ၍ မဇၩိမနိကာယ္ ကုကၠဳရဝတိကသုတ္ ၌ တကၠတြန္းတို.၏ ေခြးအက်င္.၊ ႏြားအက်င္.မ်ားအေၾကာင္း ၿပဆိုထား၏။
မိမိကိုယ္မိမိ ဥာွဥ္းဆဲမႈမၿပဳဘဲ အမွန္တရား ရွာေဖြေသာသူကား ပရဗုိဇ္ၿဖစ္၏။ ပရဗုိဇ္တို.သည္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို. လွည္.လည္သြားလာ၍ တရားေဆြးေႏြးၾက၏။ စကားစစ္ထိုး၍ အႏိုင္ရၿခင္း၌ ဂုဏ္ယူၾက၏။ “ငါသည္ စိတ္မရွိေသာ သစ္ပင္ကို ေသာ္လည္းေကာင္း စကားအစဥ္ၿဖင္. ဝါဒတင္ဆိုၿငားအံ.၊ ထိုသစ္ပင္သည္ ၿပင္းစြာ တုန္လႈပ္ရာ၏” စသည္ၿဖင္. သစၥကပရဗုိဇ္က ၾကံဳးဝါး၏။ ရဟႏၱာသည္ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳၿပီးသည္.ေနာက္၌ ရွိသေလာ မရွိသေလာ၊ ရွိလည္းရွိ၊ မရွိလည္းမရွိၿဖစ္သေလာ။ ရွိသည္မဟုတ္၊ မရွိသည္လည္းမဟုတ္ ၿဖစ္သေလာ စေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပရဗုိဇ္တို.သည္ မည္မွ် စစ္စစ္ဖုဖု ေမးၿမန္းတတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ အာဇီဝက၊ ဇဋိလ၊ ေဒဝဓမၼိက၊ ေဂါတမက စေသာ ရေသ. သို.မဟုတ္ ပရဗုိဇ္အဖြဲ.အမည္မ်ားကို ေတြ.၇၏။ အာဇီဝကတို.သည္ အေသာကမင္း၏ေၿမး ဒသရဌမင္း၏ လက္ထက္အထိရွိ၍ ထိုမင္းက သူတို.ေနထိုင္ရန္ လိုဏ္ဂူမ်ားၿပဳလုပ္ေပးေၾကာင္း ေက်ာက္စာမ်ားမွ သိရ၏။ေဂါတမကတို.မွာ ေဒဝဒတ္၏ ဂုိဏ္းသားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္ က ယူဆ၏။ တရုတ္ခရီးသည္ ဖာဟီယန္၏ ေအဒီငါးရာစု အိႏိၵယၿပည္မွတ္တမ္း၌ ေဒဝဒတ္ဂိုဏ္းသားမ်ားကုိ ေကာသလတိုင္း၌ ေတြ.ခဲ.ေၾကာင္း၊ ေဂါတမ ဗုဒၶကို သူတို.အသိအမွတ္ မၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပရဗုိဇ္တို.ကဲ.သုိ. လူသိမ်ားေသာ အၿခားဘာသာေရး ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ပုရာဏကႆပ၊ မကၡလိေဂါသာလစေသာ တိတိၱဆရာမ်ား ၿဖစ္၏။ ပုရာဏကႆပက ေကာင္းမႈမေကာင္းမႈဟူ၍ မရွိ၊ သီလေဆာက္တည္ၿခင္း အလွဴေပးၿခင္းသည္ အက်ိဳးမရွိဟုေဟာ၏။ မကၡလိေဂါသာလကမူ တမလြန္ဘဝရွိသည္မွန္ေသာ္လည္း လူတို.မွာ အေၾကာင္းမဲ. ၿဖစ္ခ်င္ရာ ၿဖစ္ေနၾကသည္ဟု ယူဆ၏။ အဇိတေကသကမၺလ၏ အၿမင္အားၿဖင္.ကား လူသည္ ရုပ္တရားသက္သက္ၿဖစ္၍ ေသလ်ွင္ ဘဝၿပတ္၏။ သဥၥယေဗလဌပုတၱကမူ တမလြန္ဘဝ၊ ကမၼဝိပါက စေသာ ဘာသာေရးၿပႆနာမ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ဘာမွ်မေၿပာဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေန၏။
အထက္ပါ ဝါဒမ်ားထက္ ပိုမိုထင္ရွားေသာ ဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒၿဖစ္၏။ ဂ်ိန္းဘာသာကို တည္ေထာင္ေသာ မဟာဝီရမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ နိဂဏၭနာဋပုတၱအမည္ၿဖင္. ထင္ရွား၏။ မဟာဝီရ၏ အဆိုအားၿဖင္. လူသတၱဝါတို. သံသရာဝဋ္ဆင္းရဲ ခံေနၾကရၿခင္းသည္ နာမ္ဝိဥာဏ္ႏွင္. ရုပ္တရားေပါင္းစပ္ေနမႈေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ရုပ္တရား၏ ေႏွာင္အဖြဲ.မွ ကင္းလြတ္ရန္ ကမၼအသစ္မၿဖစ္ဘဲ ကမၼအေဟာင္းကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ရမည္ၿဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ခႏၶာကို ဥာဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿဖင္. ဘဝေဟာင္းမွ ကမၼသတၱိအားလံုးကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္သည္ဟု ဂ်ိန္းဝါဒီတို. ယံုၾကည္ၾက၏။ သူတို. ၿပင္းထန္စြာ က်င္.ပံုကို မဇၩိမနိကာယ္ေဒဝဒဟသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဘီစီေလးရာစုအတြင္းက ခ်ႏၵရာဂြတ္ပတား (စႏၵဂုတ္) မင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းအၿဖစ္ကို ခံယူသည္။ သားေတာ္ဗိႏၵဳသာရမင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းမ်ားကို ေန.စဥ္ဆြမ္းလုပ္ေက်ြးသည္ဆို၏။ ဘီစီတစ္ရာစုေလာက္၌ ဂ်ိန္းဘာသာသည္ အိႏၵိယၿပည္ အေရွ.ပိုင္းဩရိႆနယ္မွ အေနာက္ေၿမာက္ပိုင္း မဓုရနယ္အထိ ၿပန္.ပြားေနၿပီၿဖစ္၏။
ဂိ်န္းဝါဒႏွင္.ဗုဒၶဝါဒသည္ ေရွ.ဆင္.ေနာက္ဆင္. ေပၚထြန္းလာေသာ ဝါဒမ်ားၿဖစ္ရကား အခ်င္းခ်င္းအဆက္အသြယ္ ရွိေကာင္းရွိခဲ.ေပမည္။ ဗုဒၶဝါဒီတုိ.သည္ အစပထမ၌ ဂ်ိန္းတို.ကို အတုယူ၍ ေနာက္ကာလ၌ ဂ်ိန္းတို.၏ က်င္.စဥ္ထဲသို. ဗုဒၶအေငြ.အသက္ ဝင္လာဟန္ရွိသည္ဟု အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
ဘီစီေၿခာက္ရာစုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသရွိ ၿဗာဟၼဏဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒေလာက္ အရွိန္အဝါမရွိေသးေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌လာေသာ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ အယူအဆမ်ားကို မရည္ညြန္းဘဲ ယဇ္ပူေဇာ္ၿခင္း၊ မီးကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းစသည္တို.ၿဖင္.ၿပီးေသာ ေရွးေဟာင္းၿဗာဟၼဏဝါဒၿဖစ္၏။ ၿဗာဟၼဏဆရာတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒီ ရဟန္းတို.ကို ‘ဦးၿပည္းေခါင္းတံုးရဟန္း’ ဟုေခၚ၍ “မည္းညစ္ေသာအက်င္.ရွိသည္။ ၿဗဟၼာမင္း၏ ေၿခဖမိုးမွေပါက္ပြားလာသည္” စသည္ၿဖင္.ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်ၾက၏။ ဗုဒၶ၏အဆိုအားၿဖင္.မူ ၿဗာဟၼဏတိုသည္ ေရွးအခါက သီလသမာဓိရွိ၍ ေနာက္ကာလ၌ အက်င္.ပ်က္လာၾက၏။ “ေရွးအခါက ၿဗာဟၼဏတို.သည္ မိမိတို.အမ်ိဳး၌သာလ်ွင္ ဥတုလာေသာ အခါ၌သာလ်ွင္ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ မိန္းမကို ေရာင္းဝယ္ၿခင္းမၿပဳဘဲ အကယ္ၿမတ္ႏုိးမွသာလ်ွင္ ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ ဥစၥာစပါး ေရႊေငြကို သိုမွီးသိမ္းဆည္းၿခင္းမရွိ။ တစ္ေန.၊ တစ္ရက္အတြက္သာ ဝမ္းစာရွာၾက၏။ ယခုေခတ္ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ကား ထိုသို.မက်င္.ကုန္” (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္)
ထိုသို. မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍ အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္ကာ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနစဥ္ ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။ ။
( ဗုဒ၏ ဆုံးမနည္း )
ဗုဒၶသည္ အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသ၌ ၄၅ ႏွစ္တိုင္တိုင္ တရားေဟာေၿပာခဲ.ရာ အထူးေအာင္ၿမင္ေၾကာင္း ယံုမွားဖြယ္မရွိေခ်။ ၿဗာဟၼာဏ၊ မင္းမွႈးမတ္၊ သူေဌးသူၾကြယ္ မွစ၍ ဆတၱာသည္၊ ဆင္းရဲသား၊ အလုပ္သမားအထိ လူတန္းစားအမ်ိဳးမ်ိဳးသည္ ဗုဒၶတရားကို ႏွစ္သက္ၾက၏။ ဗုဒၶ၏ တရားကို တစ္ၾကိမ္ၾကားနာကာမ်ွၿဖင္. ဗုဒၶ၏ တပည္.အၿဖစ္ခံယူေသာသူတို.မွာ မနည္းလွေခ်။ ဗုဒၶ၏ထူးၿခားေသာေအာင္ၿမင္မႈသည္ ထိုအခါက မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏဝါဒ တန္ခိုးမၾကီးေသးၿခင္း၊ လူတို.အသိဥာဏ္ရင္.က်က္၍ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနၿခင္း၊ ဗုဒၶ၏ ဥပဓိရုပ္ႏွင္. သီလသမာဓိ ဂုဏ္ကို ၾကည္ညိဳၾကၿခင္း စသည္တို.ေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ထိုအခ်က္မ်ားႏွင္. ထပ္တူအေရးပါေသာ အခ်က္တစ္ရပ္မွာ ဗုဒၶ၏ ေဟာေၿပာဆံုးမနည္းၿဖစ္၏။ သို.ၿဖင္.နိဂ႑တစ္ဦးက ဗုဒၶသည္ သူတစ္ပါးကုိ မိမိဘက္ပါေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္ေသာ ဥာဏ္ပညာ ၾကြယ္ဝသည္ဟု ဆို၏။
ဗုဒၶသည္ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္ မတိုင္မီက လူမ်ားလက္ခံယံုၾကည္ၿပီးၿဖစ္ေသာ ဘဝသံသရာ၊ ကံတရား၊ အနိစၥဒုကၡတရား စသည္မ်ားႏွင္. လူမ်ားနားလည္ၿပီးၿဖစ္ေသာ ေဝါဟာရစကားမ်ားကို အေၿခၿပဳ၍ ေဟာေၿပာ၏။ သုိ.ရာတြင္ ထိုေရွးဝါဒမ်ား၊ စကားမ်ားသည္ ဗုဒၶေဒသနာ၌ အနက္အဓိပၸယ္ ေၿပာင္းလဲလာ၏။ ဗုဒၶလက္ခံေသာ ဘဝသံသရာ သည္ ေရွးၿဗာဟၼဏတို.၏ အနိစၥ၊ ဒုကၡ တရားထက္ နက္နဲက်ယ္ၿပန္.၏။ ၿဗာဟၼဏ ဟူေသာစကားသည္ ဇာတ္အႏြယ္ၿမင္.မားမႈကို မဆိုလိုဘဲ အက်င္.သီလ ၿမင္.ၿမတ္မႈဟူေသာ အဓိပၸါယ္ကို ေဆာင္၏။ 'ၿဗဟၼာ' သည္ ပါဠိပိဋကတ္၌ အနႏၵတန္ခိုးရွင္၊ (ဝါ) ထာဝရဘုရား သို.မဟုတ္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ပရအတၱ (Paramatma or Atman) ကို ရည္ညြန္းေသာစကား မဟုတ္ေတာ.ဘဲ အၿမင္.ၿမတ္ဆံုး၊ အေကာင္းဆံုးၿဖစ္ၿခင္းကို ေဟာေသာစကားၿဖစ္လာ၏။ ဥပမာ- ၿဗဟၼဝိဟာရ, ၿဗဟၼစရိယ, ၿဗဟၼစကၠ ။
ဗုဒၶသည္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္၏ စကားကုိ တိုက္ရုိက္မပယ္ဘဲ ထိုစကားကုိပင္ သံုးစြဲ၍ ပရိယာယ္ၿဖင္. ေဟာေၿပာေလ.ရွိ၏။ လယ္ထြန္ေနေသာ ၿဗာဟၼဏ တစ္ဦးက မိမိထံ ဆြမ္းခံေသာ ဗုဒၶအား" အရွင္ရဟန္းသည္ က်ြႏု္ပ္ကဲ.သုိ. လယ္ထြန္စုိက္ပ်ိဳးလုပ္ကိုင္စားပါသေလာ" ဟုဆိုရာ ဗုဒၶက "ၿဗာဟၼဏ၊ ငါသည္လည္း လယ္ထြန္စုိက္ပ်ိဳး၏။ ငါ၏သဒၶါတရားသည္ မ်ိဳးေစ.ၿဖစ္၏။ ဝိပႆနာပညာ၊ မဂ္ပညာသည္ ထမ္းပိုးထြန္တံုးၿဖစ္၏" စသည္ၿဖင္. မိန္.ၾကား၏ (ၿဗာဟၼဏသံယုတ္ ကသိဘာရဒြါဇသုတ္)။ ပိဋကတ္စာေပ၌ ဤကဲ.သုိ.ေသာ ေဒသနာမ်ိဳး အေၿမာက္အၿမားရွိ၏။ (From the known to unknown method= ပဋိေလာမနည္းအရ ၿပန္လည္သံုးသပ္ရွင္းၿပနည္း။)
ဗုဒၶသည္ လူတို.အား ေဟာေၿပာဆံုးမရာ၌ ဥပမာ အေတာ္မ်ားမ်ား အသံုးၿပဳေလ.ရွိ၏။ ဥပမာမ်ားမွာ ထိထိမိမိရွိ၍ တရားေဒသနာကို သိၿမင္နားလည္ရန္ ထိေရာက္ေသာ အေထာက္အကူၿဖစ္၏။ မဟာၿဗာဟၼာကို ေတြ.ၿမင္လိုေသာ ဝါေသဌလုလင္အား ေဟာၾကားရ၌ ဗုဒၶက ၿဗာဟၼာဏတို.သည္ ၎သူတို.၏ ဆရာ.ဆရာ ခုႏွစ္ဆက္တိုင္ေအာင္ေသာ ဆရာ၊ လက္ဦးဆရာ၊ ေဝဒက်မ္းမ်ားကို စီရင္ေသာ ေရွးရေသ.တို.သည္ လည္းေကာင္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္မ်ွပင္ မဟာၿဗာဟၼာကို မ်က္ဝါးဝါးထင္ထင္ မၿမင္ဘူးပါဘဲလ်က္ မဟာၿဗဟၼာႏွင္. အေပါင္းအေဖာ္ၿဖစ္လိုသည္ ဆိုၿခင္းမွာ တစ္ဦးကို တစ္ဦး ဆြဲကိုင္ဆက္စပ္ေနေသာ သူကန္းတို.တြင္ ေရွ.ဆံုးလူသည္ မၿမင္ဈ အလယ္လူလည္းမၿမင္၊ ေနာက္ဆံုးလူလည္းမၿမင္သကဲ.သုိ. လည္းေကာင္း၊ မည္သည္.အရပ္၌ၿပသာဒ္ရွိသည္။ ထိုၿပသာဒ္သည္ ၿမင္.သည္၊နိမ္.သည္ဟု မသိဘဲ တက္ရန္ေလွကားကို ၿပဳသည္ႏွင္.လည္းေကာင္း၊ ႏုိင္ငံ၌ အလွဆံုးမိန္းမကို ခ်စ္ၾကိဳက္ပါသည္ဟု ဆိုေသာ ေယာက္်ားႏွင္. ေသာ္လည္းေကာင္း တူလွေခ်သည္ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ (ဒီဃနိကာယ္၊ ေတဝိဇၹသုတ္)
သုတၱန္မ်ား၌ ဗုဒၶအား သမဏၿဗာဟၼဏႏွင္. ပရိဗုိဇ္တို.က ေမးေသာ စကားမ်ားကို ေတြ.ရ၏။ "အို ပုဏၰား၊ ငါဆိုလတၱံ.ေသာ စကားကို သင္ အဘယ္သို.ထင္သနည္း" စေသာစကားကို ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ား၌ ေတြ.ရၿခင္းအားၿဖင္. တရားနာသူမ်ား၏ ေမးၿမန္းၿခင္္းကုိ ဗုဒၶလိုလားေၾကာင္း သိအပ္၏။ မိလိႏၵမင္းကဲ.သို. ႏႈိက္ႏႈိက္ခ်ြတ္ခ်ြတ္ေမးၿမန္းတေသာ သူမ်ိဳးကို ပိဋကတ္စာေပ၌ မေတြ.ရၿခင္းမွာ ထိုသူတို.၏ စကားကို ဗုဒၶစကားေလာက္ ပိဋကတ္ဆရာတို.က ဂရုမၿပဳခဲ.ၾကေသာေၾကာင္. ၿဖစ္တန္ရာ၏။
တရားေဟာရာ၌ ဗုဒၶအသံုးၿပဳေသာ ထူးၿခားေသာ နည္းစနစ္မွာ ၿပႆနာတစ္ခုကို တိုက္ရုိက္မေၿဖရွင္းဘဲ အထက္ပါေတဝိဇၹသုတ္မွာကဲ.သုိ. ေမးသူအား ေစ.ငုေသခ်စြာ ၿပန္လည္ေမးၿမန္းစိစစ္ၿခင္းၿဖင္. အၿမင္မွန္ ရရွိေစေသာနည္းၿဖစ္၏။ ေနာက္ကာလ၌ ထိုနည္းအားအသံုးၿပဳေသာ ဂရိပညာရွိၾကီးတစ္ဦးကို အစြဲၿပဳ၍ ဆိုကေရတိနည္း (Socratic Method) ဟု ထင္ရွားေသာ ဗုဒၶသင္ၿပဆံုးမနည္းမွာ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၍ ဆိုင္ရာဗုဒၶေဒသနာတစ္ခုကို ေဖာ္ၿပပါအံ.။ ထိုေဒသနာသည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေခ်ပေသာ ေဒသနာၿဖစ္ေသာ္လည္း မိဘမ်ိဳးရိုး စစ္မွန္မႈႏွင္. လူမ်ိဳးခြဲၿခားမႈ၌ အစြဲၾကီးေသာ ယခုေခတ္ လူတို.ဆင္ၿခင္စဥ္းစားဖြယ္ၿဖစ္၏။
ေရွးအခါက ၿဗဟၼဏရေသ.ခုႏွစ္ဦးသည္ ၿဗာဟၼဏအမ်ိဳးသာလ်ွင္ အၿမတ္ဆံုးၿဖစ္သည္။ အမ်ိဳးစင္ၾကယ္္၍ ၿဗဟၼာ၏ သားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။ ဘုရားအေလာင္း အသိတေဒဝလ ဆရာရေသ.သည္ ရေသ.တို.ကို ဆံုးမလိုေသာေၾကာင္. "ၿဗာဟၼဏ တို.၏ မိခင္တို.သည္ အၿခားသူမ်ားႏွင္. မေပါင္းေဖာ္ဘဲ ၿဗာဟၼဏေယာက္်ားမ်ားႏွင္.သာ ေပါင္းေဖာ္သည္ဟု သင္တုိ.သိၾကပါ၏ေလာ" ဟု ေမး၏။ ရေသ.တို.က " က်ြႏ္ုပ္တို. မသိပါ" ဟု ၿပန္ေၿဖၾက၏။
(ေမး) ၿဗာဟၼဏ တို.၏ အထက္ေဆြခုႏွစ္ဆက္မွ မိန္းမမ်ားသည္ ၿဗာဟၼဏအမ်ိဳးသားမွတစ္ပါး အၿခားအမ်ိဳးသားမ်ားႏွင္. မေပါင္းေဖာ္ဟူ၍ သင္တို.သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) ကြ်ႏု္ပ္တို. မသိၾကပါ။
(ေမး) ၿဗာဟၼဏ တို.၏ ဖခင္တို.သည္လည္းေကာင္း၊ အထက္ခုႏွစ္ဆက္ ေယာက္်ားမ်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ၿဗာဟၼဏမိန္းမမ်ားမွတစ္ပါး အၿခားမိန္းမမ်ားႏွင္.
မေပါင္းေဖာ္ဟု သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) မသိၾကပါ။
(ေမး) သတၱဝါ တစ္ဦး မည္သို. ပဋိသေႏၶတည္သည္ကို သင္တို. သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) အမိႏွင္.အဖ ေပါင္းေဖာ္ၿခင္း၊ အမိ၏ ရာသီဥတုလာၿခင္း၊ ဂႏၶဗၺအသင္.ရွိေနၿခင္းဟူေသာ အေၾကာင္းသံုးခု တုိက္ဆိုင္ေသာအခါ သတၱဝါတစ္ဦး ပဋိသေႏၶ
တည္ပါသည္။
(ေမး) သုိ.ရာတြင္ ဂႏၶဗသည္ အမ်ိဳးေလးပါးတြင္ မည္သည္.အမ်ိဳးၿဖစ္မည္ဟု သင္တို.သိၾကပါသေလာ။
(ေၿဖ) က်ြႏုု္ပ္တို. မသိပါ။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ အႆလာယသနသုတ္)
တရားေဟာေၿပာရာ၌ ဗုဒၶ လက္ကိုင္ထားေသာ ဝါဒမွာ ဝိဘဇၨဝါဒၿဖစ္၏။ ဝိဘဇၨဝါဒသည္ ခြဲၿခားစိစစ္ၿခင္းအနက္ကို ေဟာ၏။ သုဘလုလင္သည္ ရဟန္းဘဝႏွင္. အိမ္ရာေထာင္ေသာ သူ၏ဘဝတြင္ မည္သူ၏ ဘဝကို ပို၍ ၿမတ္ပါသနည္းဟု ေမးေလ်ွာက္ရာ ဗုဒၶက " အိုလုလင္၊ ငါသည္ အရာရာ၌ ေဝဖန္ခြဲၿခား၍ ဆိုေလ.ရွိ၏။ တစ္ခုခုကို သာ မုခ်ဟူ၍ ဆိုေလ.မရွိ" စသည္ၿဖင္.မိန္.ၾကား၏။ ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. အၿမဲမွန္ကန္သည္ ဟူ၍ ေလွနံဓားထစ္ စြဲၿမဲယံုၾကည္ ရမည္.စကား မည္သည္မရွိ။ " ရဟန္းတို.၊ ဤအယူသည္သာမွန္၏။ အၿခားအယူအားလံုးသည္ အခ်ည္းႏွီးသာတည္းဟူ၍ မစြဲမွတ္သင္." ဟူေသာစကားမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ.ရေသာ ဗုဒၶဩဝါဒၿဖစ္၏။
သို.ၿဖစ္၍ အခ်ိဳ.ေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား တစ္ခုႏွင္.တစ္ခု ဆန္.က်င္သေယာင္ၿဖစ္ေနၿခင္းမွာ အံ.ဩစရာမရွိေခ်။ အခ်ိဳ.ေဒသနာမ်ား၌ အေဖာ္မရွာဘဲ တစ္ကိုယ္တည္း ေနၿခင္းကို ခ်ီးမြမ္း၍ အၿခားေဒသနာမ်ား၌မူ မိတ္ေဆြေကာင္းရွိရန္ လိုအပ္မႈကို ေလးထားေဟာ၏။
(ေတာ္ေတာ္ စဥ္းစားစရာေကာင္းတဲ. အခ်က္ပဲ။ အခ်ိဳ.ဘာသာၿခားပညာရွင္မ်ားက ဗုဒၶရဲ. စကားေတြဟာ ပိဋကတ္ထဲမွာဘဲ ေရွ.သြားေနာက္လုိက္မညီဘူး လို.ဆိုၾကပါတယ္။
အခု လို ၾကေတာ.လည္း ဗုဒၶကို ပိုလို.ေတာင္ၾကည္ညိဳလာေစပါတယ္။ Blog Post တင္သူ)
ရဟန္းတို.အား ဆိတ္ဆိတ္ေနရန္ ဗုဒၶက မၾကာခဏ မိန္.ၾကားေလ.ရွိေသာ္လည္း ဝါတြင္းသံုးလ၌ အၿပစ္မက်ဴးလြန္မိရန္ အခ်င္းခ်င္း စကားမေၿပာဘဲေနေသာ ရဟန္းတို.မွာ ဗုဒၶ၏ ကဲ.ရဲ.ၿပစ္တင္ၿခင္းကို ခံရေၾကာင္း ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။ (ဤအေၾကာင္းကို အက်င္.သီလ ဆုိင္ရာ အခန္း၌ အက်ယ္ေဖာ္ၿပပါအံ.။)
ဗုဒၶ၏ ဆံုးမနည္းႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ အဘယမင္းသားအား မိန္.ၾကားခ်က္သည္ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ ဗုဒၶက မိမိသည္ မမွန္၊ အကိ်ဳးမရွိ၊ သူတစ္ပါးလည္း မႏွစ္လိုေသာ စကားကုိ ေရွာင္ၾကင္၏။ လူမ်ားက ႏွစ္သက္ေသာ္လည္း မမွန္၊ အက်ိဳးမရွိေသာ စကားကို မေၿပာ၊ မွန္၍ လူအမ်ားႏွစ္သက္ေသာ္လည္း အက်ိဳးမရွိေသာစကားကို ေရွာင္ၾကဥ္၏။ သူတစ္ပါးမႏွစ္လိုေသာ္လည္း မွန္၍ အက်ိဳးရွိေသာ စကားမ်ိဳးႏွင္. သူတစ္ပါးလည္း ႏွစ္လို ၊ မွန္လည္း မွန္၍ အကိ်ဳးလညး္ရွိေသာ စကားမ်ိဳးကို အခ်ိန္အခါကို ၾကည္.၍ ေဟာေၿပာသည္ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္၊ အဘယရာဇကုမာရသုတ္)
ၾကားနာသူအဖို. အက်ိဳးရွိမည္. တရားစကားဟူသည္ ေလာကီၾကီးပြားခ်မ္းသာ သို.မဟုတ္ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ ရရွိမႈကို အက်ိဳးၿပဳေသာ စကားမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။အခါတစ္ပါး၌ ဗုဒၶသည္ သစ္ရြက္မ်ားကို လက္ဝါးေပၚ၌ တင္ၿပ၍ ရဟန္းတို.အား မိမိလက္ထဲရွိသစ္ရြက္မ်ားႏွင္. ႏႈိင္းစာေသာ္ ေတာထဲရွိ သစ္ရြက္မ်ားမွာ အလြန္မ်ားၿပားသကဲ.သုိ. မိမိသိေသာ္လည္း မေဟာဘဲထားေသာ တရားမ်ားမွာ အလြန္မ်ားၿပားေၾကာင္း၊ သစၥာေလးပါးမွ တစ္ပါး အၿခားတရားမ်ားမွာ သံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေၾကာင္း တရားမ်ားမဟုတ္သၿဖင္. မေဟာဘဲထားခဲ.ေၾကာင္းမိန္.ၾကား၏။ (မဟာဝဂၢသံယုတ္ ၊ သိံသပါသုတ္)။
ပရိဗိုဇ္ တို.ေမးေလ်ွာက္ေသာ မဂ္ဖုိလ္နိဗၺာန္ႏွင္. လံုးဝမသက္ဆိုင္ေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေၿဖေတာ္မမူေခ်။ ဆင္းရဲဒုကၡမွ လြတ္ေၿမာက္မႈ အတြက္ သိသင္.သိထုိက္ေသာ တရားမ်ားကို မူ ဆရာစားမထားဘဲ၊ (ဝါ) ဘာမ်ွ ၿခြင္းခ်န္မထားဘဲ ေဟာၾကားခဲ.ေၾကာင္း မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌ မိန္.ၾကား၏။ " ရဟန္းတို.၊ ေလာက၌ မိန္းမတို.သည္လည္းေကာင္း၊ ပုဏၰားတို.၏ အတတ္ပညာသည္ လည္းေကာင္း လ်ွိဳ.ဝွက္ေသာ သေဘာရွိၾက၏။ လၿပည္.ဝန္း၊ ေနဝန္းႏွင္. ငါဘုရား၏ တရားမွာကား လ်ွိဳ.ဝွက္ၿခင္းမရွိဘဲ ပြင္.လင္းေသာ သေဘာရွိ၏။" (အဂၤတၱရ- တိကနိပါတ၊ပဋိစ ၦႏၷသုတ္)
သူတစ္ပါးမႏွစ္လိုေသာ စကားမ်ိဳးကို ဗုဒၶအထူးေရွာင္ၾကဥ္ေလ. ရွိၿခင္းသည္ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား၌ ထင္ရွား၏။ မိမိ၏ သဗၺညဳတဥာဏ္မွာ လူအမ်ားထင္သကဲ.သို. ဘာမဆို ထာဝရသိေနေသာ ဥာဥ္မ်ိဳးမဟုတ္ေၾကာင္း အတိအလင္း ဖြင္.ဟမိန္.ၾကားခဲ.ေသာ္လည္း (ဆုိင္ရာသုတၱန္ကို 'ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ' အခန္း၌ ေဖာ္ၿပပါအံ.) ဗုဒၶသည္ ထိုဥာဏ္မ်ိဳးရွိသည္ ဆိုေသာ အၿခားဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကုိ မည္သို.မ်ွ ေၿဖေတာ္မမူေခ်။ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ နဝကနိပါတ္- ေလာကာယတိက ၿဗာဟၼဏသုတ္)။
အၿခားလူတစ္ဦးက မကၡလိေဂါသာလ ႏွင္. နာဋပုတၱ တို.သည္ သူတို.ေၾကညာသည္.အတိုင္း တရားအားလံုးကို သိၾကပါသေလာ ဟု ေမးေသာအခါ၌လည္း ဗုဒၶက "သင္၏ ေမးခြန္းသည္ မသင္.ေလ်ာ္ေခ်။ သင္၏ အေမးစကားကို ထားဘိေလာ" ဟုဆို၍ မိမိ၏တရားကို ေဟာၾကား၏။(မဇၩိမနိကာယ္၊ စူဠသာေရာပမသုတ္)
ဗုဒၶသည္ မိမိႏွင္.စင္ၿပိဳင္ အၿခားဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အၿမဲေထာက္ထားစာနာ၍ မိမိေၾကာင္. ထိုသူမ်ား ထိခိုက္နစ္နာမည္ကို မလိုလားေခ်။ ဂ်ိန္းဝါဒကို စြန္.၍ မိမိ၏တပည္. အၿဖစ္သို.ခံယူေသာ ဥပါလိသူၾကြယ္ႏွင္. သီဟစစ္သူၾကီးတို.အား ဂ်ိန္းရဟန္း တို.ကို ဆက္လက္လွဴဒါန္းရန္ သတိေပး၏။ (မဇၩိမနိကာယ္- ဥပါလိသုတ္ႏွင္. ဝိနည္း- မဟာဝဂၢခႏၶက)။ ပရိဗုိဇ္ တစ္ဦးအား ေဟာၾကားရာ၌ "ငါသည္ သင္တို.ကို ငါ၏တပည္. ၿဖစ္ေစလို၍ သို.မဟုတ္ သင္တို.၏ ဆရာႏွင္. က်င္.စဥ္ကို ပစ္ပယ္ေစလို၍ ေဟာေၿပာသည္ဟု မထင္မွတ္လင္.။ သင္တို.၏ ဆရာသာလ်ွင္ သင္တို.၏ ဆရာၿဖစ္ပါေစ။ သင္တို.၏ က်င္.စဥ္သာလ်ွင္ သင္တို.၏ က်င္.စဥ္ၿဖစ္ပါေစ" ဟု မိန္.ၾကား၏။
(ဒီဃနိကာယ္၊ ဥဒုမၺရိကသုတ္)
တရားေဟာေၿပာရာ၌ ဗုဒၶသည္ ၾကားနာသူ၏ ဥာဏ္ပညာ အႏုအရင္.ကို ၾကည္.၍ ေဟာေၿပာေလ.ရွိ၏။ ရြာသူၾကီးတစ္ဦးက ဗုဒၶသည္ လူတို.အား အတန္းအစား မခြဲၿခားဘဲ တရားေဟာေၿပာပါသေလာ ဟု ေမးေလ်ွာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက ရဟန္းသံဃာမွာ ေၿမဩဇာ ေကာင္းေသာ ပထမတန္းစား လယ္ေၿမႏွင္.တူေၾကာင္း၊ ဥပါသကာ, ဥပါသကာမ တို.မွာ ဒုတိယတန္းစားလယ္ေၿမႏွင္.တူ၍ ဗုဒၶဝါဒီ မဟုတ္သူမ်ားမွာ တတိယတန္းစား လယ္ေၿမႏွင္.တူေၾကာင္း၊ လယ္သမားသည္ ပထမတန္းစား လယ္ေၿမကို ေရွးဦးစြာ ထြန္ယက္သည္။ ထို.ေနာက္မွ ဒုတိယတန္းစားလယ္ေၿမကို ထြန္ယက္ၿပီးလ်ွင္ တတိယတန္းစားလယ္ေၿမကို ေနာက္ဆံုးမွ ထြန္ယက္သကဲ.သုိ. ပုဂၢိဳလ္အမ်ိဳးမ်ိးကို ခြဲၿခား၍ ေဟာေၿပာဆံုးမရေၾကာင္း မိန္.ၾကား၏။ (သံယုတၱနိကာယ္၊ ဂါမဏိသံယုတ္- ဒုတိယအသိဗႏၶက ပုတၱဂါမဏိသုတ္)
ၿမင္းဆရာတစ္ဦးက မိမိသည္ ၿမင္းမ်ားကို ယဥ္ပါးေအာင္ၿပဳလုပ္ရာ၌ အခ်ိဳ.ၿမင္းမ်ားကုိ အႏုနည္းၿဖင္.၊ အခ်ိ.ၿမင္းမ်ားကို အၾကမ္းနည္းၿဖင္. ယဥ္ပါးေစရပါသည္။ အႏုနည္း အၾကမ္းနည္းမ်ားၿဖင္. ယဥ္ပါးေအာင္လုပ္၍မရေသာ ၿမင္းမ်ားကိုကား ဖ်က္ဆီးပစ္ရပါသည္ဟု ေလ်ွာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက မိမိသည္လည္း လူမ်ားကို ယဥ္ေက်းေအာင္ ဆံုးမရာ၌ ထိုနည္းသံုးမ်ိဳးကို သံုးသည္။ သုစရုိက္မႈမ်ား၏ အက်ိဳးကို ညြန္ၿပၿခင္းသည္ အႏုနည္း ဆံုးမၿခင္းၿဖစ္သည္။ ဒုစရုိက္မႈမ်ား၏ အၿပစ္ကို ညႊန္ၿပၿခင္းသည္ အၾကမ္းနည္း ဆံုးမၿခင္းၿဖစ္သည္။ ထိုနည္းႏွစ္နည္းၿဖင္. ဆံုးမ၍မရေသာသူကို လ်စ္လ်ဴရႈရသည္။ ထိုသို. လ်စ္လ်ဴရႈၿခင္းသည္ ထိုသူအား အက်ိဳးစီးပြား ဆုတ္ယုတ္ေစေသာေၾကာင္. သူ.အား ဖ်က္ဆီးၿခင္းၿဖစ္သည္ဟု မိန္.ၾကား၏။ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ စတုကၠနိပါတ္- ေကသိအႆဒမ၁မသာရထိသုတ္)
ဗုဒၶသည္ ကြ်တ္ထိုက္ေသာ ေဝေနယ်သတၱဝါတို.ကို ဦးစားေပး၍ ေဟာေၿပာ၏။ ဤအခ်က္ႏွင္.ဆိုင္ေသာ သုတၱန္ေဒသနာမွာ ရွင္းလင္းၿပတ္သား၍ အလြန္မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာေၾကာင္. ၿပည္.ၿပည္.စံုစံု ေဖာ္ၿပပါအံ.။
"ရဟန္းတို.၊ ေလာက၌ သူနာသံုးမ်ိဳးထင္ရွားရွိ၏။ ပထမသူနာသည္ သင္.ေလ်ာ္ေသာ အစားအစာ၊ ေဆးႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရိွသည္ၿဖစ္ေစ၊ မရရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေရာဂါေဝဒနာမွ အထမေၿမာက္၊ ဒုတိယသူနာသည္ သင္.ေလ်ာ္ေသာေဆး၊ အစားအစာႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရွိသည္ၿဖစ္ေစ၊ မရရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေရာဂါေဝဒနာမွ ထေၿမာက္၏။ တတိယသူနာသည္ကား သင္.ေလ်ာ္ေသာ ေဆး၊ အစားအစာႏွင္. သူနာၿပဳကို ရရွိမွသာလွ်င္ ေရာဂါေဝဒနာမွ ထေၿမာက္၏။ ယင္းတို.ကို မရရွိပါက ေရာဂါမွ မထေၿမာက္ႏုိင္ေခ်။
ရဟန္းတို.၊ ထိုသူနာသံုးမ်ိဳးတြင္ ေနာက္ဆံုး တတိယသူနာအား ေလွ်ာက္ပတ္ေသာ ေဆး၊ ဆြမ္း ႏွင္. သူနာၿပဳတို.ကို ငါခြင္.ၿပဳ၏။ ဤသူနာကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ အၿခားသူနာတို.ကိုလည္း လုပ္ေကြ်းၿပဳစုအပ္၏။
ရဟန္းတို.၊ ထိုနည္းအတူ ေလာက၌ သူနာႏွင္.တူေသာ ပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးရွိ၏။ ပထမပုဂၢိဳလ္သည္ ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္ရသည္ၿဖစ္ေစ၊ မဖူးေၿမာ္ရသည္ၿဖစ္ေစ တရားေတာ္ ကို ၾကားနာရသည္ ၿဖစ္ေစ၊ မၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္မဟုတ္။ ဒုတိယပုဂၢိဳလ္သည္ ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္၍ တရားေတာ္ကို ၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ၊ ဘုရားရွင္ကို မဖူးေၿမာ္ရ၊ တရားေတာ္ကိုု မၾကားနာရသည္ၿဖစ္ေစ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္ၿဖစ္၏။ တတိယပုဂၢိဳလ္သည္ကား ဘုရားရွင္ကို ဖူးေၿမာ္၍ တရားေတာ္ၾကားနာရမွသာလွ်င္ အရိယာမဂ္သို. သက္ဝင္မည္ၿဖစ္၏။ ဘုရားရွင္ကို မဖူးေၿမာ္ရ၊ တရားကို မၾကားနာရပါက အရိယာမဂ္သုိ. သက္ဝင္မည္မဟုတ္။
"ရဟန္းတို.၊ ထိုပုဂၢိဳလ္သံုးမ်ိဳးတြင္ ေနာက္ဆံုး တတိယပုဂၢိဳလ္အား တရားေဟာၿခင္းကို ငါခြင္.ၿပဳ၏။ ထိုပုဂၢိဳလ္ကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ အၿခားသူတုိ.အားလည္း တရားေဟာၾကားအပ္၏။" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ တိကနိပါတ္၊ ဂိလာနသုတ္)
ဤေဒသနာ၌ ဗုဒၶဝါဒသည္ အမွန္တရားကို လက္ဝါးၾကီးအုပ္ထားေသာ ပုဂၢိဳလ္က်မ္းစာ ကိုးကြယ္မႈဝါဒ မဟုတ္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ ဗုဒၶသည္ ကြ်တ္ထုိက္ေသာ သူတို.ကို ဦးစားေပး၍ ေဟာေၿပာေသာ္လည္း မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ႏွင္. ေဝးေသာသူတို.ကို လ်စ္လ်ဴမၿပဳေခ်။ သူတို.စရုိက္ကို ၾကည္.၍ သင္.ေလ်ာ္ေသာတရားကို ေဟာေလ.ရွိ၏။ သူတို.၏ မူလရွိရင္းစြဲ ယံုၾကည္ခ်က္ကို ေဝဖန္ၿပစ္တင္ၿခင္း မၿပဳဘဲ အမွန္တရားကို သိမ္ေမြ.စြာ ေထာက္ၿပေလ.ရွိ၏။ ဂဂၤါၿမစ္ထဲ၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းၿဖင္. မေကာင္းမႈအညစ္အေၾကး ကင္းစင္သည္ဟု ယူဆေသာ ၿဗာဟၼဏတစ္ဦးအား အၿပစ္မတင္ဘဲ "ဤအယူမွာ သင္တုိ.၏ အယူၿဖစ္သည္။ ငါ၏ သာသနာ၌မူ မဂၢင္ရွစ္ပါးသည္ ကိေလသာအညစ္အေၾကး စြန္.ပစ္ရာ ေရအုိင္ၿဖစ္သည္" စသည္ၿဖင္. ေဟာၾကား၏။( သံယုတၱနိကာယ္၊ ၿဗာဟၼဏသံယုတ္၊ သဂၤါရဝၿဗာဟၼဏသုတ္)
ထိုသို. အၿခားအယူဝါဒမ်ားအေပၚ၌ ဗုဒၶ၏ သေဘာထားၾကီးမႈသည္ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို ေလ.လာရာ၌ ကြ်ႏ္ုပ္တို. သတိၿပဳရမည္. အခ်က္ၿဖစ္၏။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ဗုဒၶက မည္သို.မ်ွ မေဝဖန္ဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနမႈေၾကာင္. ပိဋကတ္ထဲသုိ. မသိမသာ ဝင္ေရာက္၍ ဘုရားေဟာ တရားေယာင္ေယာင္ ၿဖစ္ေနေသာ အယူဝါဒမ်ား ရွိရေပမည္။ ဥပမာ " မိဘတို.က သားသမီး အလိုရွိၾကၿခင္း၏ အေၾကာင္းတစ္ပါးမွာ ဘဝတစ္ပါးသို. ေၿပာင္းသြားကုန္ေသာ ငါတို.အား အလွဴ၏ အဖို.ကို ေပးေဝလတၱံ. ဟူုေသာ ယံုၾကည္ခ်က္ၿဖစ္၏" ဟူေသာစကား (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္- ပဥၥဌာနသုတ္) ၿဖင္. ထိုယံုၾကည္ခ်က္သည္ ဗုဒၶမေပၚမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္၍ ေနာက္မွ ဗုဒၶစာေပထဲသို. ဝင္ေရာက္လာေသာ စကားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
(ဒီအေၾကာင္းအရာကေတာ. ရွင္းရွင္းေလးပါ။ ဗုဒၶေဟာတဲ. အနတၱတရား၊ ကမၼဝါဒ ေတြနဲ. ဝိေရာဓိ ၿဖစ္ေနလို.ပါ။ ေနာက္ပိုင္းမွာ အဲဒီ အခန္းေတြ ဖတ္ၿပီး ရင္ ဒီအေၾကာင္း အရာက ရွင္းသြားပါလိမ္.မယ္။Blog Post တင္သူ)
ကြ်တ္ထိုက္ေသာ (ဝါ) အသိဥာဏ္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္တို.ကို ေဟာေၿပာဆံုးမရာ၌မူ ဗုဒၶသည္ ေရွးအစဥ္အလာ ယံုၾကည္ခ်က္မ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ပြင္.လင္းၿပတ္သား၏။ ဇာတ္ဝါဒကုိ ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ မရႈတ္ခ်ေသာ္လည္း ရဟန္းေဘာင္၌ ထိုဝါဒကို လံုးဝလက္မခံေခ်။ ရဟန္းတို. သည္ အဂၤဝိဇၨာ၊ ယၾတာ၊ ေဗဒင္၊ ဓာတ္ရုိက္ၿခင္းစေသာ ေလာကီအတတ္ပညာမ်ားကို ေလ.လာသင္ၾကား ပို.ခ်ၿခင္း မၿပဳၾကရေခ် (သုတၱနိပါတ္တုဝဋကသုတ္ႏွင္. ဝိနည္းစူဠခႏၶက)။ " နကၡတ္ကို ငံ.လင္.ေသာ သူမိုက္အား အက်ိဳးသည္ယုတ္၏။ ေကာင္းကင္ ၾကယ္နကၡတို.သည္ အဘယ္အက်ိဳးၿပဳလတၱံ.နည္း" (ဧကနိပါတ္ နကၡတၱဇာတ္)။ မဂၤလာရွိေသာ အမည္ကို အလိုရွိသည္. ရဟန္းတစ္ပါးအား အမည္နာမမည္သည္ ပညတ္မွ်သာၿဖစ္၍ အမည္ၿဖင္.ကိစၥၿပီးသည္ မဟုတ္။ အလုပ္လုပ္မွသာ ကိစၥၿပီးေၾကာင္း ေဟာၾကား၏။ (ဧကနိပါတ္ နာမသိဒၶိဇာတ္)
အခါတစ္ပါး၌ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းအပါင္း ၿခံရံလ်က္ တရားေဟာေနစဥ္ ရုတ္တရက္ ေခ်ဆတ္ေတာ္မူ၏။ ထိုအခါရဟန္းတို.က "ဇီဝတု၊ အရွင္ဘုရားသည္ အသက္ရွည္စြာ ေနရပါေစသတည္း" ဟုဆိုၾက၏။ ဗုဒၶက "ရဟန္းတို. ၊ ေခ်ဆတ္ေသာ သူကို ဇီဝတုဟု ဆိုကာမ်ွၿဖင္. အသက္ရွည္မည္မဟုတ္ေၾကာင္း ရဟန္းတို.က ေလ်ွာက္ေသာ္ ဗုဒၶက " သုိ.ၿဖစ္လ်ွင္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ေခ်ဆတ္ေသာအခါ ဇီဝတုဟုဆိုေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္ အာပတ္သင္.ေစ" ဟု ပညတ္ေတာ္မူ၏။ (ဝိနည္းပိဋကတ္၊ စူဠခႏၵက)
ဗုဒၶ၏ အထိေရာင္ဆံုး သင္ၿပဆံုးမနည္းမွာ ကိုယ္ေတာ္တုိင္ နမူနာစံၿပမႈၿဖစ္၏။ ငါဘုရားကို ၿမင္ေသာသူသည္ တရားကို ၿမင္သည္ ဆိုေသာစကားမွာ မွန္လွ၏။ ဗုဒၵ၏ ၾကင္နာသိမ္ေမြ.ေသာ အေၿပာအဆို၊ အၿပဳအမူႏွင္. စိတ္ေနသေဘာထားသည္ မ်ားစြာေစာ လူတို.ကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ေၾကာင္း ယံုမွားစရာမရိွိေခ်။ မူလပထမက ရန္လိုေသာ သူတို.သည္ပင္ ေနာက္ဆံုး၌ ဗုဒၶကုိ ၾကည္ညိဳေလးစားလာၾက၏။
မိမိကို ဆဲေရးေသာ ၿဗာဟၼဏတစ္ဦးအား ဗုဒၶက သည္းခံ၍ ေဟာေၿပာဆံုးမေသာ စကားသည္ အထူးမွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ ဗုဒၶက " ၿဗာဟၼဏ၊ သင္သည္ သင္၏ထံသုိ.လာေသာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းတို.အား ခဲဖြယ္ေဘာဇဥ္ ေပးကမ္းသည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထိုသူတို.သည္ သင္ေပးကမ္းသည္ကို မခံယူပါက ထိုစားဖြယ္ခဲဖြယ္မ်ားသည္ သင္.အဖို.သာလ်ွင္ၿဖစ္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထ္ို.အတူ သင္၏ ဆဲေရးၿခင္းကို ငါတို.ကတံု.ၿပန္ၿခင္းၿဖင္. မခံယူကုန္။ ထိုသို.မခံယူသၿဖင္. သင္၏ဆဲေရးၿခင္းသည္ သင္.အဖို.သာလ်ွင္ၿဖစ္သည္" စသည္ၿဖင္.မိန္.ၾကား၏။ ထိုၿဗာဟၼဏသည္ ရဟန္းၿပဳ၍ ေနာက္ဆံုး၌ ရဟႏၱာၿဖစ္သြား၏။ (သံယုတၱနိကာယ္၊ ၿဗဟၼဏသံယုတ္- အေကၠာသ ဘာရဒြါဇသုတ္)
တခါေသာ္ ဗုဒၶသည္ သစၥကပရိဗိုဇ္အား တရားေဟာ၏။ တရားေဟာေနစဥ္ သစၥကပရိဗုိဇ္သည္ တစ္ခါတစ္ရံ ၾကားၿဖတ္၍ " အရွင္ေဂါတမသည္ ေန.အခါ၌ အိပ္စက္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထိုသို.အိပ္စက္ၿခင္းကို ေမာဟဖံုးလႊမ္း၍ ေတြေဝေနၿခင္းဟု အခ်ိဳေသာ သာမဏၿဗာဟၼဏတို.က ဆိုကုန္သည္" စသည္ၿဖင္. ၿပက္ရယ္ၿပဳ၏။ ထိုသို. မထီမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၿခင္းကို ခံရေသာ္လည္း ဗုဒၶသည္ စုိးစိမွ်မတုန္လႈပ္ဘဲ ဆက္လက္၍ တရားေဟာ၏။ တရားၿပီးဆံုးသြားေသာအခါ၌လည္း သစၥကသည္ ဗုဒၶတရားကို ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ဟန္မရွိ။ ဗုဒၶ၏ တပည္.အၿဖစ္ကို မခံယူ။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶ၏ သည္းခံႏိုင္မႈကို မ်ားစြာအံ.ဩရကား " အို…အရွင္ေဂါတမ၊ အံ.ဩဖြယ္ေကာင္းလွပါေပ၏။ ကြ်ႏု္ပ္သည္ ပုရာဏကႆပ၊ အဇိတေကသကမၺလ စေသာ ဆရာတို.ႏွင္. စကားေၿပာဆိုဖူးပါ၏။ သူတို.သည္ ကြ်ၽႏ္ုပ္၏စကားကို မႏွစ္သက္ပါက ေဒါသထြက္ေသာ အမူအရာ၊ ႏွလံုးမသာေသာ လကၡဏာကို ထင္စြာၿပၾကပါ၏။ အရွင္ေဂါတမမူကား ကြ်ႏု္ပ္က ထိပါးပုတ္ခတ္၍ ေၿပာပါေသာ္လည္း အေရအဆင္းသည္ ၿပိဳးၿပိဳးၿပက္ၿပက္ ေတာက္ပ၏။ မ်က္ႏွာအဆင္းသည္ ၾကည္လင္၏။ ပူေဇာ္အထူးကိုခံေတာ္မူထုိက္ေသာ ဘုရား၏ ၾကည္လင္ၿခင္းကဲ.သို. ပါတည္း" စသည္ၿဖင္. ခ်ီးက်ဴေၿပာဆိုေလသည္။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာသစၥကသုတ္)
မေထရ္တစ္ပါးသည္ မိမိၾကံဳေတြ.ခဲ.ရေသာ ဗုဒၶ၏ ၾကင္နာမႈကို မေမ.ႏုိင္ေခ်။ ထိုမေထရ္သည္ ရဟန္းမၿပဳမီက အိမ္မွႏွင္ထုတ္ခံရသၿဖင္. ဗုဒၶသီတင္းသံုးေသာ ေက်ာင္း၏ ဥယ်ာဥ္တံခါးဝ၌ ေနရ၏။ ဗုဒၶသည္ သူ.ကုိ ၾကင္နာစြာ ပြတ္သပ္၍ လက္ကို ကိုင္ၿပီးလွ်င္ ေက်ာင္းဥယ်ာဥ္ထဲသို. ေခၚသြား၏။ ထုိ.ေနာက္ ေၿခေဆး၍သုတ္ရန္ ပုဆိုးၾကမ္းတစ္ထည္ေပးေတာ္မူ၏။ (ေထရဂါထာ၊ ပႏၱက မေထရ္ ဝတၳဳ)
ဗုဒၶသည္ ရဟန္းသံဃာတို.၏ ခ်မ္းသာမႈကို လိုလား၏။ ဝါကြ်တ္ေသာအခါ မိမိအားဖူးေၿမာ္ရန္ ရပ္ေဝးမွလာကုန္ေသာ ရဟန္းတို.အား က်န္းမာခ်မ္းသာစြာ ေနခဲ.ၾကပါ၏ေလာ။ အခက္အခဲမရွိဘဲ ဆြမ္းရၾကပါ၏ေလာ စသည္ၿဖင္. ေမးၿမန္းေလ.ရွိ၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ေက်ာင္းစဥ္လွည္.လည္၍ ရဟန္းတို.၏ ေနေရးထုိင္ေရး အေၿခအေနကို ၾကည္.ရႈေတာ္မူေလ.ရွ္ိ၏။
တစ္ခါေသာ္ ရဟန္းတစ္ပါးသည္ ဝမ္းသက္ေရာဂါၿဖစ္၍ မိမိက်င္ၾကီးက်င္ငယ္၌ လူးလိမ္.လ်က္ အိပ္ရ၏။ ဗုဒၶသည္ အရွင္အာနႏၵာႏွင္.အတူ ေက်ာင္းစဥ္လွည္.လည္ရင္း ထိုသူနာရဟန္းကိုၿမင္၍ ေမးၿမန္းစံုစမ္းၿပီးလ်ွင္ အရွင္အာနႏၵာအား " အာနႏၵာ၊ သြားေခ်။ ေရယူေဆာင္ခဲ.ေလာ။ ဤရဟန္းကို ေရခ်ိုးကုန္အဲ." ဟု မိန္.ေတာ္မူ၏။ ထုိ.ေနာက္ အရွင္အာနႏၵာႏွင္.အတူ ရဟန္း၏ကိုယ္ေပၚသုိ. ေရသြန္းေလာင္း၍ ေဆးေၾကာေပး၏။ ေဆးေၾကာၿပီးေသာ္ ဗုဒၶႏွင္. အရွင္အာနႏၵာတို.သည္ သူနာရဟန္းကို ခ်ီမ၍ ေညာင္ေစာင္းေပၚ၌ တင္ထားၾက၏။ ထို.ေနာက္ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းတို.ကို စည္းေဝးေစၿပီးလွ်င္ "ရဟန္းတို.၊ သင္တုိ.အား လုပ္ေကြ်းမည္. အမိအဖတို. မရွိၾကကုန္။ သင္တို.သည္ အခ်င္းခ်င္း မလုပ္ေကြ်းလွ်င္ အဘယ္သူသည္ လုပ္ေကြ်းလတၱံ.နည္း။ ငါဘုရားအား လုပ္ေကြ်းေသာရဟန္းသည္ နာဖ်ားေသာရဟန္းအားလည္း လုပ္ေကြ်းရာ၏" စသည္ၿဖင္. ေဟာေတာ္မူ၏။ (ဝိနည္းပိဋကတ္၊ မဟာခႏၶကသုတ္)
ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္၌ ဗုဒၶ၏ ေမတၱာကရုဏာၾကီးမားပံုကိုၿပေသာ အၿခားၿဖစ္ရပ္မ်ား ရွိခဲ.တန္ရာ၏။ ယင္းတို.ကို ပိဋကတ္စာေပ၌ မ်ားမ်ားစားစားမေတြ.ရၿခင္းမွာ ပိဋကတ္ဆရာမ်ားက ဗုဒၶ၏ဘဝၿဖစ္စဥ္ကို ေဒသနာမ်ားေလာက္ ဂရုမၿပဳခဲ.ၾကေသာေၾကာင္.ၿဖစ္ရေပမည္။ အထက္ပါၿဖစ္ရပ္သည္ ပင္ မိမိႏွင္. သီတင္းသံုးေဖာ္ သူနာရဟန္းကို လုပ္ေကြ်းၿပဳစုရန္ ပ်က္ကြက္ေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္.ေစဟု အဘယ္ေၾကာင္. ဗုဒၶက ပညတ္ခဲ.ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပရန္ ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ထည္.သြင္းထာခဲ.ၾကဟန္တူ၏။ အကယ္၍ ထုိပညတ္ခ်က္ မရွိခဲ.ပါမူ ဗုဒၶက သူနာရဟန္းတစ္ပါးအား ကိုယ္တိုင္ၾကင္နာစြာ ၿပဳစုေတာ္မူေသာ သာဓကကို ပိဋကတ္၌ ကြ်ႏု္ပ္တို. ေတြ.ရမည္မဟုတ္ေခ်။
ဗုဒၶ ႏွင့္ေလာကီလူသား
(ဃ) ဗုဒၶႏွင္. ေလာကီလူသား
ဗုဒၶထင္ရွားရွိစဥ္က ဗုဒၶကို အလြန္ၾကည္ညိဳ၍ ဆည္းကပ္ကိုးကြယ္ေသာ္လည္း ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာ မသိနားမလည္ေသာသူ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိခဲ.ေပမည္။ တစ္ခါေသာ္ ပရိဗုိဇ္တို.က အနာထပိဏ္သူေဌးအား ဗုဒၶဓမၼအေၾကာင္း ေမးၿမန္းရာ သူေဌးၾကီးက ဘုရားရွင္တို.၏ အလံုးစံုေသာအယူကို မိမိမသိပါဟုဝန္ခံ၏ (အဂၤုတၱရနိကာယ္- ဒသကနိပါတ္-ကိံဒိဌိကသုတ္)။ စင္စစ္ သူေဌးၾကီးသည္ ေသခါနီး မက်န္းမမာ ၿဖစ္ေသာအခါက်မွ မဂ္ဖိုလ္ နိဗၺာန္တရားကို အရွင္သာရိပုတၱရာထံမွ ၾကားနာရ၏။ တရားနာၿပီးေသာ္ သူေဌးၾကီးက မိမိသည္ ထိုသုိ.ေသာတရားစကားကို ေရွးကမၾကားနာခဲ.ရသၿဖင္. ဝမ္းနည္းမိပါေၾကာင္းေလွ်ာက္ထား၏။ အရွင္သာရိပုတၱရာက ထိုတရားမ်ိဳးကို ရဟန္းတို.သာလွ်င္ နားလည္ႏုိင္ေၾကာင္း မိန္.ၾကားရာ သူေဌးၾကီးက ပညာဥာဏ္ရင္.က်က္ေသာ လူပုဂၢိဳလ္ တို.အားလည္း ေဟာၾကားသင္.ပါေၾကာင္း ၿပန္လည္ေလ်ွာက္ထား၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္ ၊ အနာထပိ႑ိေကာဝါဒသုတ္)
ဗုဒၶ၏အၿမင္အားၿဖင္. ကြ်တ္ထိုက္ေသာ (ဝါ) ကိေလသာၿမဴနည္းပါး၍ အသိဥာဏ္ရင္.က်က္ေသာ သူမ်ားတြင္ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားလည္း ပါဝင္ေၾကာင္း ယံုမွားစရာမရွိေခ်။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ဗုဒၶ၏ အရိယာက်င္.စဥ္၌ အဝတ္တန္ဆာ အသြင္အၿပင္ႏွင္. အမည္ေဝါဟာရတို.မွာ အေရးမပါလွဘဲ သီလ၊ ပညာ၊ ဝီရိယ စသည္ တို.သာလွ်င္ ပဓာနၿဖစ္၏။ " လူၿဖစ္ေစ၊ ရဟန္းၿဖစ္ေစ ေကာင္းၿမတ္ေသာအက်င္.ရွိမွသာ ငါဘုရားခ်ီးမႊမ္း၏။ အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ဒုကနိပါတ္- မိစၦာပဋိပတၱိသုတ္)။ ရဟန္းဘဝႏွင္. လူ.ဘဝတြင္ မည္သည္.ဘဝက ပိုမိုေကာင္းမြန္ပါသနည္းဟု ၿဗဟၼဏတစ္ဦးက ေမးေသာ အခါ ဗုဒၶက တစ္ဖက္သတ္ ေလွနံဓားထစ္ မိမိမေၿပာလိုေၾကာင္း၊ လူပင္ၿဖစ္ေစ ကုသိုလ္တရား ပြားမ်ားအားထုတ္ပါက ဘဝၿမင္.ၿမတ္ေၾကာင္း မိန္.ၾကား၏။ (မဇၩိမ နိကာယ္၊ သုဘသုတ္)
သမဏ၊ ၿဗဟၼဏ၊ ဘိကၡဳစသည္တို.မွာ စင္စစ္ ေဝါဟာရ ပညတ္မ်ားသာၿဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းၿပတ္သားေသာ မိန္.ၾကားခ်က္မွာ ဓမၼပဒ ပါဠိေတာ္တစ္ပုဒ္ၿဖစ္၏။ " အၾကင္သူသည္ ကိေလသာၿငိမ္း၏။ ဣေၿႏၵကို ဆံုးမၿပီးၿဖစ္၏။ မဂ္ေလးပါးၿဖင္.ၿမဲ၏။ အလံုးစံုေသာ သတၱဝါတို.၌ လက္နက္ပယ္ခ်ထားၿပီးၿဖစ္၍ ေမတၱာၿဖင္. အညီအမ်ွက်င္.၏။ ထိုသူသည္ အဝတ္တန္ဆာ ဆင္ေစကာမူ မေကာင္းမႈမွ အပ ၿပဳသူ ၿဗာဟၼဏမည္၏။ ကိေလသာ ၿငိမ္းသူ သမဏမည္၏။ ကိေလသာ ဖ်က္ဆီးၿပီးသူ ဘိကၡဳမည္၏" (ဓမၼပဒ၊ဂါထာ ၁၄၂) ။ ဤပါဠိေတာ္ကို ကိုးကားလ်က္ ဥတၱရာပါထက မည္ေသာ ေရွးဗုဒၶဝါဒီ ဂိုဏ္းက လူပုဂၢိဳလ္အၿဖစ္ၿဖင္. နိဗၺာန္ရရွိႏုိင္သည္ဟု ယူဆေၾကာင္း ကထာဝတၳဳအဌကထာ၌ ၿပဆိုထား၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က ရဟန္းမၿပဳဘဲ နိဗၺာန္မ်က္ေမွာက္ၿပဳခဲ.ေသာ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား အေၾကာင္း ပိဋကတ္ အေထာက္အထားကို ' နိဗၺာန္' အခန္း၌ ေဖာ္ၿပပါအံ.။ (၁)
( ၁= မဟာစည္ဆရာေတာ္က ေရွးအဌကထာဆရာတို. အလိုအားၿဖင္. သုတၳဘိကၡဴႏွင္. ဝိနယဘိကၡဴဟူ၍ ဘိကၡဴႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ သုတၱဘိကၡဴမွာ ဗုဒၶ၏အရိယာလမ္းစဥ္ကို က်င္.သံုးေသာ လူႏွင္.နတ္တို.ကိုလည္း ရည္ညြန္း၍ ဝိနယဘိကၡဴမွာ ဝိနည္းတရားႏွင္.အညီ က်င္.ၾကံေသာ ရဟန္းတို.ကို ဆိုလိုသည္ဟု " အရိယာဝါသသုတ္ တရားေတာ္ " စာအုပ္၌ ေရးသားထား၏။)
မည္သို.ၿဖစ္ေစ ဗုဒၶလက္ထက္က လူတို.သည္ အားလံုးဒါနသီလ တရားမ်ားၿဖင္.သာ ေက်နပ္၍ နတ္ၿပည္ ၿဗဟၼာၿပည္ကို ေမ်ွာ္မွန္းေနၾကသူမ်ား မဟုတ္ေခ်။ ဘိကၡေဝရဟန္းတို.ဟု အစခ်ီေသာ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားကို ၾကားနာေသာ ပရိသတ္တြင္ လူတို. အေတာ္မ်ားမ်ား ပါရွိမည္ အမွန္ၿဖစ္၏။ ထို.ေၾကာင္. အကယ္၍ ဥပါသကာတစ္ဦးသည္ အေရးပါထင္ရွားေသာ သုတၱန္မ်ားကို ရြတ္အံေနေသာအခါ မိမိတို.အား ပင္.ဖိတ္ပါက ရဟန္းတို.သည္ ဝါတြင္း၌ပင္ၿဖစ္ေစ သြားေရာက္ၾကားနာၾကရမည္ဟု ဝိနည္းမဟာဝါ ပါဠိေတာ္၌လာ၏။
ထိုေခတ္က စိတၱသူၾကြယ္၊ မဟာနာမ္မင္းသား၊ မလိႅကာမိဖုရား အစရွိေသာ အခ်ိဳ.ဥပါသကာ ဥပါသကာမတို.သည္ အခ်ိဳ.ရဟန္းတို.ထက္ ပို၍ ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာ သိၿမင္နားလည္ၾက၏။ ဝိသာခါႏွင္. ဓမၼဒိႏၷာေထရီတို. ေဆြးေႏြးေသာ တရားမ်ား၊ မဟာနာမ္မင္းသားအား ဗုဒၶေဟာၾကားေသာ တရားမ်ားမွာ အထူးေလးနက္၍ ပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။
ပရိဗုိဇ္တစ္ဦးက ဗုဒၶအား " လူၿဖစ္ေသာ ၿဖဴေသာအဝတ္ကို ဝတ္ကုန္ေသာ၊ ၿမတ္ေသာအက်င္.ကို က်င္.ကုန္ေသာ သူတို.တြင္ ေအာက္ကာမဘံုအဖို.ၿဖစ္ေသာ သံေယာဇဥ္ငါးပါးကို အၾကြင္းမဲ. ပယ္ၿဖတ္ၿခင္းေၾကာင္. ၿဗဟၼာၿပည္၌ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳလတၱံ.ေသာ တစ္ေယာက္ေသာ ဥပါသကာ၊ ဥပါသကာမသည္ ရွိပါသေလ" ဟုေမးရာ ဗုဒၶက " ငါ၏ တပည္.ေယာက်္ားမိန္းမမ်ားတြင္ ထိုကဲ.သို.ေသာသူမ်ိဳးမွာ တစ္ရာမက၊ ငါးရာလည္းမက ေၿမာက္ၿမားစြာ ရွိၾကေပသည္" ဟုမိန္.ၾကား၏ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာဝစၦေဂါတၱသုတ္)။ ဤစကားၿဖင္. ဗုဒၶလက္ထက္က ေသာတာပန္၊ သကဒါဂါမ္၊ အနာဂါမ္ ေယာက်္ားမိန္းမ အေၿမာက္အၿမားရွိေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ ဒါနသီလတရားမ်ားႏွင္. တမလြန္ဘဝ ေကာင္းစားေရး၌သာလွ်င္ စိတ္ဝင္စားေသာလူတို.၏ အက်ိဳးစီးပြားကို လ်စ္လ်ဴမၿပဳခဲ.ေခ်။ မဂၤလသုတ္၊ သဂၤါေလာဝါဒသုတ္ကဲ.သုိ. ေလာကီၾကီးပြားခ်မ္းသာေရး အတြက္ လူတို.အား ေဟာၾကားထားေသာ သုတၱန္ေဒသနာ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိ၏။ ဗုဒၶေဟာေသာ လူ.က်င္.ဝတ္မ်ား၏ ဝိေသသလကၡဏာမ်ားမွာ ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ေရးကို ေလးစားမႈ၊ အခ်င္းခ်င္းကူညီမႈ၊ ေက်းဇူးသိတတ္မႈ စသည္တို.ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶ၏ လူေနမႈစနစ္သည္ မိဘ၊ သုိ.မဟုတ္ လင္ေယာက်္ား၊ သို.မဟုတ္ဆရာၿဖစ္သူက ဆိုင္ရာ သားသမီး၊ ဇနီးမယားႏွင္. တပည္.မ်ားအား ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ၊ အမိန္.ေပးမႈမ်ားမွ ကင္း၏။ ပါဠိပိဋကတ္ကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ ေလ.လာခဲ.ေသာ အခ်ိဳ.အေနာက္ႏုိင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ အဆိုအားၿဖင္.မူ မ်က္စိမွိတ္ အမိန္.နာခံမႈ အနက္အဓိပၸာယ္ေဆာင္ေသာ ပါဠိစကားမရွိေခ်။
အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ လက္နက္၊ လူသတၱဝါ၊ အမဲတိရစာၦန္၊ ေသအရက္ႏွင္. အဆိပ္ကုိ ဥပါသကာတို. ေရာင္းဝယ္ကုန္သြယ္ၿခင္း မၿပဳအပ္ေၾကာင္း ဗုဒၶေဟာၾကားထား၏ (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥနိပါတ္- ဝါဏိဇၨသုတ္)။ ဤေဒသနာမွာ လက္နက္ မူးယစ္ေဆးဝါး အၾကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ေရာင္းဝယ္မႈေၾကာင္. စိုးရိမ္ပူပန္ေနၾကရေသာ ယေန. ကမာၻ.လူသားတို.ႏွင္. အထူးသက္ဆိုင္ေသာ ေဒသနာၿဖစ္၏။ ဤေဒသနာအရ ဗုဒၵသည္ သည္ ကမာၻ.သမိုင္း၌ ေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္ကို ေရွးဦးပထမဆန္.က်င္ခဲ.ေသာ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ၏။ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ကာလနီးစပ္ေသာ နာမည္ေက်ာ္ ဂရိပညာရွင္ၾကီး အေလတိုသည္ ေငြဝယ္ကြ်န္စနစ္ကို အၿပစ္မၿမင္ခဲ.ေခ်။
လူသိနည္းေသာ္လည္း ဥပါသကာမ်ားအတြက္ ဗုဒၶ အထူးေဟာခဲ.ေသာ ေဒသနာတစ္ခုကို အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ေတြ.ရ၏။ " တရားငါးမ်ိဳးႏွင္. ၿပည္.စံုေသာ ဥပါသကာသည္ ဥပါသက ဒြန္းစ႑ားမည္၏။ ဥပါသကာညစ္၊ ဥပါသကာညံ.လည္း မည္၏။ ထိုတရားငါးမ်ိဳးကား သဒၶတရားမရွိ၊ သီလမရွိ၊ ေကာတုဟလမဂၤလာကို ယံုၾကည္၏။ ကံ ကို မယံုၾကည္။ သာသနာေတာ္၏အပ၌ အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ကို ရွာမွီး၏။ (အဂုၤတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္- စ႑ာလသုတ္)။ " ေကာတူဟလ" ကို ၿမန္မာပါဠိဆရာတို.က " အုတ္အုတ္က်က္က်က္" ဟူ၍ ၿပန္ဆိုၾက၏။ " ရဟန္းတို.၊ သင္တို.သည္ အုတ္အုတ္က်က္က်္ မဂၤလာ၊ အမဂၤလာ၊ အတိတ္နိမိတ္တို.ကို အႏွစ္သာရအားၿဖင္. စြဲယူကုန္ဦးအံ.ေလာ" ။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာတဏွာသခၤယသုတ္)
ဤေဒသနာ၌ ကမၼဝါဒ (ဝါ) အားထုတ္ၿပဳလုပ္မႈႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာ ေလာကီ အယူအစြဲ ဥပါဒါန္မ်ားကို ဆိုလိုၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္း သတိၿပဳသင္.၏။ ဗုဒၶသည္ လူတို.၏ အစဥ္အလာ၊ ယံုၾကည္မႈအားလံုးကို ပယ္သည္မဟုတ္ေခ်။ လူတို.၏ အၿပစ္ကင္းေသာ ယံုၾကည္မႈမ်ားကို ေလးစားေသာအားၿဖင္. ရဟန္းတို.ေစာင္.ထိန္းရန္ လိုအပ္ေသာ သိကၡာပုဒ္မ်ားကို ပညတ္ေတာ္မူခဲ.၏။ ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. အယူတစ္ခုကို အေကာင္းအဆိုး ဆံုးၿဖတ္ရာ၌ ၎၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ၾကည္.၍ ဆံုးၿဖတ္ရမည္ၿဖစ္၏။ ၿဗဟၼဏတစ္ဦးက ခတၱိယတို.သည္ ၿဗာဟၼဏတို.ကို၊ သူၾကြယ္တို.သည္ ခတၱိယတို.ကို၊ ဆင္းရဲသားတို.သည္ သူၾကြယ္မ်ားကို လုပ္ေက်ြးသင္.သည္ဟု ၿဗာဟၼဏတို.က ဆိုပါသည္။ ရဟန္းေဂါတမက မည္သို.ထင္ၿမင္ပါသနည္း ေမး၏။ ဗုဒၶက မည္သူသည္ မည္သူ.အား လုပ္ေက်ြးသင္.သည္ဟု မိမိမေၿပာလိုေၾကာင္း၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကုိ လုပ္ေကြ်းၿခင္းၿဖင္. မိမိ၌ အက်ိဳးရွိမည္ၿဖစ္ပါက လုပ္ေကြ်းသင္.၍ အက်ိဳးယုတ္မည္ၿဖစ္ပါက မလုပ္ေကြ်းသင္.ေၾကာင္း မိန္.ေတာ္မူ၏။ (မဇၩိမနိကာယ္၊ ဧသုကာရီသုတ္)
သီလ၊ သမာဓိ ပညာ၊ ဝီရိယ စသည္တို.ကိုသာလွ်င္ အဓိကထားေသာ ဗုဒၶက်င္.စဥ္၌ ရဟန္းႏွင္. လူ၊ ၿဗာဟၼဏႏွင္. အၿခားဇာတ္ခြဲၿခားမႈ မရွိသည္.နည္းတူ ေယာက်္ားႏွင္. မိန္းမ ခြဲၿခားမႈလည္း မရွိေခ်။ ဗုဒၶသည္ မိန္းမမွာ ဇာတိအားၿဖင္.ေယာက်္ားထက္ ယုတ္ညံ.သည္ဟု မယူဆေခ်။ မိန္းမမ်ားအား ဖိႏွိပ္ေရးသားထားခ်က္မ်ားကို ပါဠိပိဋကတ္၌ မေတြ.ရဘဲ အဌကထာႏွင္. ဇာတ္နိပါတ္မ်ား၌ ေတြ.ရသည္ကမ်ား၏
ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္စံဝင္ခါနီး၌ အရွင္အာနႏၵာက " အရွင္ဘုရား၊ က်ြႏ္ုပ္တို.သည္ မာတုဂါမတို.ႏွင္. စပ္လ်င္း၍ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း" ဟု ေမးေလ်ွာက္၏။
" အာနႏၵာ၊ မေတြ.မၿမင္ေအာင္ က်င္.သံုးရမည္"
" အရွင္ဘုရား၊ မလႊဲသာ၍ ေတြ.ၿမင္ခဲ.ေသာ္ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း"
"အာနႏၵာ၊ စကားမေၿပာဘဲ ေနရမည္"
"အရွင္ဘုရား၊ မလႊဲသာ၍ စကားေၿပာရေသာ္ အဘယ္သို. က်င္.သံုးရပါမည္နည္း။"
"အာနႏၵာ၊ အမိရင္းစသည္ကဲ.သို. အမွတ္ထား၍ ေၿပာဆိုရမည္"
ဤသို. မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ ပါဠိေတာ္မွ တိုက္ရိုက္ၿပန္ဆိုထားေသာ ဗုဒၶမိန္.ၾကားခ်က္၌ မိန္းမမ်ားကို ကဲ.ရဲ.ပုတ္ခတ္ေသာ စကားတစ္လံုးတစ္ပါဒမွ် မပါရွိေခ်။ သို.ရာတြင္ ဇိနတၳပကာသနီက်မ္း၌မူ " မိန္းမမ်ားအား စကားမေၿပာဘဲေနရမည္" ဟူေသာစကားကို "အာနႏၵာ၊ ထက္စြာေသာ သန္လ်က္ကို ကိုင္၍ ငါႏွင္.စကားဆိုမူကား သင္၏ ဦးေခါင္းကို ၿဖတ္အံ.ဟုဆိုေသာ ေယာက်္ားႏွင္. စကားေၿပာၿခင္းသည္ ၿမတ္ေသး၏။ မာတုဂါမတို.အား စကားေၿပာၿခင္းသည္ မၿမတ္" စသည္ၿဖင္. ခ်ဲ.ထြင္ေရးသားထား၏။
ဇိနတၳပကာသနီက်မ္းၿပဳဆရာသည္ စင္စစ္ မိန္းမမ်ားကို ပုတ္ခတ္သည္ကား မဟုတ္။ သုုိ.ရာတြင္ က်မ္းဆရာ၏ စကားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ဗုဒၶစာေပထဲသုိ. မိန္းမမ်ားကို အထူးေရွာင္ၾကဥ္ရေသာ ရဟန္းဘုန္းၾကီးတို.၏ စာေပ၌ ထိုစကားမ်ိဳးအနည္းအမ်ား ေတြ.ရွိရၿခင္းမွာ အံ.ဩဖြယ္ရာ မရွိေခ်။
ဗုဒၶ၏ အလိုအားၿဖင္. မိန္းမသည္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ပါက ေယာက်္ားနည္းတူ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ မုခ်ရရွိမည္ၿဖစ္၏။ မာရ္နတ္သည္ ေသာမာေထရီမအား "မိန္းမၿဖစ္ေသာ သင္သည္ ဘုရားရဟႏၱာတို.သာ ေရာက္အပ္ေသာ နိဗၺာန္ကို ေရာက္ႏုိင္မည္မဟုတ္" ဟုဆို၏။ ထုိအခါေထရီမက " အုိမာရ္နတ္၊ သင္၏စကားသည္ တဏွာ မာန ဒိဌိ ဖံုးလႊမ္းေသာ ေယာက်္ားမိန္းမအဖို. မွန္၏။ ဖလသမာပတၱိညဏ္ၿဖင္. သစၥာေလးပါးတရားကို ေကာင္းစြာၿမင္ေသာသူအား မိန္းမအၿဖစ္သည္ အဘယ္သုိ.ၿပဳရေတာ.အံ.နည္း" ဟု ၿပန္ေၿပာ၏။ (ေထရီဂါထာႏွင္. ဘိကၡနီသံယုတ္ ေသာမာဘိကၡဳနီသုတ္)
အမွန္ဆိုေသာ္ ဇာတ္အဌကထာမ်ား၌ပင္ မိန္းမမ်ားကို ခ်ီးက်ဳးေသာစကားမ်ားကို တစ္ခါတစ္ရံ ေတြ.ရ၏။ "ခပ္သိမ္းေသာအရာတို.၌ ေယာက္်ားသည္သာလွ်င္ ပညာရွိမဟုတ္၊ မိန္းမသည္လည္း ပညာရွိ၏။ ထိုထိုအရာတို.၌ အထူးသၿဖင္. ၿမင္တတ္၏။လ်င္ၿမန္စြာၾကံတတ္၏" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ အဌကနိပါတ္- သုလဇာတ္)
သမီးမိန္းမ အလိုမရွိေသာ ေကာသလမင္းအား ဗုဒၶမိန္.ၾကားေသာ စကားသည္ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္း၏။ "မင္းၾကီး၊ ပညာသီလႏွင္. ၿပည္.စံု၍ လင္ကို ရိုေသစြာ ၿပဳစုလုပ္ေကြ်းေသာ၊ အခ်ိဳ.ေသာ သမီးမိန္းမသည္ ပညာႏုံ.ေသာ သားေယာက္်ားထက္ၿမက္၏။ ထိုမိန္းမ၏သားသည္ တိုင္းၿပည္ကိုေကာင္းစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္၏" (ေကာသလသံယုတ္၊ မလႅိကာဓိတရဝိဇာတသုတ္)။ ဗုဒၶသည္ အမရာ၊ ကိႏၷရီ၊ မဒၵီ၊ သမၻဴလတို.ကိုသာ ခ်ီးမြမ္းသည္ ဆိုေသာစကားမွာ အေၿခအၿမစ္မရွိေခ်။ " အိုသူၾကြယ္၊ သင္.အား နကုလ၏ အမိသူၾကြယ္မသည္ အစဥ္ေစာင္.ေရွာက္ေပ၏ အကိ်ဳးစီးပြားကို အလိုရွိ၏။ ဆံုးမတတ္၏။သင္.အားအရေတာ္ေလစြတကား။ သင္.အား လူ၏အၿဖစ္ကို ေကာင္းစြာရအပ္ေလစြတကား။ သီလႏွင္.ၿပည္.စံု၍ ကိုယ္တြင္းသႏၱာန္၌ စိတ္ၿငိမ္းေအးေသာ ငါဘုရား၏တပည္. ဥပါသကာမမ်ားတြင္ နကုလမာတာသည္ တစ္ေယာက္အပါအဝင္ၿဖစ္ေပ၏။" (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ အဌကနိပါတ္- နကုလပိတုသုတ္) ဟူေသာစကာၿဖင္. ဗုဒၶခ်ီးမြမ္းေတာ္မူေသာ မိန္းမ အေၿမာက္အၿမားရွိေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ လူတို. အိမ္ေထာင္ၿပဳရာ၌ မိန္းမမ်ားကို ကုန္ပစၥည္းကဲ.သို. သေဘာမထားဘဲ ေမတၱာသက္ဝင္ ခ်စ္ခင္၍ ေရြးခ်ယ္ေပါင္းဖက္ၿခင္းကို ခ်ီးမြမ္း၏။ (သုတၱနိပါတ္၊ ၿဗာဟၼဏ ဓမၼိကသုတ္)။ " သက္ၾကီးေယာက်္ားသည္ မိန္းမငယ္ကို ယူမိပါက ပူပန္ေသာကၿဖစ္၍ စိတ္ဆင္းရဲရတတ္၏။" (သုတၱနိပါတ္ ပရာဘဝသုတ္) သိဂၤါလသုတ္လာ လင္က်င္.ဝတ္ ငါးပါးအရ တစ္လင္တစ္မယားစနစ္သည္ သာလွ်င္ ဗုဒၶဩဝါဒႏွင္. ကိုက္ညီေၾကာင္း မိန္းမမ်ားအား ေယာက္်ားမ်ားႏွင္. တန္းတူအခြင္.အေရးေပးထားေၾကာင္းထင္ရွား၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က မိန္းမမ်ား၏ အေၿခအေနကို ေလ.လာခဲ.ေသာ အဂၤလိပ္ပါဠိပညာရွင္ တစ္ဦး၏ အဆိုအားၿဖင္. " ထိုေခတ္က ဗုဒၶဝါဒီ အမ်ိဳးသမီးတို.သည္ ဗုဒၶမေပၚမီကထက္ ပို၍ ဂုဏ္သိကၡာရွိလာၾက၏။ သမီးမိန္းမႏွင္. မုဆိုးမမ်ားမွာ စိတ္ပ်က္စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာ ပုဂၢိဳလ္သတၱဝါမ်ားမဟုတ္ေတာ.ေခ်။ သူတို.ႏွင္.တကြ ဇနီးမိန္းမမ်ားသည္ ပိုမိုလြပ္လပ္၍ ေလးစားၿခင္းခံလာၾကရ၏။" (၁. I.B.Horner: Women under Primitive Buddhism, pp.82)
ဗုဒၶသည္ မိဘမ်ားကို ၿပဳစုေစာင္.ေရွာက္မႈ၊ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားကို ကူညီေထာက္ပံ.မႈႏွင္. သားမယားလုပ္ေက်ြးမႈကို ခ်ီးမြမ္း၍ လူ.ေလာက၌ မိသားစု စိတ္ဓာတ္ ထြန္းကားသည္ကို ၿမင္ေတာ္မူလို၏။ အိမ္ရာေထာင္ေသာ လူ.ေဘာင္၌ မိန္းမမ်ား၏ အေရးပါမႈကို အသိအမွတ္ၿပဳေတာ္မူေၾကာင္း ဗုဒၶဝင္မွ ၿဖစ္ရပ္တစ္ခုၿဖင္. ထင္ရွား၏။
ဘုရားရွင္သည္ ခမည္းေတာ္ သုေဒါၶဒနမင္းၾကီး၏ နန္းေတာ္၌ ဆြမ္းဘုဥ္းေပးၿပီးေသာအခါ အလံုးစံုေသာ ေမာင္းမမိႆံ ေၿခြရံတို.သည္ အနီးသို.ခ်ဥ္းကပ္၍ ဘုရားရွင္အား ရွိခိုးဖူးေမွ်ာ္ၾက၏။ ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ကား အေဆာင္ထဲမွ ထြက္မလာေခ်။ နန္းသူနန္းသားတို.က " သခင္မ၊ ေမာင္ေတာ္ဘုရားကို ထြက္၍ ပူေဇာ္ဖူးေၿမာ္ပါေလာ" ဟု တိုက္တြန္းၾကေသာ္လည္း ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ " အကယ္၍ ဘုရားရွင္သည္ အက်ြႏု္ပ္၏ ေက်းဇူးကို ေထာက္ေမွ်ာ္၍ သနားေတာ္မူပါလွ်င္ အက်ြႏု္ပ္ထံသို. ၾကြလာပါလိမ္.မည္။ ထိုအခါမွ ပူေဇာ္ပါေတာ.မည္" ဟုဆို၍ ထြက္မလာဘဲေန၏။ ထိုအေၾကာင္းကို ဘုရားရွင္ ၾကားသိေသာ္ မင္းၾကီးအား သပိတ္ကမ္း၍ အဂၢသာဝကႏွစ္ဦးႏွင္.အတူ ယေသာ္ဓရာ၏ ေနရာတိုက္ခန္းသို. ဝင္ေတာ္မူၿပီးလွ်င္ " ယေန. ယေသာ္ဓရာ မင္းသမီးသည္ ငါဘုရားကို အလိုရွိတိုင္းဖူးေၿမာ္ေစ။ မည္သူကမွ် တစ္ခြန္းစကား မတားဆိုၾကလင္." ဟုမိန္.ေတာ္မူ၏။ ထိုအခါ ယေသာ္ဓရာမင္းသမီးသည္ ဘုရားရွင္ထံသို.လာ၍ ေၿခဖဝါးကို ဆံပင္ၿဖင္.ပြတ္သပ္လ်က္ အထပ္ထပ္ရွိခိုးေလသည္။
အထက္ပါအေၾကာင္းမွာ ပိဋကတ္၌ မလာဘဲ ဇာတ္အဌကထာ၌သာ ေတြ.ရေသာ္လည္း ဗုဒၶ၏ ၾကင္နာမႈ၊ စိတ္ႏွလံုးၿမင္.ၿမတ္မႈ၊ မိသားစု စိတ္ဓာတ္ တန္ဖိုးကို နားလည္မႈ စသည္တို.ကို စဥ္းစားဆင္ၿခင္ပါက ဗုဒၶဝင္မွ အေၾကာင္းယုတၱိ ခိုင္မာေသာ ၿဖစ္ရပ္တစ္ခု ၿဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူရေပမည္။
အခ်ဳပ္အားၿဖင္. ဗုဒၶ၏သာသနာ၌ ကာမဂုဏ္ခံစားေသာ္လည္း အက်င္.သီလရွိေသာ လူတို.အတြက္ ေနရာက႑ အထင္အရွားရွိ၏။ ထိုသူတို.ကို ဗုဒၶခ်ီးမြမ္းေတာ္မူေၾကာင္း ေသခ်ာခိုင္မာေသာ အေထာက္အထားမွာ ေအာက္ပါပိဋကတ္ေဒသနာၿဖစ္၏။
" အို ရဟန္းတို.၊ နတ္တို.ကို အစိုးရေသာ သိၾကားမင္းသည္ ေဝဇယႏၱာၿပာႆဒ္ ထက္မွ ဆင္းသက္၍ မ်ားစြာေသာ အရပ္မ်က္ႏွာတို.ကို လက္အုပ္ခ်ီလ်က္ရွိခိုး၏။ထိုအခါ မာတလိနတ္သားက အက်ိဳးအေၾကာင္း ေမးၿမန္းရာ သိၾကားမင္းက ဤသုိ.ဆို၏။ " အို မာတလိ၊ ခပ္သိမ္းကုန္ေသာ လူတို.သည္ လည္းေကာင္း၊ နတ္မင္းၾကီးႏွင္. တာဝတိံသာနတ္တို.သည္ လည္းေကာင္း ငါ.ကို ရွိခိုးၾကကုန္၏။ ငါသည္ကား သီလသမာဓိႏွင္. ၿမတ္ေသာအက်င္.ကို က်င္.သံုးေသာ ရဟန္းတို.ကို ေကာင္းစြာ ရွိခိုး၏။ အိမ္၌ေနသူ လူၿဖစ္ကုန္လ်က္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္ကို ၿပဳေလ.ရွိကုန္ေသာ၊ သီလရွိကုန္ေသာ အၾကင္ဥပါသကာတို.သည္ တရားႏွင္.အညီ ရွာမွီး၍ သားမယားကို ေမြးၿမဴၾကကုန္၏။ ထိုဥပါသကာတို.ကိုလညး္ ငါသည္ရွိခိုး၏။" (သံယုတၱနိကာယ္၊ သကၠသံသုတ္၊ သကၠနမႆသုတ္)
" ေဂါတမဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာၿမင္.ၿပီၿဖစ္၍ ေနာက္ကာလ၌ ဗုဒၶ၏အမည္သည္ ဒ႑ာရီမ်ားအၾကားတြင္ မႈန္ရီဝိုးတဝါးၿဖစ္ခဲ.ေသာ္လည္း ဗုဒၶ၏ဂုဏ္သည္ ေနာက္မွေပၚေပါက္လာေသာ မ်ားစြာေသာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဂုဏ္ထက္ ပုိမိုထင္ရွား၏။ ဤအခ်က္သည္ ဗုဒၶ၏ ထူးၿခားေသာ သီလ သမာဓိဂုဏ္ကို အထင္အရွား သက္ေသခံလ်က္ရွိ၏။" (1. C.Eliot: Hinduism and Buddhism Vol I, pp.131)
ဤသို.ၿဖင္. အဂၤလိပ္ ဗုဒၶစာေပပညာရွင္ ဆာခ်ားအဲလိေယာ.သည္ ဗုဒၶကို ခ်ီးက်ဴးခဲ.၏။ မွန္လွ၏။ အိႏၵိယ ဘာသာဝါဒသမုိင္တြင္ ေၿမာက္ၿမားလွစြာေသာ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားထက္ ပိုမိုထင္ေပၚေနၿခင္းသည္ ဗုဒၶ၏ ထူးၿခားေသာ ဝိေသသဂုဏ္ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶကို မီလိုက္ေသာသူတို.ကေသာ္လည္းေကာင္း၊ မမွီလို္က္ေသာ္လည္း ေရွးအစဥ္အဆက္ စကားမ်ားကို ၾကားဖူးေသာ သူတို.ကေသာ္လည္းေကာင္း ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳၾကၿခင္းမွာ စင္စစ္အံ.ဩစရာမရွိေခ်။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားမွ ဗုဒၶအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ယေန.ဖတ္ရႈေလ.လာၾကေသာ အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.သည္ပင္ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳၾကရ၏။ ဤေနရာ၌ ဗုဒၶ၏ တရားကို သစၥကပရိဗုိဇ္ကဲ.သို. ဗုဒၶဝါဒကို မႏွစ္သက္ေသာ္လည္း ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေလးစားေသာ အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.၏ ထင္ၿမင္ခ်က္မ်ားကို သာ ေဖာ္ၿပပါအံ.။
အဂၤလိပ္ပညာရွင္ ဆာဗာရီေဒးကိသည္ ဗုဒၶဝါဒကို လက္မခံေခ်။ သို.ရာတြင္ သူက " ဗုဒၶဝါဒသည္ ခ်ြတ္ယြင္းခ်က္မ်ား၊ ေရွ.ေနာက္မညီညြတ္မႈမ်ား ရွိေသာ္လည္း ဗုဒၶသည္ အာရွတိုက္မွ ထြက္ေပၚခဲ.ေသာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအနက္ ၾကည္ညိဳဖြယ္အေကာင္းဆံုး ပုဂၢိဳလ္ၾကီး ၿဖစ္ပါေပသည္" ဟု ေရးသားခဲ.၏။ (2. A.B.Keith: Buddhist Philosophy, pp. 147)
ၿပင္သစ္ပညာရွင္ ဗာသီလီမိ စိန္. ဟီလာရီသည္ ဗုဒၶဝါဒကို ၿပင္းၿပင္းထန္ထန္ၿပစ္တင္ေဝဖန္ေသာသူၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ သူက" ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္သည္ အၿပစ္အနာကင္း၏။ ဗုဒၶသည္ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ရွိမႈ ကိုယ္ကိ်ဳးမငဲ.ကြက္မႈ ေမတၱာဓာတ္ၾကီးမားမႈႏွင္. စိတ္ႏွလံုး ႏူးညံ.သိမ္ေမြ.မႈတြင္ စံၿပပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္ေပသည္" ဟုေရးသားထား၏။( 3. B. Saint. Hilaire: The Buddha and His Religion,pp.11)
ပရိုဖက္ဆာ မက္စ္မူလာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာဝါဒမ်ားကို ႏႈိက္ခြ်တ္ေလ.လာခဲ.ေသာ ဂ်ာမန္ပညာရွင္ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶဝါဒမွာ သူႏွစ္သက္ေသာ ဝါဒမဟုတ္။ သို.ရာတြင္ သူသည္ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေလးစား၏။ သူက " ဗုဒၶကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ခ်ီးက်ဴးေရးသားၾကေသာ ခရစ္ယာန္ သာသနာၿပဳ ဆရာတို.၏ ေရးသားခ်က္မ်ားကုိ ဖတ္ရႈရေသာအခါ ကြ်ႏ္ုပ္တို.မွာ ကိုယ္.မ်က္စိကိုပင္ ယံုႏို္င္စရာမရွိပါ" ဟုဆိုေလသည္။ (4. Max Muller: Studies in Buddhism.pp.50-51)
အေဒါ.ေထာမတ္သည္ ဂ်ာမန္ ခရစ္ယာန္ဘုန္းၾကီးတစ္ပါးၿဖစ္၏။ သူသည္ တစ္ခါက အေမရိကန္ၿမိဳ.ၾကီးမ်ားသို. လွည္.လည္၍ ဗုဒၶဝါဒအေၾကာင္းကို ေဟာေၿပာဖူး၏။ သူသည္ ဗုဒၶဝါဒကို ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်၏။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶကိုကား ေအာက္ပါအတိုင္းခ်ီးက်ဳးေဟာေၿပာခဲ.ေပသည္။
"ဗုဒၶသည္ စိတ္ႏွလံုးၿမင္.ၿမတ္၍ သိမ္ေမြ.ႏူးညံ.၏။ မိမိ၏ ယံုၾကည္ခ်က္အတြက္ ဘာမဆို စြန္.ရဲေသာ ေယာက်္ားအာဇာနည္တို.၏ ႏွလံုးရည္ႏွင္. ၿပည္.စံု၏။ သီလသမာဓိႏွင္. ဥာဏ္ပညာအရာ၌ အၿခားသူမ်ားထက္ ၿမင္.ၿမတ္၏။ ခရစ္ေတာ္မေပၚမီ ႏွစ္ေပါင္းငါးရာေက်ာ္က ေပၚထြက္ခဲ.ေသာ ဗုဒၶသည္ ၁၉ ရာစုေခတ္ သိပၸံပညာရွင္တုိ. ေတြ.ရွိေသာ အခ်က္မ်ားကို ၾကိဳတင္သိၿမင္ခဲ.၏။ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈကို လိုလား၍ ယခုကာလသိပၸံပညာရွင္တို.ကဲ.သို. လြတ္လပ္စြာ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္၏။
"ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္စံဝင္သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ၿပီၿဖစ္ေသာ္လည္း ဗုဒၶကို လူတို.မေမ.ၾကေသးေခ်။ ဗုဒၶ၏ အမည္သတင္းသည္ ဥေရာပႏွင္. အေမရိကတိုက္မ်ားသို.ပင္ ပ်ံ.ႏွံ.ထင္ရွား၏။ အာရွတိုက္၌ လူသန္းေပါင္း ၃၇၀ တို.၏ ကိုးကြယ္ၿခင္းခံရေသာ ဗုဒၶသည္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ား၌လည္း ပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ား၏ စိတ္ဓာတ္ကို ဆြဲေဆာင္ႏုိင္ခဲ.၏။ ရႈိပင္ဟြာ ႏွင္. ကင္ကယ္ (Schopenhauer and Kinkel) အစရွိေသာ ဂ်ာမန္အဘိဓမၼာဆရာႏွင္. ကဗ်ာစာဆိုတို.သည္ ဗုဒၶကို ရွိခိုးပူေဇာ္ၾက၏။"( Paul Carus: Buddhism and its Christian Critics, pp. 279-282)
(မွတ္ခ်က္) ယခု ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ စာသားမ်ားသည္၊ ကုိလူၾသ ဘေလာ့မွ ကူယူေဖာ္ၿပထားၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ ဒီစာအုပ္တင္ေပးထားေသာ ကုိလူၾသ ကုိလဲ ဒီေနရာကေန အတုိင္းမသိေက်းဇူးတင္ပါတယ္လုိ႔ေၿပပါရေစ။။။
ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ၊အခန္းသုံး၊ဗုဒၶမေပၚမီက အိႏၵိယ အယူဝါဒမ်ား
ဒီအခန္းကစၿပီး က်ြန္ေတာ္ အခ်ီးနိဒါန္းသေဘာမ်ိဳးေရးပါေတာ.မယ္။ က်ြန္ေတာ္ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ. အပိုင္းေလးေတြကို က်ြန္ေတာ္. အၿမင္သက္သက္နဲ. ေရးမွာ ၿဖစ္ပါတယ္။
က်ြန္ေတာ္တို. ဗုဒၶဘာသာနဲ. ပက္သက္လို. ဘုရားေဟာတဲ. အခ်က္ေတြကို က်ြန္ေတာ္တို. ငယ္စဥ္က နာၾကားခဲ.ရလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တရားနဲ.မစိမ္းၾကပါဘူး။
အခုဒီအခန္းေလးမွာေတာ. ဗုဒၶဝါဒနဲ. တုိက္ရုိက္သက္ဆိုင္တဲ. အေၾကာင္းအရာေတြမပါေပမဲ. ဗုဒၶေခတ္ကလူေတြရဲ. ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ စိတ္ေနစရုိက္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ စတာေတြကို စာေရးဆရာက တတ္ႏုိင္သမွ် စုစည္းထားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီအထဲက အေၾကာင္းအရာေတြကလည္း စိတ္ဝင္စားဖို.ေကာင္းပါတယ္။
ဥပမာ ဗုဒၶေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွာ ဇာတ္ဝါဒသည္ ဒီေလာက္ၾကီးအရွိန္အဝါမၾကီးေသးတဲ. အေၾကာင္း ၊ ဘာသာေရးလြပ္လပ္္ခြင္.လည္း အလြန္ၿမင္.မား၍ မည္သည္.ဘုရင္ကမွ်ဘာသာေရးကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေလ.မရွိၾကေၾကာင္း၊ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ၿပိဳင္ ဘာသာေရးဆရာၾကီးမ်ားရဲ. အယူအဆမ်ားႏွင္. ေတြးေခၚပံုမ်ား၊ ေတာထြက္၍တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္လူတို. ၏ဓေလ.ထံုးစံ ၿဖစ္တဲ. အေၾကာင္း၊ စသၿဖင္. ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
အခန္း(၃)
ဗုဒၶမေပၚမွီက အိႏၵိယအယူဝါဒမ်ား
"မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ
လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍
အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚေပါက္ကာ
ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား
ေၿပာင္းလဲလႈပ္ ရွားေနစဥ္
ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။"
ေဂါတမဗုဒၶ ပြင္.ေတာ္မူေသာ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏိၵယႏိုင္ငံ ေၿမာက္ပိုင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းတြင္ လိမၼာယဥ္ေက်း အဆင္.အတန္းၿမင္.ေသာ အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.ေနထိုင္ၾက၏။ ပိဋကတ္စာေပႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ခတၱိယ၊ ၿဗာဟၼဏ၊ ေဝႆႏွင္. သုဒၵ ဟူ၍ ေရွးအိႏၵိယၿပည္ရွိ ဇာတ္အမ်ိဳးေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ခတၱိယတို.မွာ လယ္ေၿမကို အစိုးရေသာ မင္းမွဴးမတ္စစ္သူၾကီးမ်ိဳး၊ လယ္ပိုင္ရွင္သူေဌးမ်ိဳးၿဖစ္၍ ေရွးအာရိယန္ေခါင္းေဆာင္ အၾကီးအကဲမ်ားမွ သက္ဆင္းလာၾကသည္ဆို၏။ ၿဗဟၼဏတို.ကား ေရွးအာရိယန္တို.၏ ဆရာဘုန္းၾကီးမ်ားႏွင္. ဆက္ႏြယ္ၾကသည္ဆို၏။ ေဝႆတို.မွာ ကုန္သည္၊ သူၾကြယ္လယ္သမားမ်ိဳးၿဖစ္၍ သုဒၶတို.မွာ အာရိယန္တို. အိႏိၵယၿပည္သို. မေရာက္လာမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ ၿဒာဗီးဒီးယန္းလူမ်ိဳး အဆက္အႏြယ္မ်ားၿဖစ္၏။
ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေထာက္ခံအားေပးၾက၏။ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏၵိယၿပည္ ေၿမာက္ပိုင္း၌ သူတို. တန္ခိုးဩဇာ မပ်ံ.ႏွံ.ေသးသၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒသည္လည္း ထုထည္အင္အား မၾကီးမားေသားေခ်။ ေရွးၿဗဟၼဏက်မ္းတို.၏ အဆိုအားၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒက်င္.သံုးေသာ တုိင္းၿပည္မ်ားမွာ ကုရုတိုင္း ႏွင္. ပဥၥာလတုိင္းမ်ား ၿဖစ္၏။ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းအလယ္ပိုင္းရွိ မဂဓ, ေကာသလ စေသာ တိုင္းၿပည္မ်ား၌ ဇာတ္ဝါဒ မထြန္းကားေသးေခ်။ ဗုဒၶစာေပ၌ မဇၩိမေဒသရွိ အခ်ိဳ.လူတို.၏ ဇာတ္ဝါဒ အယူသီးမႈကို ၿပေသာ သာဓကမ်ား ရွိသည္မွန္၏။ ဝိဋဋဴပႏွင္. သာကီဝင္တို. စစ္ၿဖစ္ၾကၿခင္းသည္ ဇာတ္အယူသီးမႈေၾကာင္.ၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဇာတ္ဝါဒ စည္းမ်ဥ္းမ်ားမွာ အခါခပ္သိမ္း မတင္းက်ပ္လွေခ်။ ဥပမာ ဇာတ္ၾကီးေသာသူသည္ မိမိရုိးရာ အလုပ္မွတစ္ပါး အၿခားအလုပ္မ်ားကို ေရွာင္ၾကင္ရမည္ၿဖစ္၏။ သို.စဥ္လ်က္ ကုသမင္းသည္ ပပဝတီမင္းသမီးကို လိုခ်င္ေသာေၾကာင္. အိုးထိန္းသည္၊ စားေတာ္ခ်က္စေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ကိုင္သည္ဆို၏။ အၿခားဇာတ္မ်ား၌ ကုန္သြယ္မႈ၊ အမဲလုိက္မႈ စသည္ၿဖင္. အသက္ေမြးေသာ ၿဗာဟၼဏမ်ား အေၾကာင္းေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဆန္.က်င္ေသာသူမ်ားမွာ ခတၱိယတို.ၿဖစ္၏။ ခတၱိယတို.သည္ ဇာတိမာန္ရွိ၍ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဇာတ္ၿမင္.ေသာသူမ်ားအၿဖစ္ အသိအမွတ္မၿပဳၾကေခ်။ သာကီဝင္တို.သည္ ၿဗာဟၼဏဆရာၾကီးတစ္ဦး၏ တပည္.အား မိမိတို. စည္းေဝးရာဌာန၌ ေနရာထိုင္ခင္းမေပးဘဲ မေထမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၾက၏။ သို.ရာတြင္ ၿဗာဟၼဏႏွင္. ခတၱိယ တို.သည္ အၿမဲထာဝရ ရန္သူမ်ားမဟုတ္ၾကေခ်။ အခိ်ဳ.ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ခတၱိယႏြယ္ဝင္ ဘုရင္တို.အား အခိ်ဳ.ကိစၥမ်ား၌ အၾကံဥာဏ္ေပး၍ ေၿမွာက္စားၿခင္း ခံၾကရ၏။ ဗုဒၶသံဃာ၌ ၿဗဟၼဏေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ပါဝင္၍ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္မဟာကႆပ စေသာ ဗုဒၶ၏ သာဝကၾကီးမ်ားသည္ ၿဗဟၼဏမ်ားၿဖစ္ၾက၏။
စင္စစ္ ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒကို ေနာက္ခံထား၍ ေပၚထြန္းလာေသာဝါဒၿဖစ္ရကား ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆမ်ားကို ေလ.လာရန္လိုအပ္၏။
ေရွးအာရိယန္တို.သည္ ေန၊ေလ၊ မိုး၊ မီး စေသာ သဘာဝၿခင္းရာ ကမာၻ.တန္ဆာမ်ားကို ကိုးကြယ္ၾက၏။ သူတို.၏ နတ္ဘုရားမ်ားကုိ ေဒဝဟုေခၚ၍ သူတို.အယူဝါဒႏွင္. ဓေလ.ထံုးစံမ်ားကို ေရွးေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ေဝဒက်မ္းမ်ားတြင္ ဣသွ်ဴေဝဒသည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၏။ ထိုေဝဒ၌ နတ္ဘုရားမ်ားကို ခ်ီးက်ဳး ထားေသာ ကဗ်ာမ်ားႏွင္. အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.၏ အတိတ္ၿဖစ္စဥ္ကို ဖြဲ.ႏြဲ.စပ္ဆိုထားေသာ ကဗ်ာမ်ားပါရွိ၏။ ဒုတိယေဝဒၿဖစ္ေသာ သာမေဝဒ၌ သူတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေသရည္၏ အရွင္ေသာမနတ္ဘုရားႏွင္. သက္ဆိုင္သည္.ကဗ်ာမ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ တတိယ ယဇုေဒဝ၌မူ နတ္ဘုရားမ်ားကို ရည္စူး၍ ၿပဳလုပ္ရေသာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားတြင္ ရြတ္ဆိုေလ်ွာက္ထားရေသာ ကဗ်ာမ်ား ပါရွိ၏။
အထက္ပါ ေဝဒသံုးပံုအၿပင္ အာတပၸနေဝဒဟုေခၚေသာ ေဝဒတစ္ခု ရွိေသး၏။ ေနာက္ဆံုးေပၚေဝဒၿဖစ္၍ ေလာကီပညာဆိုင္ရာ ဂါထာမႏၱရားအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ၿပဆိုထားေသာ ေဝဒၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ၿဗဟၼဇာလသုတ္၌ ဖုတ္တေစၦအတတ္၊ အဂၤဝိဇၹာ အတတ္၊ ေနကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း အတတ္စသည္ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ သမဏ ၿဗာဟၼဏ တို.၏မွား ယြင္းေသာအသက္ေမြးမႈမ်ားကို ရွည္လ်ားစြာေဖာ္ၿပထား၍ ယင္းတို.မွာ အာတပၸနေဝဒက်မ္းလာ ေလာကီပညာမ်ား ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။
ေဝဒေခတ္ အိႏိၵယလူမ်ိဳးတုိ.၏ ဘာသာတရားမွာ မ်က္ေမွာက္ဘဝ ေကာင္းစားေရးကို ပဓနထားေသာ တရားၿဖစ္၏။ တမလြန္ဘဝအေၾကာင္းကို သူတို. အေလးအနက္ မစဥ္းစား ၾကေခ်။ ေသၿပီးေနာက္ကာလ၌ လူေကာင္းသည္ ထာဝစဥ္ ခ်မ္းသာစြာေနရ၍ မေကာင္းေသာသူမွာ အၿမဲ ဆင္းရဲဒုကၡ ခံေနရသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။
လူသည္ ဘဝေပါင္းမ်ားစြာ က်င္လည္ရသည္ဟု မယူဆၾကေခ်။ ဘဝသံသရာႏွင္. ကမၼဝါဒသည္ ေဝဒေခတ္အလြန္မွ ေပၚေပါက္လာေသာ အယူမ်ားၿဖစ္၏။
ထိုေခတ္လူတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ၏ အက်ိဳးအာနိသင္ကို အထူးယံုၾကည္ၾက၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္မ်ိးအေၾကာင္းကို ဒီဃနိကာယ္ ကူဋဒႏၱသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ ၿပဳလုပ္ရာ၌ အစစအရာရာ ထံုးနည္းမွန္ကန္တိက်ရန္လိုအပ္ေသာေၾကာင္. ၿဗာဟၼဏတို.က ၾကီးၾကပ္စီမံရ၏။ ၿဗာဟၼဏအားလံုးမွာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲၿဖင္. စီးပြားရွာသူမ်ား မဟုတ္က်ေခ်။ ဥာဏ္အၿမင္ရင္.က်က္ေသာ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ားကို သံသယရွိ၍ အမွန္တရားကို ရွာၾကံစဥ္းစားလာၾက၏။ ထိုသူတို.၏ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ားကို ဥပနိသ်ွမည္ေသာ က်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဥပနိသ်ွက်မ္းမ်ား၏ အဆိုအားၿဖင္. သတၱေလာကၾကီး တစ္ခုလံုး၏ မူလပင္မမွာ ပရအတၱ ၿဖစ္၏။ (အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားမွ Atman ကိုၿပန္ဆိုထားၿခင္းၿဖစ္သည္) စၾကာဝဠာ၌ ရွိရွိသမ်ွေသာ နတ္လူသတၱဝါ အားလံုးသည္ ပရအတၱ၌ မူလအစရွိ၍ ပရအတၱႏွင္. ေနာက္ဆံုး ၿပန္လည္ ေပါင္းစည္းၾကရမည္ ၿဖစ္သည္။ ပရအတၱသည္ အေကာင္းဆံုး၊ အၿမတ္ဆံုး နိစၥဓူဝ အသခၤတဓာတ္ၿဖစ္၍ ယင္း၏ ဝိေသသဂုဏ္မ်ားကို လူတို.ဥာဏ္ၿဖင္. ၾကံစည္ေသာ္လည္း ဘာမ်ွသိရမည္မဟုတ္။ ယင္းသည္ အစိေႏၱယ်ၿဖစ္၍ ဥပနိသ်ွဆရာတို.က ဤသို.မဟုတ္၊ ထိုသို.မဟုတ္ ဟူ၍သာ ၿငင္းဆိုၾက၏။
ေလာက၌ ပရအတၱမွတစ္ပါး အၿခားဘာမ်ွမရွိ။ ၿမင္ၿမင္သမွ် သက္ရွိသက္မဲ. တို.သည္ မာယာမ်ွသာၿဖစ္၏။ (ဝါ) လူတို.အၿမင္မွား၍ ဧကန္ထင္ရွားရွိသည္ဟု ထင္မွားေနၾကၿခင္းၿဖစ္၏။ ပရအတၱႏွင္. ကင္းကြာေနေသာေၾကာင္. သတၱဝါတို.သည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ကံကစီမံၿပဌာန္းသည္. အတိုင္း ဘဝသံသရာ၌က်င္လည္၍ ဆင္းရဲဒုကၡခံေနၾကရ၏။ ဘဝသံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ ေဝဒမ်ားကို သင္အံရြတ္ဖတ္ၿခင္း၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈၿပဳၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္၏။ အေရးၾကီးသည္ကား ဘဝသံသရာ၌ ေႏွာင္ဖြဲ.ထားေသာ တဏွာကို ပယ္ၿဖတ္၍ ပရအတၱႏွင္. ၿပန္လည္ပူးေပါင္းမိရန္ၿဖစ္၏။ ပရအတၱကို ဝိပႆနာဥာဏ္ၿဖင္. သိၿမင္မွသာ မိမိ၏ မူလပင္မဓာတ္ႏွင္. ၿပန္လည္ေပါင္းစည္း၍ ထာဝရၿငိမ္းေအးမႈ၊ (ဝါ) သုခအစစ္အမွန္ကို ရရွိမည္ၿဖစ္၏။
အထက္ပါအခ်က္မ်ားမွာ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.ေနရာမ်ား၌ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ဆင္ဆင္တူေသာေၾကာင္. အခိ်ဳ.ပညာရွင္တို.က ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အစြယ္အပြားၿဖစ္မည္ဟု ယူဆၾက၏။ သို.ရာတြင္ အေပၚယံတူညီမႈမ်ားကို လည္း သတိၿပဳသင္.ေပ၏။ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဗုဒၶဝါဒထက္ ေရွးက်၍ ကမၼဝါဒ၊ ဘဝသံသရာ၊ အနိစၥတရား စသည္တို.မွာ ဗုဒၶဝါဒမေပၚမီက ရွိၽႏွင္.ၿပီးေသာ တရားမ်ားၿဖစ္သည္မွန္၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၊ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဘႏၵကာ( Dr. Bhandarkar) စေသာ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာေရးသုေတသီဆရာတို.၏ ေလ.လာခ်က္အရ ထိုတရားမ်ားကို ၿဗာဟၼဏ ဆရာတုိ.က ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဟု အခိုင္အမာ မဆိုႏိုင္ေခ်။
အိႏိၵယပညာရွင္ ဘႏၵကာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ားကို ကိုးကား၍ ဗုဒၶလက္ထက္မတိုင္မီက ၿဗဟၼဏတို.မွာ ထင္ရွားေသာဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမဟုတ္ပါဟု ေရးသားခဲ.၏။ ထိုေက်ာက္စာမ်ား၌ ခရစ္ေတာ္ေပၚၿပီး ဒုတိယရာစုေခတ္မွစ၍ လူတို.က ၿဗာဟၼဏတို.အား ေက်းရြာႏွင္. ေၿမယာလွဴဒါန္းေသာ သာဓကမ်ား ေဖာ္ၿပထား၏။
ခရစ္မေပၚမွီ သံုးရာစုမွ ေပၚၿပီး တစ္ရာစုအထိ ကာလအတြင္း၌မူ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ေက်ာက္စာမ်ားက အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ မင္း၊ သူေဌးသူၾကြယ္တို.၏ အလွဴဒါနမ်ားကို ေဖာ္ၿပေသာ ေက်ာက္စာမ်ားရွိေသာ္လည္း ၿဗဟၼဏတို.ကို ေပးလွဴေၾကာင္းတစ္စံုတစ္ရာ အေထာက္အထားမေတြ.ရေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုအခါက ၿဗာဟၼဏတို. မွာ လူအမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားၿခင္းခံရေသာ ဘာသာေရးပုဂၢိဳလ္မ်ား မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶ မပြင္.မီက မဇၩိမေဒသ၌ ရွိၿပီးေသာ တရားမ်ားသည္ ခတၱိယဒႆနိက ဆရာတို.မွတစ္ဆင္. ၿပန္.ပြားေနေသာ တရားမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ၿဗဟၼဏတို.မွာ ဗုဒၶဝါဒီ၊ ဂ်ိန္းဝါဒီတို.ကဲ.သို. တက္ၾကြစြာ ေဟာေၿပာစည္းရုံဳးမႈမ်ားလည္း မရွိၾကေခ်။ ထိုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္သည္ ဘာသာေရးလြပ္လပ္မႈ ၿမင္.မားေသာ တိုင္းၿပည္ၿဖစ္၏။ ဘာသာေရး ယံုၾကည္မႈကို မည္သည္.ဘုရင္ကမွ် ခ်ဳပ္ခ်ယ္ၿခင္း မၿပဳေခ်။ အသိဥာဏ္ႏွင္. ဆင္ၿခင္စဥ္းစား ဥာဏ္ရွိေသာ သူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္ေတြးေတာ၍ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား လႈပ္ရွား ေၿပာင္းလဲလ်က္ရွိေလသည္။
ေတာထြက္၍ တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္ လူတို.၏ ေရွးဓေလ.ထံုးစံၿဖစ္၏။ အသက္အရြယ္၊ ဇာတ္အမ်ိဳးအႏြယ္ႏွင္. မသက္ဆိုင္ဘဲ လူတိုင္းအဖို. မြန္ၿမတ္ေသာ အလုပ္ၿဖစ္သည္ဟု ခံယူထား၍ က်င္.စဥ္မွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးအစားစားရွိ၏။ အခိ်ဳ.က ေဝဒမ်ားကို ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္၍ အခိ်ဳ.က မိမိတို. ယံုၾကည္ၿမတ္ႏုိးရာ (ဥပမာ - မီး) ကို လုပ္ေက်ြးပူေဇာ္ၾက၏။ အထူးထင္ရွားေသာ က်င္.စဥ္မွာ မိမိကိုယ္ကုိ ဥာွဥ္းဆဲ ႏွိပ္စက္မႈၿဖစ္၏။ ယင္းကုိ ရည္ညြန္းေသာ စကား ‘တပ’ ကို ဣသွ်ဴေဝဒက်မ္း ေနာက္ပိုင္း၌ ေတြ.ရ၍ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တန္ခိုးဣဒၶိရရွိရန္ၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ကႆပသီဟနာဒ သုတ္၌ ၿမက္, ႏြားေခ်း, မစင္ကို စားၿခင္း ၊ ေရမေသာက္ဘဲေနၿခင္း ၊ ဆူးအခင္းပ်ဥ္ၿပား ေၿမၾကီးေပၚ၌ အိပ္ၿခင္း၊ အၿမဲရပ္ေနၿခင္း စေသာ က်င္.စဥ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပ၍ မဇၩိမနိကာယ္ ကုကၠဳရဝတိကသုတ္ ၌ တကၠတြန္းတို.၏ ေခြးအက်င္.၊ ႏြားအက်င္.မ်ားအေၾကာင္း ၿပဆိုထား၏။
မိမိကိုယ္မိမိ ဥာွဥ္းဆဲမႈမၿပဳဘဲ အမွန္တရား ရွာေဖြေသာသူကား ပရဗုိဇ္ၿဖစ္၏။ ပရဗုိဇ္တို.သည္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို. လွည္.လည္သြားလာ၍ တရားေဆြးေႏြးၾက၏။ စကားစစ္ထိုး၍ အႏိုင္ရၿခင္း၌ ဂုဏ္ယူၾက၏။ “ငါသည္ စိတ္မရွိေသာ သစ္ပင္ကို ေသာ္လည္းေကာင္း စကားအစဥ္ၿဖင္. ဝါဒတင္ဆိုၿငားအံ.၊ ထိုသစ္ပင္သည္ ၿပင္းစြာ တုန္လႈပ္ရာ၏” စသည္ၿဖင္. သစၥကပရဗုိဇ္က ၾကံဳးဝါး၏။ ရဟႏၱာသည္ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳၿပီးသည္.ေနာက္၌ ရွိသေလာ မရွိသေလာ၊ ရွိလည္းရွိ၊ မရွိလည္းမရွိၿဖစ္သေလာ။ ရွိသည္မဟုတ္၊ မရွိသည္လည္းမဟုတ္ ၿဖစ္သေလာ စေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပရဗုိဇ္တို.သည္ မည္မွ် စစ္စစ္ဖုဖု ေမးၿမန္းတတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ အာဇီဝက၊ ဇဋိလ၊ ေဒဝဓမၼိက၊ ေဂါတမက စေသာ ရေသ. သို.မဟုတ္ ပရဗုိဇ္အဖြဲ.အမည္မ်ားကို ေတြ.၇၏။ အာဇီဝကတို.သည္ အေသာကမင္း၏ေၿမး ဒသရဌမင္း၏ လက္ထက္အထိရွိ၍ ထိုမင္းက သူတို.ေနထိုင္ရန္ လိုဏ္ဂူမ်ားၿပဳလုပ္ေပးေၾကာင္း ေက်ာက္စာမ်ားမွ သိရ၏။ေဂါတမကတို.မွာ ေဒဝဒတ္၏ ဂုိဏ္းသားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္ က ယူဆ၏။ တရုတ္ခရီးသည္ ဖာဟီယန္၏ ေအဒီငါးရာစု အိႏိၵယၿပည္မွတ္တမ္း၌ ေဒဝဒတ္ဂိုဏ္းသားမ်ားကုိ ေကာသလတိုင္း၌ ေတြ.ခဲ.ေၾကာင္း၊ ေဂါတမ ဗုဒၶကို သူတို.အသိအမွတ္ မၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပရဗုိဇ္တို.ကဲ.သုိ. လူသိမ်ားေသာ အၿခားဘာသာေရး ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ပုရာဏကႆပ၊ မကၡလိေဂါသာလစေသာ တိတိၱဆရာမ်ား ၿဖစ္၏။ ပုရာဏကႆပက ေကာင္းမႈမေကာင္းမႈဟူ၍ မရွိ၊ သီလေဆာက္တည္ၿခင္း အလွဴေပးၿခင္းသည္ အက်ိဳးမရွိဟုေဟာ၏။ မကၡလိေဂါသာလကမူ တမလြန္ဘဝရွိသည္မွန္ေသာ္လည္း လူတို.မွာ အေၾကာင္းမဲ. ၿဖစ္ခ်င္ရာ ၿဖစ္ေနၾကသည္ဟု ယူဆ၏။ အဇိတေကသကမၺလ၏ အၿမင္အားၿဖင္.ကား လူသည္ ရုပ္တရားသက္သက္ၿဖစ္၍ ေသလ်ွင္ ဘဝၿပတ္၏။ သဥၥယေဗလဌပုတၱကမူ တမလြန္ဘဝ၊ ကမၼဝိပါက စေသာ ဘာသာေရးၿပႆနာမ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ဘာမွ်မေၿပာဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေန၏။
အထက္ပါ ဝါဒမ်ားထက္ ပိုမိုထင္ရွားေသာ ဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒၿဖစ္၏။ ဂ်ိန္းဘာသာကို တည္ေထာင္ေသာ မဟာဝီရမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ နိဂဏၭနာဋပုတၱအမည္ၿဖင္. ထင္ရွား၏။ မဟာဝီရ၏ အဆိုအားၿဖင္. လူသတၱဝါတို. သံသရာဝဋ္ဆင္းရဲ ခံေနၾကရၿခင္းသည္ နာမ္ဝိဥာဏ္ႏွင္. ရုပ္တရားေပါင္းစပ္ေနမႈေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ရုပ္တရား၏ ေႏွာင္အဖြဲ.မွ ကင္းလြတ္ရန္ ကမၼအသစ္မၿဖစ္ဘဲ ကမၼအေဟာင္းကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ရမည္ၿဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ခႏၶာကို ဥာဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿဖင္. ဘဝေဟာင္းမွ ကမၼသတၱိအားလံုးကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္သည္ဟု ဂ်ိန္းဝါဒီတို. ယံုၾကည္ၾက၏။ သူတို. ၿပင္းထန္စြာ က်င္.ပံုကို မဇၩိမနိကာယ္ေဒဝဒဟသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဘီစီေလးရာစုအတြင္းက ခ်ႏၵရာဂြတ္ပတား (စႏၵဂုတ္) မင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းအၿဖစ္ကို ခံယူသည္။ သားေတာ္ဗိႏၵဳသာရမင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းမ်ားကို ေန.စဥ္ဆြမ္းလုပ္ေက်ြးသည္ဆို၏။ ဘီစီတစ္ရာစုေလာက္၌ ဂ်ိန္းဘာသာသည္ အိႏၵိယၿပည္ အေရွ.ပိုင္းဩရိႆနယ္မွ အေနာက္ေၿမာက္ပိုင္း မဓုရနယ္အထိ ၿပန္.ပြားေနၿပီၿဖစ္၏။
ဂိ်န္းဝါဒႏွင္.ဗုဒၶဝါဒသည္ ေရွ.ဆင္.ေနာက္ဆင္. ေပၚထြန္းလာေသာ ဝါဒမ်ားၿဖစ္ရကား အခ်င္းခ်င္းအဆက္အသြယ္ ရွိေကာင္းရွိခဲ.ေပမည္။ ဗုဒၶဝါဒီတုိ.သည္ အစပထမ၌ ဂ်ိန္းတို.ကို အတုယူ၍ ေနာက္ကာလ၌ ဂ်ိန္းတို.၏ က်င္.စဥ္ထဲသို. ဗုဒၶအေငြ.အသက္ ဝင္လာဟန္ရွိသည္ဟု အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
ဘီစီေၿခာက္ရာစုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသရွိ ၿဗာဟၼဏဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒေလာက္ အရွိန္အဝါမရွိေသးေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌လာေသာ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ အယူအဆမ်ားကို မရည္ညြန္းဘဲ ယဇ္ပူေဇာ္ၿခင္း၊ မီးကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းစသည္တို.ၿဖင္.ၿပီးေသာ ေရွးေဟာင္းၿဗာဟၼဏဝါဒၿဖစ္၏။ ၿဗာဟၼဏဆရာတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒီ ရဟန္းတို.ကို ‘ဦးၿပည္းေခါင္းတံုးရဟန္း’ ဟုေခၚ၍ “မည္းညစ္ေသာအက်င္.ရွိသည္။ ၿဗဟၼာမင္း၏ ေၿခဖမိုးမွေပါက္ပြားလာသည္” စသည္ၿဖင္.ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်ၾက၏။ ဗုဒၶ၏အဆိုအားၿဖင္.မူ ၿဗာဟၼဏတိုသည္ ေရွးအခါက သီလသမာဓိရွိ၍ ေနာက္ကာလ၌ အက်င္.ပ်က္လာၾက၏။ “ေရွးအခါက ၿဗာဟၼဏတို.သည္ မိမိတို.အမ်ိဳး၌သာလ်ွင္ ဥတုလာေသာ အခါ၌သာလ်ွင္ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ မိန္းမကို ေရာင္းဝယ္ၿခင္းမၿပဳဘဲ အကယ္ၿမတ္ႏုိးမွသာလ်ွင္ ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ ဥစၥာစပါး ေရႊေငြကို သိုမွီးသိမ္းဆည္းၿခင္းမရွိ။ တစ္ေန.၊ တစ္ရက္အတြက္သာ ဝမ္းစာရွာၾက၏။ ယခုေခတ္ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ကား ထိုသို.မက်င္.ကုန္” (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္)
ထိုသို. မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍ အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္ကာ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနစဥ္ ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။ ။
က်ြန္ေတာ္တို. ဗုဒၶဘာသာနဲ. ပက္သက္လို. ဘုရားေဟာတဲ. အခ်က္ေတြကို က်ြန္ေတာ္တို. ငယ္စဥ္က နာၾကားခဲ.ရလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ဖတ္ဖူးမွတ္ဖူးလို.ဘဲ ၿဖစ္ၿဖစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တရားနဲ.မစိမ္းၾကပါဘူး။
အခုဒီအခန္းေလးမွာေတာ. ဗုဒၶဝါဒနဲ. တုိက္ရုိက္သက္ဆိုင္တဲ. အေၾကာင္းအရာေတြမပါေပမဲ. ဗုဒၶေခတ္ကလူေတြရဲ. ယဥ္ေက်းမႈေတြ၊ စိတ္ေနစရုိက္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ စတာေတြကို စာေရးဆရာက တတ္ႏုိင္သမွ် စုစည္းထားၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီအထဲက အေၾကာင္းအရာေတြကလည္း စိတ္ဝင္စားဖို.ေကာင္းပါတယ္။
ဥပမာ ဗုဒၶေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွာ ဇာတ္ဝါဒသည္ ဒီေလာက္ၾကီးအရွိန္အဝါမၾကီးေသးတဲ. အေၾကာင္း ၊ ဘာသာေရးလြပ္လပ္္ခြင္.လည္း အလြန္ၿမင္.မား၍ မည္သည္.ဘုရင္ကမွ်ဘာသာေရးကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေလ.မရွိၾကေၾကာင္း၊ ဗုဒၶႏွင္. ေခတ္ၿပိဳင္ ဘာသာေရးဆရာၾကီးမ်ားရဲ. အယူအဆမ်ားႏွင္. ေတြးေခၚပံုမ်ား၊ ေတာထြက္၍တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္လူတို. ၏ဓေလ.ထံုးစံ ၿဖစ္တဲ. အေၾကာင္း၊ စသၿဖင္. ေဖာ္ၿပထားပါတယ္။
အခန္း(၃)
ဗုဒၶမေပၚမွီက အိႏၵိယအယူဝါဒမ်ား
"မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ
လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍
အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚေပါက္ကာ
ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား
ေၿပာင္းလဲလႈပ္ ရွားေနစဥ္
ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။"
ေဂါတမဗုဒၶ ပြင္.ေတာ္မူေသာ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏိၵယႏိုင္ငံ ေၿမာက္ပိုင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းတြင္ လိမၼာယဥ္ေက်း အဆင္.အတန္းၿမင္.ေသာ အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.ေနထိုင္ၾက၏။ ပိဋကတ္စာေပႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ခတၱိယ၊ ၿဗာဟၼဏ၊ ေဝႆႏွင္. သုဒၵ ဟူ၍ ေရွးအိႏၵိယၿပည္ရွိ ဇာတ္အမ်ိဳးေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ခတၱိယတို.မွာ လယ္ေၿမကို အစိုးရေသာ မင္းမွဴးမတ္စစ္သူၾကီးမ်ိဳး၊ လယ္ပိုင္ရွင္သူေဌးမ်ိဳးၿဖစ္၍ ေရွးအာရိယန္ေခါင္းေဆာင္ အၾကီးအကဲမ်ားမွ သက္ဆင္းလာၾကသည္ဆို၏။ ၿဗဟၼဏတို.ကား ေရွးအာရိယန္တို.၏ ဆရာဘုန္းၾကီးမ်ားႏွင္. ဆက္ႏြယ္ၾကသည္ဆို၏။ ေဝႆတို.မွာ ကုန္သည္၊ သူၾကြယ္လယ္သမားမ်ိဳးၿဖစ္၍ သုဒၶတို.မွာ အာရိယန္တို. အိႏိၵယၿပည္သို. မေရာက္လာမီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ ၿဒာဗီးဒီးယန္းလူမ်ိဳး အဆက္အႏြယ္မ်ားၿဖစ္၏။
ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ဇာတ္ဝါဒကို ေထာက္ခံအားေပးၾက၏။ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္က အိႏၵိယၿပည္ ေၿမာက္ပိုင္း၌ သူတို. တန္ခိုးဩဇာ မပ်ံ.ႏွံ.ေသးသၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒသည္လည္း ထုထည္အင္အား မၾကီးမားေသားေခ်။ ေရွးၿဗဟၼဏက်မ္းတို.၏ အဆိုအားၿဖင္. ဇာတ္ဝါဒက်င္.သံုးေသာ တုိင္းၿပည္မ်ားမွာ ကုရုတိုင္း ႏွင္. ပဥၥာလတုိင္းမ်ား ၿဖစ္၏။ ဂဂၤါၿမစ္ဝွမ္းအလယ္ပိုင္းရွိ မဂဓ, ေကာသလ စေသာ တိုင္းၿပည္မ်ား၌ ဇာတ္ဝါဒ မထြန္းကားေသးေခ်။ ဗုဒၶစာေပ၌ မဇၩိမေဒသရွိ အခ်ိဳ.လူတို.၏ ဇာတ္ဝါဒ အယူသီးမႈကို ၿပေသာ သာဓကမ်ား ရွိသည္မွန္၏။ ဝိဋဋဴပႏွင္. သာကီဝင္တို. စစ္ၿဖစ္ၾကၿခင္းသည္ ဇာတ္အယူသီးမႈေၾကာင္.ၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဇာတ္ဝါဒ စည္းမ်ဥ္းမ်ားမွာ အခါခပ္သိမ္း မတင္းက်ပ္လွေခ်။ ဥပမာ ဇာတ္ၾကီးေသာသူသည္ မိမိရုိးရာ အလုပ္မွတစ္ပါး အၿခားအလုပ္မ်ားကို ေရွာင္ၾကင္ရမည္ၿဖစ္၏။ သို.စဥ္လ်က္ ကုသမင္းသည္ ပပဝတီမင္းသမီးကို လိုခ်င္ေသာေၾကာင္. အိုးထိန္းသည္၊ စားေတာ္ခ်က္စေသာ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ကိုင္သည္ဆို၏။ အၿခားဇာတ္မ်ား၌ ကုန္သြယ္မႈ၊ အမဲလုိက္မႈ စသည္ၿဖင္. အသက္ေမြးေသာ ၿဗာဟၼဏမ်ား အေၾကာင္းေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဆန္.က်င္ေသာသူမ်ားမွာ ခတၱိယတို.ၿဖစ္၏။ ခတၱိယတို.သည္ ဇာတိမာန္ရွိ၍ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ဇာတ္ၿမင္.ေသာသူမ်ားအၿဖစ္ အသိအမွတ္မၿပဳၾကေခ်။ သာကီဝင္တို.သည္ ၿဗာဟၼဏဆရာၾကီးတစ္ဦး၏ တပည္.အား မိမိတို. စည္းေဝးရာဌာန၌ ေနရာထိုင္ခင္းမေပးဘဲ မေထမဲ.ၿမင္ ၿပက္ရယ္ၿပဳၾက၏။ သို.ရာတြင္ ၿဗာဟၼဏႏွင္. ခတၱိယ တို.သည္ အၿမဲထာဝရ ရန္သူမ်ားမဟုတ္ၾကေခ်။ အခိ်ဳ.ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ခတၱိယႏြယ္ဝင္ ဘုရင္တို.အား အခိ်ဳ.ကိစၥမ်ား၌ အၾကံဥာဏ္ေပး၍ ေၿမွာက္စားၿခင္း ခံၾကရ၏။ ဗုဒၶသံဃာ၌ ၿဗဟၼဏေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ပါဝင္၍ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္မဟာကႆပ စေသာ ဗုဒၶ၏ သာဝကၾကီးမ်ားသည္ ၿဗဟၼဏမ်ားၿဖစ္ၾက၏။
စင္စစ္ ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒကို ေနာက္ခံထား၍ ေပၚထြန္းလာေသာဝါဒၿဖစ္ရကား ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆမ်ားကို ေလ.လာရန္လိုအပ္၏။
ေရွးအာရိယန္တို.သည္ ေန၊ေလ၊ မိုး၊ မီး စေသာ သဘာဝၿခင္းရာ ကမာၻ.တန္ဆာမ်ားကို ကိုးကြယ္ၾက၏။ သူတို.၏ နတ္ဘုရားမ်ားကုိ ေဒဝဟုေခၚ၍ သူတို.အယူဝါဒႏွင္. ဓေလ.ထံုးစံမ်ားကို ေရွးေဝဒက်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ေဝဒက်မ္းမ်ားတြင္ ဣသွ်ဴေဝဒသည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၏။ ထိုေဝဒ၌ နတ္ဘုရားမ်ားကို ခ်ီးက်ဳး ထားေသာ ကဗ်ာမ်ားႏွင္. အာရိယန္လူမ်ိဳးတို.၏ အတိတ္ၿဖစ္စဥ္ကို ဖြဲ.ႏြဲ.စပ္ဆိုထားေသာ ကဗ်ာမ်ားပါရွိ၏။ ဒုတိယေဝဒၿဖစ္ေသာ သာမေဝဒ၌ သူတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေသရည္၏ အရွင္ေသာမနတ္ဘုရားႏွင္. သက္ဆိုင္သည္.ကဗ်ာမ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ တတိယ ယဇုေဒဝ၌မူ နတ္ဘုရားမ်ားကို ရည္စူး၍ ၿပဳလုပ္ရေသာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားတြင္ ရြတ္ဆိုေလ်ွာက္ထားရေသာ ကဗ်ာမ်ား ပါရွိ၏။
အထက္ပါ ေဝဒသံုးပံုအၿပင္ အာတပၸနေဝဒဟုေခၚေသာ ေဝဒတစ္ခု ရွိေသး၏။ ေနာက္ဆံုးေပၚေဝဒၿဖစ္၍ ေလာကီပညာဆိုင္ရာ ဂါထာမႏၱရားအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ၿပဆိုထားေသာ ေဝဒၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ၿဗဟၼဇာလသုတ္၌ ဖုတ္တေစၦအတတ္၊ အဂၤဝိဇၹာ အတတ္၊ ေနကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း အတတ္စသည္ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ သမဏ ၿဗာဟၼဏ တို.၏မွား ယြင္းေသာအသက္ေမြးမႈမ်ားကို ရွည္လ်ားစြာေဖာ္ၿပထား၍ ယင္းတို.မွာ အာတပၸနေဝဒက်မ္းလာ ေလာကီပညာမ်ား ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။
ေဝဒေခတ္ အိႏိၵယလူမ်ိဳးတုိ.၏ ဘာသာတရားမွာ မ်က္ေမွာက္ဘဝ ေကာင္းစားေရးကို ပဓနထားေသာ တရားၿဖစ္၏။ တမလြန္ဘဝအေၾကာင္းကို သူတို. အေလးအနက္ မစဥ္းစား ၾကေခ်။ ေသၿပီးေနာက္ကာလ၌ လူေကာင္းသည္ ထာဝစဥ္ ခ်မ္းသာစြာေနရ၍ မေကာင္းေသာသူမွာ အၿမဲ ဆင္းရဲဒုကၡ ခံေနရသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။
လူသည္ ဘဝေပါင္းမ်ားစြာ က်င္လည္ရသည္ဟု မယူဆၾကေခ်။ ဘဝသံသရာႏွင္. ကမၼဝါဒသည္ ေဝဒေခတ္အလြန္မွ ေပၚေပါက္လာေသာ အယူမ်ားၿဖစ္၏။
ထိုေခတ္လူတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ၏ အက်ိဳးအာနိသင္ကို အထူးယံုၾကည္ၾက၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲတစ္မ်ိးအေၾကာင္းကို ဒီဃနိကာယ္ ကူဋဒႏၱသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲ ၿပဳလုပ္ရာ၌ အစစအရာရာ ထံုးနည္းမွန္ကန္တိက်ရန္လိုအပ္ေသာေၾကာင္. ၿဗာဟၼဏတို.က ၾကီးၾကပ္စီမံရ၏။ ၿဗာဟၼဏအားလံုးမွာ ယဇ္ပူေဇာ္ပြဲၿဖင္. စီးပြားရွာသူမ်ား မဟုတ္က်ေခ်။ ဥာဏ္အၿမင္ရင္.က်က္ေသာ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ ယဇ္ပူေဇာ္မႈႏွင္. ေဝဒက်မ္းမ်ားကို သံသယရွိ၍ အမွန္တရားကို ရွာၾကံစဥ္းစားလာၾက၏။ ထိုသူတို.၏ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ားကို ဥပနိသ်ွမည္ေသာ က်မ္းမ်ား၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဥပနိသ်ွက်မ္းမ်ား၏ အဆိုအားၿဖင္. သတၱေလာကၾကီး တစ္ခုလံုး၏ မူလပင္မမွာ ပရအတၱ ၿဖစ္၏။ (အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားမွ Atman ကိုၿပန္ဆိုထားၿခင္းၿဖစ္သည္) စၾကာဝဠာ၌ ရွိရွိသမ်ွေသာ နတ္လူသတၱဝါ အားလံုးသည္ ပရအတၱ၌ မူလအစရွိ၍ ပရအတၱႏွင္. ေနာက္ဆံုး ၿပန္လည္ ေပါင္းစည္းၾကရမည္ ၿဖစ္သည္။ ပရအတၱသည္ အေကာင္းဆံုး၊ အၿမတ္ဆံုး နိစၥဓူဝ အသခၤတဓာတ္ၿဖစ္၍ ယင္း၏ ဝိေသသဂုဏ္မ်ားကို လူတို.ဥာဏ္ၿဖင္. ၾကံစည္ေသာ္လည္း ဘာမ်ွသိရမည္မဟုတ္။ ယင္းသည္ အစိေႏၱယ်ၿဖစ္၍ ဥပနိသ်ွဆရာတို.က ဤသို.မဟုတ္၊ ထိုသို.မဟုတ္ ဟူ၍သာ ၿငင္းဆိုၾက၏။
ေလာက၌ ပရအတၱမွတစ္ပါး အၿခားဘာမ်ွမရွိ။ ၿမင္ၿမင္သမွ် သက္ရွိသက္မဲ. တို.သည္ မာယာမ်ွသာၿဖစ္၏။ (ဝါ) လူတို.အၿမင္မွား၍ ဧကန္ထင္ရွားရွိသည္ဟု ထင္မွားေနၾကၿခင္းၿဖစ္၏။ ပရအတၱႏွင္. ကင္းကြာေနေသာေၾကာင္. သတၱဝါတို.သည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ကံကစီမံၿပဌာန္းသည္. အတိုင္း ဘဝသံသရာ၌က်င္လည္၍ ဆင္းရဲဒုကၡခံေနၾကရ၏။ ဘဝသံသရာမွ လြတ္ေၿမာက္ေရးအတြက္ ေဝဒမ်ားကို သင္အံရြတ္ဖတ္ၿခင္း၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈၿပဳၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္၏။ အေရးၾကီးသည္ကား ဘဝသံသရာ၌ ေႏွာင္ဖြဲ.ထားေသာ တဏွာကို ပယ္ၿဖတ္၍ ပရအတၱႏွင္. ၿပန္လည္ပူးေပါင္းမိရန္ၿဖစ္၏။ ပရအတၱကို ဝိပႆနာဥာဏ္ၿဖင္. သိၿမင္မွသာ မိမိ၏ မူလပင္မဓာတ္ႏွင္. ၿပန္လည္ေပါင္းစည္း၍ ထာဝရၿငိမ္းေအးမႈ၊ (ဝါ) သုခအစစ္အမွန္ကို ရရွိမည္ၿဖစ္၏။
အထက္ပါအခ်က္မ်ားမွာ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.ေနရာမ်ား၌ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ဆင္ဆင္တူေသာေၾကာင္. အခိ်ဳ.ပညာရွင္တို.က ဗုဒၶဝါဒသည္ ၿဗာဟၼဏဝါဒ၏ အစြယ္အပြားၿဖစ္မည္ဟု ယူဆၾက၏။ သို.ရာတြင္ အေပၚယံတူညီမႈမ်ားကို လည္း သတိၿပဳသင္.ေပ၏။ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဗုဒၶဝါဒထက္ ေရွးက်၍ ကမၼဝါဒ၊ ဘဝသံသရာ၊ အနိစၥတရား စသည္တို.မွာ ဗုဒၶဝါဒမေပၚမီက ရွိၽႏွင္.ၿပီးေသာ တရားမ်ားၿဖစ္သည္မွန္၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၊ ပေရာ္ဖက္ဆာ ဘႏၵကာ( Dr. Bhandarkar) စေသာ ေရွးအိႏိၵယ ဘာသာေရးသုေတသီဆရာတို.၏ ေလ.လာခ်က္အရ ထိုတရားမ်ားကို ၿဗာဟၼဏ ဆရာတုိ.က ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဟု အခိုင္အမာ မဆိုႏိုင္ေခ်။
အိႏိၵယပညာရွင္ ဘႏၵကာသည္ ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ားကို ကိုးကား၍ ဗုဒၶလက္ထက္မတိုင္မီက ၿဗဟၼဏတို.မွာ ထင္ရွားေသာဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမဟုတ္ပါဟု ေရးသားခဲ.၏။ ထိုေက်ာက္စာမ်ား၌ ခရစ္ေတာ္ေပၚၿပီး ဒုတိယရာစုေခတ္မွစ၍ လူတို.က ၿဗာဟၼဏတို.အား ေက်းရြာႏွင္. ေၿမယာလွဴဒါန္းေသာ သာဓကမ်ား ေဖာ္ၿပထား၏။
ခရစ္မေပၚမွီ သံုးရာစုမွ ေပၚၿပီး တစ္ရာစုအထိ ကာလအတြင္း၌မူ ၿဗာဟၼဏတို.ကို ေက်ာက္စာမ်ားက အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ မင္း၊ သူေဌးသူၾကြယ္တို.၏ အလွဴဒါနမ်ားကို ေဖာ္ၿပေသာ ေက်ာက္စာမ်ားရွိေသာ္လည္း ၿဗဟၼဏတို.ကို ေပးလွဴေၾကာင္းတစ္စံုတစ္ရာ အေထာက္အထားမေတြ.ရေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုအခါက ၿဗာဟၼဏတို. မွာ လူအမ်ား၏ ၾကည္ညိဳေလးစားၿခင္းခံရေသာ ဘာသာေရးပုဂၢိဳလ္မ်ား မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶ မပြင္.မီက မဇၩိမေဒသ၌ ရွိၿပီးေသာ တရားမ်ားသည္ ခတၱိယဒႆနိက ဆရာတို.မွတစ္ဆင္. ၿပန္.ပြားေနေသာ တရားမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ၿဗဟၼဏတို.မွာ ဗုဒၶဝါဒီ၊ ဂ်ိန္းဝါဒီတို.ကဲ.သို. တက္ၾကြစြာ ေဟာေၿပာစည္းရုံဳးမႈမ်ားလည္း မရွိၾကေခ်။ ထိုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္သည္ ဘာသာေရးလြပ္လပ္မႈ ၿမင္.မားေသာ တိုင္းၿပည္ၿဖစ္၏။ ဘာသာေရး ယံုၾကည္မႈကို မည္သည္.ဘုရင္ကမွ် ခ်ဳပ္ခ်ယ္ၿခင္း မၿပဳေခ်။ အသိဥာဏ္ႏွင္. ဆင္ၿခင္စဥ္းစား ဥာဏ္ရွိေသာ သူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္ေတြးေတာ၍ ဘာသာေရး အေတြးအေခၚမ်ား လႈပ္ရွား ေၿပာင္းလဲလ်က္ရွိေလသည္။
ေတာထြက္၍ တရားအားထုတ္ၿခင္းသည္ ထိုေခတ္ လူတို.၏ ေရွးဓေလ.ထံုးစံၿဖစ္၏။ အသက္အရြယ္၊ ဇာတ္အမ်ိဳးအႏြယ္ႏွင္. မသက္ဆိုင္ဘဲ လူတိုင္းအဖို. မြန္ၿမတ္ေသာ အလုပ္ၿဖစ္သည္ဟု ခံယူထား၍ က်င္.စဥ္မွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးအစားစားရွိ၏။ အခိ်ဳ.က ေဝဒမ်ားကို ရြတ္ဖတ္သရဇၩာယ္၍ အခိ်ဳ.က မိမိတို. ယံုၾကည္ၿမတ္ႏုိးရာ (ဥပမာ - မီး) ကို လုပ္ေက်ြးပူေဇာ္ၾက၏။ အထူးထင္ရွားေသာ က်င္.စဥ္မွာ မိမိကိုယ္ကုိ ဥာွဥ္းဆဲ ႏွိပ္စက္မႈၿဖစ္၏။ ယင္းကုိ ရည္ညြန္းေသာ စကား ‘တပ’ ကို ဣသွ်ဴေဝဒက်မ္း ေနာက္ပိုင္း၌ ေတြ.ရ၍ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တန္ခိုးဣဒၶိရရွိရန္ၿဖစ္၏။ ဒီဃနိကာယ္ ကႆပသီဟနာဒ သုတ္၌ ၿမက္, ႏြားေခ်း, မစင္ကို စားၿခင္း ၊ ေရမေသာက္ဘဲေနၿခင္း ၊ ဆူးအခင္းပ်ဥ္ၿပား ေၿမၾကီးေပၚ၌ အိပ္ၿခင္း၊ အၿမဲရပ္ေနၿခင္း စေသာ က်င္.စဥ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပ၍ မဇၩိမနိကာယ္ ကုကၠဳရဝတိကသုတ္ ၌ တကၠတြန္းတို.၏ ေခြးအက်င္.၊ ႏြားအက်င္.မ်ားအေၾကာင္း ၿပဆိုထား၏။
မိမိကိုယ္မိမိ ဥာွဥ္းဆဲမႈမၿပဳဘဲ အမွန္တရား ရွာေဖြေသာသူကား ပရဗုိဇ္ၿဖစ္၏။ ပရဗုိဇ္တို.သည္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို. လွည္.လည္သြားလာ၍ တရားေဆြးေႏြးၾက၏။ စကားစစ္ထိုး၍ အႏိုင္ရၿခင္း၌ ဂုဏ္ယူၾက၏။ “ငါသည္ စိတ္မရွိေသာ သစ္ပင္ကို ေသာ္လည္းေကာင္း စကားအစဥ္ၿဖင္. ဝါဒတင္ဆိုၿငားအံ.၊ ထိုသစ္ပင္သည္ ၿပင္းစြာ တုန္လႈပ္ရာ၏” စသည္ၿဖင္. သစၥကပရဗုိဇ္က ၾကံဳးဝါး၏။ ရဟႏၱာသည္ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳၿပီးသည္.ေနာက္၌ ရွိသေလာ မရွိသေလာ၊ ရွိလည္းရွိ၊ မရွိလည္းမရွိၿဖစ္သေလာ။ ရွိသည္မဟုတ္၊ မရွိသည္လည္းမဟုတ္ ၿဖစ္သေလာ စေသာ ေမးခြန္းမ်ားကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပရဗုိဇ္တို.သည္ မည္မွ် စစ္စစ္ဖုဖု ေမးၿမန္းတတ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ အာဇီဝက၊ ဇဋိလ၊ ေဒဝဓမၼိက၊ ေဂါတမက စေသာ ရေသ. သို.မဟုတ္ ပရဗုိဇ္အဖြဲ.အမည္မ်ားကို ေတြ.၇၏။ အာဇီဝကတို.သည္ အေသာကမင္း၏ေၿမး ဒသရဌမင္း၏ လက္ထက္အထိရွိ၍ ထိုမင္းက သူတို.ေနထိုင္ရန္ လိုဏ္ဂူမ်ားၿပဳလုပ္ေပးေၾကာင္း ေက်ာက္စာမ်ားမွ သိရ၏။ေဂါတမကတို.မွာ ေဒဝဒတ္၏ ဂုိဏ္းသားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္ က ယူဆ၏။ တရုတ္ခရီးသည္ ဖာဟီယန္၏ ေအဒီငါးရာစု အိႏိၵယၿပည္မွတ္တမ္း၌ ေဒဝဒတ္ဂိုဏ္းသားမ်ားကုိ ေကာသလတိုင္း၌ ေတြ.ခဲ.ေၾကာင္း၊ ေဂါတမ ဗုဒၶကို သူတို.အသိအမွတ္ မၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပရဗုိဇ္တို.ကဲ.သုိ. လူသိမ်ားေသာ အၿခားဘာသာေရး ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ပုရာဏကႆပ၊ မကၡလိေဂါသာလစေသာ တိတိၱဆရာမ်ား ၿဖစ္၏။ ပုရာဏကႆပက ေကာင္းမႈမေကာင္းမႈဟူ၍ မရွိ၊ သီလေဆာက္တည္ၿခင္း အလွဴေပးၿခင္းသည္ အက်ိဳးမရွိဟုေဟာ၏။ မကၡလိေဂါသာလကမူ တမလြန္ဘဝရွိသည္မွန္ေသာ္လည္း လူတို.မွာ အေၾကာင္းမဲ. ၿဖစ္ခ်င္ရာ ၿဖစ္ေနၾကသည္ဟု ယူဆ၏။ အဇိတေကသကမၺလ၏ အၿမင္အားၿဖင္.ကား လူသည္ ရုပ္တရားသက္သက္ၿဖစ္၍ ေသလ်ွင္ ဘဝၿပတ္၏။ သဥၥယေဗလဌပုတၱကမူ တမလြန္ဘဝ၊ ကမၼဝိပါက စေသာ ဘာသာေရးၿပႆနာမ်ားႏွင္. ပတ္သက္၍ ဘာမွ်မေၿပာဘဲ ဆိတ္ဆိတ္ေန၏။
အထက္ပါ ဝါဒမ်ားထက္ ပိုမိုထင္ရွားေသာ ဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒၿဖစ္၏။ ဂ်ိန္းဘာသာကို တည္ေထာင္ေသာ မဟာဝီရမွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ နိဂဏၭနာဋပုတၱအမည္ၿဖင္. ထင္ရွား၏။ မဟာဝီရ၏ အဆိုအားၿဖင္. လူသတၱဝါတို. သံသရာဝဋ္ဆင္းရဲ ခံေနၾကရၿခင္းသည္ နာမ္ဝိဥာဏ္ႏွင္. ရုပ္တရားေပါင္းစပ္ေနမႈေၾကာင္. ၿဖစ္၏။ ရုပ္တရား၏ ေႏွာင္အဖြဲ.မွ ကင္းလြတ္ရန္ ကမၼအသစ္မၿဖစ္ဘဲ ကမၼအေဟာင္းကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ရမည္ၿဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ခႏၶာကို ဥာဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿဖင္. ဘဝေဟာင္းမွ ကမၼသတၱိအားလံုးကုိ ဖ်က္ဆီးပစ္ႏုိင္သည္ဟု ဂ်ိန္းဝါဒီတို. ယံုၾကည္ၾက၏။ သူတို. ၿပင္းထန္စြာ က်င္.ပံုကို မဇၩိမနိကာယ္ေဒဝဒဟသုတ္၌ ေဖာ္ၿပထား၏။
ဘီစီေလးရာစုအတြင္းက ခ်ႏၵရာဂြတ္ပတား (စႏၵဂုတ္) မင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းအၿဖစ္ကို ခံယူသည္။ သားေတာ္ဗိႏၵဳသာရမင္းသည္ ဂ်ိန္းရဟန္းမ်ားကို ေန.စဥ္ဆြမ္းလုပ္ေက်ြးသည္ဆို၏။ ဘီစီတစ္ရာစုေလာက္၌ ဂ်ိန္းဘာသာသည္ အိႏၵိယၿပည္ အေရွ.ပိုင္းဩရိႆနယ္မွ အေနာက္ေၿမာက္ပိုင္း မဓုရနယ္အထိ ၿပန္.ပြားေနၿပီၿဖစ္၏။
ဂိ်န္းဝါဒႏွင္.ဗုဒၶဝါဒသည္ ေရွ.ဆင္.ေနာက္ဆင္. ေပၚထြန္းလာေသာ ဝါဒမ်ားၿဖစ္ရကား အခ်င္းခ်င္းအဆက္အသြယ္ ရွိေကာင္းရွိခဲ.ေပမည္။ ဗုဒၶဝါဒီတုိ.သည္ အစပထမ၌ ဂ်ိန္းတို.ကို အတုယူ၍ ေနာက္ကာလ၌ ဂ်ိန္းတို.၏ က်င္.စဥ္ထဲသို. ဗုဒၶအေငြ.အသက္ ဝင္လာဟန္ရွိသည္ဟု အခ်ိဳ.ပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
ဘီစီေၿခာက္ရာစုေခတ္က အိႏိၵယၿပည္ မဇၩိမေဒသရွိ ၿဗာဟၼဏဝါဒမွာ ဂ်ိန္းဘာသာဝါဒေလာက္ အရွိန္အဝါမရွိေသးေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌လာေသာ ၿဗာဟၼဏဝါဒသည္ ဥပနိသ်ွက်မ္းလာ အယူအဆမ်ားကို မရည္ညြန္းဘဲ ယဇ္ပူေဇာ္ၿခင္း၊ မီးကို လုပ္ေက်ြးၿခင္း၊ ဂဂၤါၿမစ္၌ ေရခ်ိဳးၿခင္းစသည္တို.ၿဖင္.ၿပီးေသာ ေရွးေဟာင္းၿဗာဟၼဏဝါဒၿဖစ္၏။ ၿဗာဟၼဏဆရာတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒီ ရဟန္းတို.ကို ‘ဦးၿပည္းေခါင္းတံုးရဟန္း’ ဟုေခၚ၍ “မည္းညစ္ေသာအက်င္.ရွိသည္။ ၿဗဟၼာမင္း၏ ေၿခဖမိုးမွေပါက္ပြားလာသည္” စသည္ၿဖင္.ကဲ.ရဲ.ရႈတ္ခ်ၾက၏။ ဗုဒၶ၏အဆိုအားၿဖင္.မူ ၿဗာဟၼဏတိုသည္ ေရွးအခါက သီလသမာဓိရွိ၍ ေနာက္ကာလ၌ အက်င္.ပ်က္လာၾက၏။ “ေရွးအခါက ၿဗာဟၼဏတို.သည္ မိမိတို.အမ်ိဳး၌သာလ်ွင္ ဥတုလာေသာ အခါ၌သာလ်ွင္ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ မိန္းမကို ေရာင္းဝယ္ၿခင္းမၿပဳဘဲ အကယ္ၿမတ္ႏုိးမွသာလ်ွင္ ေပါင္းေဖာ္ၾက၏။ ဥစၥာစပါး ေရႊေငြကို သိုမွီးသိမ္းဆည္းၿခင္းမရွိ။ တစ္ေန.၊ တစ္ရက္အတြက္သာ ဝမ္းစာရွာၾက၏။ ယခုေခတ္ ၿဗာဟၼဏတို.သည္ကား ထိုသို.မက်င္.ကုန္” (အဂၤုတၱရနိကာယ္၊ ပဥၥကနိပါတ္)
ထိုသို. မဇၩိမေဒသ၌ ၿဗာဟၼဏတို. တန္ခိုးမၾကီးေသးဘဲ လူတို.သည္ လြပ္လပ္စြာ ၾကံစည္စဥ္းစား၍ အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္ကာ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚမ်ား ေၿပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနစဥ္ ေဂါတမဗုဒၶ ထြက္ေပၚလာေလသည္။ ။
ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ၊အခန္းႏွစ္၊ပါဠိ ပိဋကတ္စာတမ္း
အခန္း(၂)
ပါဠိပိဋကတ္စစ္တမ္း
ၿမန္မာႏုိင္ငံ ရွိပါဠိပိဋကတ္သည္ သီဟိုဠ္က်ြန္းမွ ရရွိခဲ.ေသာ ပိဋကတ္ၿဖစ္၏။ သီဟိုလ္သားတို.၏ မဟာဝင္က်မ္းအလိုအားၿဖင္. ဗုဒၶသာသနာသည္ ဘီစီသံုးရာစု (ဝါ) ခရစ္ေတာ္မေပၚမွီ တတိယရာစုေလာက္က အိႏၵိယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွ သီဟုိဠ္က်ြန္းသို. ေရာက္ရွိလာ၏။ သီဟိုဠ္ ရဟန္းတို.သည္ လက္ဦးပထမ၌ ပိဋကတ္ကို ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ၾက၍ ဘီစီပထမရာစု ကုန္ခါနီးေလာက္၌ ေပထက္အကၡရာ တင္ၾက၏။ သို.ၿဖင္. သီဟုိဠ္က်ြန္းသည္ အိႏိၵယၿပည္မွ အပ ပထမဦးစြာ ဗုဒၶဝါဒ အေၿခစိုက္မိေသာ ႏိုင္ငံၿဖစ္၍ ပိဋကတ္စာေပသည္ သီဟိုဠ္က်ြန္းမွ အၿခားအာရွေတာင္ပိုင္းႏုိင္ငံမ်ားသို. ပ်ံ.ႏွံ.သြားခဲ.ဟန္ရွိ၏။
သီဟိုဠ္သားတို.သည္ ပိဋကတ္သံုးပံု၏ အဖြင္.ၿဖစ္ေသာ အဌကထာ က်မ္းမ်ားကို ေရးသားခဲ.ၾက၏။ အခ်ိဳ.ေသာ ပိဋကတ္က်မ္းမ်ားသည္ လည္း သီဟိုဠ္က်ြန္း၌ စတင္ေပၚေပါက္ေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေကာင္းၿဖစ္ေပမည္။ သို.ရာတြင္ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ အနည္းငယ္သာၿဖစ္၍ ဗုဒၶဝါဒအတြက္ အေရးၾကီးေသာ က်မ္းမ်ားလည္း မဟုတ္ေခ်။ ထိုက်မ္းမ်ားမွအပ အၿခားပိဋကတ္ စာေပ၌ ဟိမဝႏၱာ၊ ဂဂၤါ၊ ယမုံနာ စေသာ အိႏိၵယေတာင္မ်ား၊ ၿမစ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ သီဟိုဠ္က်ြန္း၏ ပထဝီအမည္မ်ားကို လံုးဝမေတြ.ရေခ်။ ပိဋကတ္စာေပသည္ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္ အိႏၵိယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္း၏ အေၿခအေနကို ေဖာ္ၿပ၍ ေရွးသီဟိုဠ္သားတို.၏ အေၾကာင္းကို အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ ဘီစီသံုးရာစုအတြင္းက အိႏၵိယၿပည္ဆန္ခ်ီႏွင္. ဘာရပ္ေဒသ၌ ထူပါရုံေစတီေတာ္ၾကီးမ်ား၏ မုခ္ဦးႏွင္. နံရံမ်ားတြင္ ‘ဓမၼကထိက’ ေပဋကိန’ (ပိဋကတ္အာဂံုေဆာင္သူ ) ‘ သုတၱႏၱ ကိနီ’ (သုတၱန္မ်ားကို အာဂံုေဆာင္ေသာ မိန္းမ) စသည္ၿဖင္. ရဟန္းေယာက်္ား၊ မိန္းမမ်ားအား ေပးထားေသာ ဘြဲ.အမည္မ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ပိဋကတ္၌ပါရွိေသာ ဝတၳဳမ်ားႏွင္. ၅၅၀ ဇာတ္ဝတၱဳမ်ားကို လည္း ေစတီနံရံ မ်ား၌ ရုပ္လံုးကေလးမ်ား ၿဖင္.ထုထြင္းၿခယ္လွယ္ ထား၏။
သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္စာေပ သည္ အိႏၵိယၿပည္၌ စတင္ေပါက္ဖြားခဲ.ေၾကာင္း ထင္၇ွား၏။ သီဟိုဠ္သားတို.သည္ ထိုပိဋကတ္ကို ၿပင္ဆင္ေၿပာင္းလဲၿခင္းမၿပဳဘဲ နဂိုအိႏၵိယမူအတိုငး ထားရွိခဲ.သည္ဟု ယူဆရေပမည္။ ထိုပိဋကတ္သည္ မူလက အေသာကမင္းလက္ထက္၌ တတိယသဂၤါယနာတင္ ေသာ ဝိဘဇၨဝါဒီရဟန္းတို. ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ၾကေသာ ေထရဝါဒပိဋကတ္ၿဖစ္၏။ ေထရဝါဒဂုိဏ္းသည္ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ေနာက္ေပၚေပါက္ခဲ.ေသာ ေရွးဗုဒၶဂုိဏ္းၾကီး ၁၈ ဂိုဏ္း၌တစ္ခုၿဖစ္၍ ေထရဝါဒပိဋကတ္သည္ အၿခားဂိုဏ္းမ်ား၏ ပိဋကတ္မ်ားႏွင္. မည္သို.ၿခားနား ကြဲလဲြပါသနည္းဟု စူးစမ္းရန္လိုေပသည္။
ဤတြင္ ထိုေရွးအခါက အထူးထင္ရွားေသာ သဗၺတၱိဝါဒဂိုဏ္း၏ ပိဋကတ္ကို စဥ္းစားရာ၏။ သဗၺတၱိဝါဒဂိုဏ္း၏ ပိဋကတ္ကို သကၠတဘာသာၿဖင္. ေရးသားထား၍ အခ်ိဳ.ေသာက်မ္းစာမ်ားကို အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္း အေရွ.တာကစၥတန္ၿပည္ႏွင္. နီေပါၿပည္၌ ေတြ.ရွိခဲ.ၾက၏။ ထိုက်မ္းစာမ်ားသည္ ဆိုင္ရာပါဠိ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားႏွင္.အေတာ္မ်ားမ်ား တူညီၾက၏။ ဥပမာ သကၠတဝိနည္းပိဋကတ္၌ ေဖာ္ၿပထားေသာ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္္မ်ားသည္ ပါဠိဝိနည္းပိဋကတ္မွ သိကၡာပုဒ္မ်ားႏွင္. ဘာမ်ွမၿခားနားေခ်။ သိကၡာပုဒ္မ်ားပညတ္ရၿခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌သာ ပိဋကတ္တစ္ခုႏွင္. တစ္ခု ကြဲလြဲ၏။
အခိ်ဳ.ေသာ သကၠတပိဋကတ္က်မ္းမ်ားကို တရုတ္၊ တိဗက္ ၊ ဂ်ပန္စေသာ ဘာသာမ်ားသို. ၿပန္ဆိုထား၏။ ထုိေၿမာက္အာရွသားတို.၏ ဗုဒၶဝါဒသည္ မဟာယာနဝါဒ ၿဖစ္၏။ မဟာယနဝါဒီတို.သည္ မူလဗုဒၶဝါဒကို ခ်ဲ.ထြင္စဥ္းစား ဥာဏ္ကစားလ်က္ဝါဒသစ္ မ်ား ဖန္တီးခဲ.ၾကေစကာမူ အိႏိၵယၿပည္မွ ရရွိေသာ မူလက်မ္းရင္းမ်ားကို ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲၿခင္း မၿပဳခဲ.ၾကေခ်။ တရုတ္ပိဋကတ္တြင္ ပါဠိပိဋကတ္မွာကဲ. သို. ဓမၼပဒ၊ ဥဒါန၊ ေထရဂါထာ၊ ဝိမာနဝတၳဳ စေသာက်မ္းမ်ား ပါဝင္၏။ သူတို.၏ မဟာဝတၱဳက်မ္းသည္ နိဒါနကထာႏွင္. မဟာဝဂ္ပါဠိေတာ္ကဲ.သို. သိဒၶတၳ မင္းသားဘုရားၿဖစ္လာ ပံုကုိအက်ယ္ၿပထား၏။ သူတို.၏ ဒီဗ်ာဝဒါန က်မ္း၌ မဟာပရိနိဗၺာန သုတ္ပါရွိ၍ ထုိသုတ္မွာ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ ပါဠိေတာ္ႏွင္. ကဲြလြဲၿခင္းမရွိေခ်။ ထိ္ုသုတ္၌ ဗုဒၶဝါဒ၏ အေၿခခံမူလၿဖစ္ေသာ ေဗာဓိပကိၡယ တရား၃၇ ပါးကိုေဖာ္ၿပထား၏။
ထိုတူညီေသာ တရားေဒသနာမ်ားကို ပိဋကတ္ႏွစ္ခု၌ စီစဥ္ခြဲၿခား ထားပံုမွာလည္း တစ္ပံုစံတည္းၿဖစ္၏။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုေဒသနာမ်ားသည္ ဗုဒၶသံဃာဂိုဏ္းမကြဲမီ ေရွးမေဝသဏီကတည္းက ရွိၿပီးၿဖစ္ရေပမည္။ မတူညီေသာ ေဒသနာမ်ားလည္းရွိ၏။ မ်ားၿပားလွေသာ တရားေဒသနာမ်ားကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တစ္သီးတစ္ၿခားစီ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ရာမွ ၿဖစ္ေပၚလာေသာ ပိဋကတ္ႏွစ္ခုသည္ အခ်ိဳ.အေနရာမ်ား၌ ကဲြလြဲၾကမည္မွာ ဓမၼတာၿဖစ္၏။ ကဲြလြဲေသာ အခ်က္မ်ားအားလံုး ဘုရားေဟာစကားၿဖစ္သည္ ဟူ၍ကား မဆိုႏုိင္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္ႏွစ္ခုတြင္ မည္သည္.ပိဋကတ္ က ေရွးဦးစြာေပၚေပါက္လာ၍ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ပိုမိုနီးစပ္ပါသနည္း ဟုစူးစမ္းရန္လိုအပ္၏။
ပိဋကတ္ႏွစ္ခုလံုးကို ေလ.လာဖူးေသာ ဥေရာပညာရွင္တို.၏ အဆိုအားၿဖင္.ပိဋကတ္ႏွစ္ခုမွာ စီကံုးဖြဲ.ႏြဲ.မႈ မတူၾကေခ်။ ပါဠိပိဋကတ္သည္ အကၡရာမတင္မီ ႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာက ေပၚေပါက္ခဲ.ၿပီးၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။ ပါဠိေတာ္မ်ားက္ို စာၿဖင္.ေရးမွတ္ေသာအခါ စီကံုးဖြဲ.ႏြဲ.ေသာ နည္းဟန္ကို မေၿပာင္းလဲဘဲ ႏႈတ္ငံုေဆာင္ထားသည္.အတိုင္း ေရးမွတ္ထားေသာေၾကာင္. အေရးအသားေခ်ာမြတ္ၿခင္းမရွိေခ်။ သကၠတပိဋကတ္ မွာမူပါဠိပိဋကတ္ထက္ အရးအသားညက္ေညာေၿပၿပစ္၏။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုပိဋကတ္သည္ အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္း၌ စာေရးသားၿခင္းအတတ္ ေပၚၿပီးမွ စာေပအၿဖစ္သို. ကူးေၿပာင္းလာဟန္ရွိ၏။
သမိုင္းသုေတသနၿပဳမႈ မရွိေသးေသာေခတ္က စာေပက်မ္းဂန္တစ္ခုသည္ ေရွးကထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအေၾကာင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌ ထိုပုဂၢိဳလ္၏ေခတ္ႏွင္. က်မ္းဂန္တစ္ခုသည္ ေရွးကထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးအေၾကာင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌ ထိုပုဂၢိဳလ္၏ ေခတ္ႏွင္. က်မ္းၿပဳဆရာ၏ ေခတ္အခ်ိန္ကာလ ကြာၿခားေလ၊ ဒ႑ာရီပံုၿပင္ဆန္ဆန္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ပိုမိုေတြ.ရေလ ၿဖစ္၏။ ၿမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဘၾကီးေတာ္လက္ထက္က ေရးသားထားေသာ မွန္နန္းရာဇဝင္ ထဲမွ ၿပဴေစာထီး၊ ဒြတၱေပါင္စေသာ ေရွးပုဂံေခတ္မတိုင္မီက မင္းမ်ားအေၾကာင္း ေရးသားခ်က္မ်ား၌ အထက္ပါစကား ထင္ရွား၏။ သကၠတပိဋကတ္၌ ပါရွိေသာ ဗုဒၶဝင္မွာ အံ.ဖြယ္သရဲမ်ားၿဖင္. ေဖာင္းပြ၍ ဗုဒၶမွာ လူသားစင္စစ္ မဟုတ္ေတာ.ဘဲ ထာဝရဘုရား၊ သို.မဟုတ္ စၾကဝဠာ မဟာၿဗဟၼာၾကီးလိုလို ၿဖစ္ေနသည္ကို ေတြ.ရ၏။ ပါဠိပိဋကတ္၌မူ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ အတုမ၇ွိ သူေတာ္ၿမတ္အၿဖစ္ၿဖင္.သာ ေဖာ္ၿပထား၏။
ေထရဝါဒီတို.၏ ဗုဒၶအေၾကာင္း အံ.ဖြယ္သရဲမ်ားကို အမ်ားအားၿဖင္. ေနာက္မွေပၚေပါက္ေသာ အဌကထာမ်ား၌ ေတြ.ရ၏။ ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တိုင္က မိမိသည္ တန္ခိုးၿပာဋိဟာၿပမႈကို စက္ဆုပ္ေၾကာင္း မိန္.ၾကားခဲ.၏။ (ဤအေၾကာင္းကို ‘ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ’ အခန္း၌ အက်ယ္ၿပဆိုပါအံ.။) ေဒဝါတိေဒဝါ (နတ္တကာတို.၏ နတ္မင္း ) ဆိုေသာ ဗုဒၶ၏ ဘြဲ.ကို ဘီစီ ၉၀-၈၀ ေလာက္က ေရးသားေသာ မိလိႏၵပဥွာက်မ္း၌ ပထမအၾကီမ္ေတြ.ရ၏။ ပါဠိပိဋကတ္၌ ထိုစကားကို မေတြ.ရေခ်။
ထို.ေၾကာင္. အေနာက္ႏုိင္ငံ ပညာရွင္တို.သည္ ပါဠိပိဋကတ္မွာ ဗုဒၶဝါဒသမိုင္း၌ ပထမဦးစြာ ေပၚေပါက္လာေသာ စာေပၿဖစ္ေၾကာင္း တညီတညြတ္ အသိအမွတ္ၿပဳၾက၏။ ေထရဝါဒက မူလဗုဒၶဝါးႏွင္. မဟာယာနထက္ ပိုမိုနီးစပ္သည္ဟု ယံုၾကည္၍ ပါဠိပိဋကတ္ကို ဦးစားေပးေလ.လာၾက၏။
ဗုဒၶလက္ထက္က အိႏၵိယၿပည္၌ စာေရးၿခင္းအတတ္ ေပၚေပါက္ေနၿပီၿဖစ္ေၾကာင္း ပိဋကတ္ အေထာက္အထားရွိ၏။ သို.ရာတြင္ စာေရးရန္ ပစၥည္းကိရိယာ စံုစံုလင္လင္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိေသးေသာေၾကာင္. ရွည္လ်ားေသာ စာမ်ားကို မေရးသားၾကေခ်။ ထို.အၿပင္ထိုေခတ္က အိႏိိၵယသားတို.သည္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ား ၏ ႏႈတ္စကားကို စာစကားထက္ ပို၍သာလြန္ၿမတ္ႏုိး တန္ဖိုးထားတတ္ၾက၏။ တရားေဒသနာမ်ားကို ႏႈတ္တက္က်က္မွတ္ၿပီးလ်င္ သားစဥ္ေၿမးဆက္ ႏႈတ္ၿဖင္.သာ ေဆာင္ၾက၏။ သို.ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ ဘာသာေရးဂိုဏ္းမ်ား၏ ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားသည္ ပါဠိပိဋကတ္ေပၚေပါက္ၿပီးေနာက္ ကာလအတန္ၾကာသည္.တုိင္ေအာင္ စာေပအၿဖစ္သို. မေရာက္ရွိေသးေခ်။ ဂ်ိန္းဘာသာဝင္တို.၏ ပိဋကတ္သည္ ေအဒီငါးရာစုေလာက္က်မွ စာေပအၿဖစ္သို. ေရာက္ရွိလာေၾကာင္းသိရ၏။
ႏႈတ္စကားက စာစကားထက္ အခ်ိဳ.ေနရာ၌ ပိုမို ထိေရာက္ေၾကာင္း ယံုမွားဖြယ္မရွိေခ်။ တရားေဟာရာ၌ စာဖတ္၍ေၿပာၿခင္းထက္ စာမဖတ္ဘဲေၿပာၿခင္းက လူပရိသတ္၏ စိတ္ကို ပိုမိုဆြဲေဆာင္ႏုိင္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ သို.ရာတြင္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၏ စကားမ်ားကို နဂုိမူမပ်က္ေစဘဲ သန္.ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ ကာလတာရွည္ တည္ၿမဲေစလိုပါက စာၿဖင္. မွတ္သားထားရန္လို၏။ ဆရာစဥ္ဆက္ႏႈတ္ငံုေဆာင္ထားရံုမ်ွၿဖင္. စိတ္ခ်ရမည္ မဟုတ္ေခ်။
ထို.ေၾကာင္. အစပထမက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ေသာ ပါဠိပိဋကတ္သည္ မည္မ်ွသန္.ရွင္းစင္ၾကယ္၍ မူလဗုဒၶဓမၼကို မည္မ်ွကိုယ္စားၿပဳပါသနည္းဟု စဥ္းစားရန္ရွိ၏။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားသည္ ဗုဒၶကိုယ္တိုင္ေဟာေသာ ေဒသနာမ်ားမဟုတ္ေၾကာင္း ပိဋကတ္စာေပ၌ အထင္အရွားၿပဆိုထား၏။ အဘိဓမၼာပိဋကတ္မွ ကထာဝတၳဳသည္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ၏ လက္ရာၿဖစ္၏။ ဝိနည္းပိဋကတ္မွ ပရိဝါက်မ္းမွာ ဒီပမည္ေသာ မေထရ္တစ္ပါး ေရးသားေၾကာင္း က်မ္းနိဂံုးတြင္ ေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမနိကာယ္ႏွင္. ဒီဃနိကာယ္မွ သုတ္ေပါင္း ၂၆ ခုမွာ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္အာနႏၵာ၊ ရွင္ကစၥည္း စေသာ တပည္.သာဝကၾကီးမ်ား ေဟာၾကားသည္. သုတ္မ်ားၿဖစ္၏။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားမွာမူ သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားက ထည္းသြင္းထားေသာ စကားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု အဌကထာ ဆရာမ်ားက ဆိုၾက၏။ အခ်ိဳ.ေထရီဂါထာ မ်ားသည္ သဂၤါယနာတင္ မေထရ္တို.၏ ဂါထာမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ပရမတၱဒီပနီ၌ အဌကထာဆရာ ရွင္ဓမၼပါလက ေဖာ္ၿပထား၏။ သုတၱနိပါတ္ မဟာဝဂ္ ပဓာနသုတ္၌ လာေသာ ေနာက္ဆံုးဂါထာသည္ အခ်ိဳ.ဆရာတို. အလိုအားၿဖင္. သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းတို.၏ လက္ရာၿဖစ္၏။
တပည္.သာဝကတို.၏ ေဒသနာမ်ားသည္ အမ်ားအားၿဖင္. ဘုရားရွင္အၿမြက္မ်ွေဟာၾကားေသာ တရားကို အက်ယ္႕ရွင္းၿပေသာ ေဒသနာမ်ားၿဖစ္ေသာေၾကာင္. ပိဋကတ္ထဲ၌ ထည္.သြင္းထားၿခင္းၿဖစ္၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ အခိ်ဳ.သာဝကၾကီးမ်ား၏ တရားေဒသနာမ်ားသည္ မိမိ၏အာေဘာ္ႏွင္. ကိုက္ညီသည္ဟု ဘုရားရွင္က မိန္.ၾကားေၾကာင္း ပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။ မည္သို.ပင္ၿဖစ္ေစ ဗုဒၶဝါဒကို ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာလိုေသာ သူတို.အဖို. ဗုဒၶ၏စကားႏွင္. တပည္.သာဝကမ်ား၏ စကားကို ခြဲၿခား၍ သိရွိမွတ္သားရန္ အေရးၾကီး၏။
ဘုရားရွင္လက္ထက္က ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို အထူးဂရုၿပဳ၍ က်က္မွတ္ၾကၿခင္းရွိဟန္မတူေခ်။ ‘ဘာဏက’ (ေဒသနာမ်ားကို ရြတ္ဆိုက်က္မွတ္ေသာသူ) ဆိုေသာစကားသည္ အဌကထာမ်ား၌သာလ်င္ ေတြ.ရ၏။ သင္အံက်က္မွတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္အခိ်ဳ. ရွိမည္ၿဖစ္ေသာ္လည္း ဘုရားရွင္၏အလိုအားၿဖင္. တရားေတာ္ကို က်က္မွတ္မႈထက္ က်င္.ၾကံအားထုတ္မႈက ပိုမိုအေရးၾကီးေသာေၾကာင္. အၿမဲတေစ ဂရုတစိုက္ က်က္မွတ္ေသာ ရဟန္းဦးေရသည္ ယခုေခတ္မွာကဲ.သို. မ်ားလွမည္ မဟုတ္ေခ်။
တပည္.ရဟန္းမ်ားသည္ ဗုဒၶဝါဒကို လြပ္လပ္စြာ ေဟာေၿပာၾက၏ ။ တစ္ခါတစ္ရံမွသာ ဘဂဝါ သို.မဟုတ္ သတၳာ (ဘုရားရွင္ ကိုဆိုလိုသည္) က ဤသို.မိန္.ဆိုသည္ဟု ဗုဒၶ၏စကားကုိ ကိုးကား၍ေၿပာေလ.ရွိၾက၏။ ထုိ.ေနာက္ ဗုဒၶသည္ သက္ေတာ္ၾကီးရင္.လာ၍ တပည္.သာဝကၾကီမ်ား ပရိနိဗၺာန္ၿပဳေတာ္မူကုန္ေသာ အခါ ေဒသနာမ်ားကို မူတစ္မူတည္းထားကာ ပံုေသ သတ္မွတ္စၿပဳလာၾက၏။
အစပထမ၌ ေဒသနာမ်ားသည္ သုတ္အၿဖစ္ သို.မေရာက္ေသးဘဲ အက်ဥ္းခ်ဳပ္(ဥေဒၵသ) အၿဖစ္ၿဖင္.သာ တည္ရွိၾက၏။ ဥေဒၵသမ်ားကို ပိဋကတ္စာေပ အခိ်ဳ.ေနရာမ်ား၌ ေတြ.ရေသး၏။ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူၿပီးသည္. ေနာက္ကာလ၌ကား ဗုဒၶဓမၼႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ သံဃာဂိုဏ္းကြဲမည္. အရိပ္နိမိတ္ မ်ား ထြက္ေပၚလာေသာေၾကာင္. ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကုိ အက်ဥ္းမခ်ံဳးပဲ ဘုရားေဟာေတာ္မူသည္. အတိုင္း ပံုေသအတည္ၿပဳထားရန္ မေထရ္ၾကီးမ်ား စုေပါင္းၾကိဳးစားၾက၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ ‘သာဝတိၳ နိဒါနံ’ စသည္ၿဖင္. ၿမိဳ.အမည္ႏွင္. အစခ်ည္ေသာ သုတ္မ်ားပါရွိရာ ေဖာ္ၿပေသာၿမိဳ.သည္ ဆိုင္ရာသုတ္ကို စတင္အတည္ၿပဳေသာ ရဟန္းသံဃာတို.၏ ဗဟိုဌာန ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ထိ္ုဗဟိုဌာနမ်ားမွာ သာဝတၱိ၊ ကပိလဝတ္၊ ဗာရာဏသီ၊ သာေကတ၊ ပါဋလိပုတ္ႏွင္. ရာဇၿဂဳိလ္ဟူ၍ ဌာန ၃၆ခုရွိ၍ သာဝတၳိၿမိဳ.၌ သုတ္အမ်ားဆံုး အတည္ၿပဳၾက၏။
အဌကထာမ်ား၌ ဒီဃဘာဏက, သံယုတၱဘာဏကစေသာ စကားမ်ားကို ေတြ.ရ၏။ နိကာယ္တစ္ရပ္ကို က်ြမ္းက်င္ႏွံ.စပ္ေသာ ဘာဏကအခ်င္းခ်င္း စုေပါင္း၍ အာဂံုေဆာင္ၾက၏။ နိကာယ္ဘာဏကမ်ားသည္ သီးၿခားအဖြဲ.မ်ားၿဖစ္၍ တစ္ခုႏွင္.တစ္ခု အဆက္အသြယ္မရွိေခ်။ ထို.ေၾကာင္. အခ်ိဳ.သုတ္မ်ားကို နိကာယ္ႏွစ္ခု၊သံုးခု၌ ထပ္တလဲလဲ ေတြ.ရၿခင္းၿဖစ္၏။
ေဒသနာေတာ္မ်ားကို ပံုေသသတ္မွတ္ေသာ လုပ္ငန္းသည္ ဘီစီသံုးရာစုေခတ္၌ အာေသာကမင္း လက္ထက္မတိုင္မီက ၿပီးဆံုးဟန္ရွိ၏။ ထိုေခတ္က ဘာရပ္ႏွင္. ဆန္ခ်ီအရပ္ရွိ ထူပါရုံေစတီမ်ား၌ ’ပဥၥေနကာယိက’ (နိကာယ္ငါးရပ္ အာဂံုေဆာင္ေသာသူ) ဆိုေသာစကား ေရးထိုးထား၏။ သို.ရာတြင္ ေဒသနာအားလံုးကို တစ္ခ်ိန္တည္း၌ပံုေသသတ္မွတ္ၿခင္း ၿပီးဆံုးသည္မဟုတ္ေခ်။ ပါဠိပိဋကတ္၏ မည္သည္.အစိတ္အပုိင္းက မည္သည္.အခ်ိန္ကာလ၌ ပံုေသၿဖစ္လာသည္ဟု အတိအက် မသိရေသာ္လည္း တစ္ပိုင္းႏွင္.တစ္ပိုင္း ပံုေသာၿဖစ္လာေသာ အခ်ိန္ကြာၿခား၏။ ပါဠိပညာရွင္ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၏ ယူဆခ်က္အရ ပါဠိေတာ္မ်ား ပုံေသမူတစ္မူတည္း ၿဖစ္လာေသာ ေရွ.ေနာက္အစီအစဥ္မွာ အၾကမ္းဖ်င္းအားၿဖင္. ေအာင္ပါအတိုင္းၿဖစ္၏။( Dr. Rhys Davids: Buddhist India, pp.84)\
၁။ ပိဋကတ္စာေပ အားလံုးလိုလို၌ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ.ရ၍ ထပ္တူထပ္မ်ွၿဖစ္ေသာ စကားေၿပ၊သို.မဟုတ္ ဂါထာမ်ားၿဖင္. ဗုဒၶဝါဒကို ရုိးရိုးရွင္းရွင္း ေဖာ္ၿပထားေသာ စကားမ်ား။
၂။ ပိဋကတ္ႏွစ္က်မ္း၊ သို.မဟုတ္ သံုးက်မ္း၌ ထပ္တူထပ္မ်ွ စကားမ်ားၿဖင္.ၿပဆိုထားေသာ အေၾကာင္းမ်ား။
၃။ ဒီဃနိကာယ္မွ သီလကၡႏၶ၊ သုတၱနိပါတ္မွ ပါရာယနဝဂ္ႏွင္. အဌကဝဂ္, ဝိနည္းပိဋကတ္မွ ပါတိေမာက
္၄။ ဒီဃနိကာယ္၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ အဂုၤတၱရနိကာယ္ႏွင္. သံယုတၱနိကာယ္။
၅။ သုတၱနိပါတ္၊ ေထရႏွင္.ေထရီဂါထာ၊ ဥဒါန၊ ခုဒၵကပါဌ။
၆။ သုတၱဝိဘဂၤႏွင္. ခႏၶက။
၇။ ဇာတကႏွင္. ဓမၼပဒ။
၈။ နိေဒၵသ၊ ဣတိဝုတၱကႏွင္. ပဋိသမိၻဒါ။
၉။ ေပတဝတၳဳ , ဝိမာနဝတၳဳ ၊ အပဒါန၊ စရိယပိဋကႏွင္. ဗုဒၶဝံသ။၁၀။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား၊ ယင္းတို.တြင္ ကထာဝတၳဳမွာ ေနာက္ဆံုးက်မ္းၿဖစ္၍ ေရွးအက်ဆံုးက်မ္းမွာ ပုဂၢလပညတၱိ ၿဖစ္တန္ရာ၏။
အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ပိဋကတ္သမိုင္း၌ ေနာက္ဆံုးေပၚေပါက္လာေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္းယူဆရန္ အေထာက္အထားမ်ားရွိ၏။ ပထမႏွစ္ၾကိမ္ သဂၤါယနာတင္ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားတြင္ အဘိဓမၼာပါဝင္သည္ ဟု ဝိနည္းစူဠဝါႏွင္. မဟာဝင္၊ ဒီပဝင္က်မ္းမ်ား၌ ၿပဆိုမထားေခ်။ ဒီဃနိကာယ္ အဌကထာ၌ပါရွိေသာ ပထမသဂၤါယနာအေၾကာင္း၌ ဝိနည္းပိဋကတ္ႏွင္. ပထမနိကာယ္ေလးရပ္ကို အာဂံုေဆာင္၍ ထိန္းသိမ္းရန္ ရွင္ဥပါလိ၊ ရွင္အာနႏၵာႏွင္. ရွင္ကႆပ၊ ရွင္အႏုရုဒၶါ၊ ရွင္သာရိပုတၱရာတို.၏ တပည္.မ်ားအား တာဝန္ေပးအပ္ၾကသည္ဆို၏။အဘိိဓမၼာပိဋကတ္ႏွင္.စပ္လ်ဥ္း၍ တစ္စံုတစ္ရာ ေဖာ္ၿပထားၿခင္း မရွိေခ်။ အဌသာဠိနီ, မဟာေဗာဓိဝံသ စေသာ အဌကထာမ်ားႏွင္. ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ား၌ နိကာယ္ဘာဏကမ်ားကို ရည္ညြန္းခ်က္မ်ားပါရွိေသာ္လည္း အဘိဓမၼာဘာဏက ဆိုေသာစကား လံုးဝမပါရွိေခ်။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္တို.၌ အဘိဓမၼာဟုူေသာ ပုဒ္ကုိ ေတြ.ရ၏။ သို.ရာတြင္ သုတၱႏၱပိဋကတ္၌လာေသာ ထို’ အဘိဓမၼာ’ သည္ လက္ရွိအဘိဓမၼာ ခုႏွစ္က်မ္းကို မရည္ညြန္းဘဲ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားမွ နက္နဲေသာတရားကို ဆိုလိုဟန္ရွိ၏။ ဗုဒၶေဒသနာ မ်ားကို သုတၱ၊ ေဂယ်၊ ဂါထာ၊ ဇာတက စသည္ၿဖင္. အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ကိုးမ်ိဳးခြဲၿခားထားရာ ဥပမာ ဇာတကသည္ လက္ရွိ ၅၅၀ ဇာတ္နိပါတ္ကို ဆိုလိုၿခင္းမဟုတ္ဘဲ နိကာယ္မ်ားမွ အခ်ိဳ.ဝတၳဳမ်ားကို ရည္ညြန္း၏။ ထိုနည္းအတူ သုတၱန္ပိဋကတ္၌ ေတြ.ရေသာ အဘိဓမၼာသည္ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားကို အမ်ိဳးအစားခြဲၿခားရန္ သံုးစြဲေသာ စကားၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
သဗၺတၱိဝါဒ ဂိုဏ္း၌ ေထရဝါဒဂိုဏ္းမွာကဲ.သို. အဘိဓမၼာခုႏွစ္က်မ္းရွိ၍ တရုတ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထား၏။ ထိုအဘိဓမၼာတရားကို အရွင္သာရိပုတၱရာ ၊ ရွင္ေမာဂၢလာန္ စေသာ သာဝကၾကီးမ်ားက ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဆို၏။ သဗၺတိၱဝါဒ အဘိဓမၼာသည္ ေထရဝါဒအဘိဓမၼာႏွင္. ပါဝင္ေသာအေၾကာင္းရပ္မ်ား လံုးဝမတူေခ်။ အထက္ကေဖာ္ၿပခဲ.သည္.အတိုင္း ဝိနည္း၊သုတၱန္ ေဒသနာမ်ား အေၿခခံတူညီပါလ်က္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္မ်ားသည္ ဗုဒၶသံဃာဂိုဏ္းကြဲၿပီးမွ တသီးတၿခားစီေပၚလာေသာ ပိဋကတ္မ်ားၿဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ၏။
ဒုတိယ သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းသံဃာႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာ မဟာသံဃိကရဟန္းတို.သည္ စင္ၿပိဳင္သဂၤါယနာတင္ပြဲ ၿပဳလုပ္၍ အဘိဓမၼာ ပိဋကတ္ႏွင္. အၿခားအခ်ိဳ.ေသာ ေဒသနာမ်ားကို ဘုရားရွင္၏ ေဒသနာအစစ္အမွန္ မဟုတ္ဟုဆိုကာ ပယ္ၾကသည္ဟု ဒီပဝင္က်မ္း၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ ေရွးကအဘိဓမၼာကို ဘုရားေဟာေဒသနာၿဖစ္သည္ ဟု မယံုၾကည္ေသာ ရဟန္းတို.မွာ နည္းလွမည္မဟုတ္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ရွင္ဗုဒၵေဃာသဆရာသည္ အဌသာလိနီက်မ္း၌ အဘိဓမၼာပိဋကတ္ကို ခုခံကာကြယ္၍ေရးသားရ၏။ ရဟန္းတစ္ပါးက အဘိဓမၼာေဟာေသာ အၿခားရဟန္းတစ္ပါးအား “သင္သည္ ၿမင္းမိုရ္ေတာင္ကို ရစ္ပတ္သကဲ.သို. မသည္မပိုးႏိုင္၊ ရွည္စြာေသာ အဘိဓမၼာပါဠိကို အဘယ္ေၾကာင္.ေဆာင္ဘိသနည္း။ အဘိဓမၼာသည္ ဘုရားေဟာမဟုတ္” ဟုၿပစ္တင္ကဲ.ရဲ.သည္ဆို၏။ ရွင္ဗုဒၶေဃာသကမူ အဘိဓမၼာသည္ ဘုရားေဟာၿဖစ္သည္။ ရွင္ေမာဂၢလိပုတၳ တိႆသည္ပင္ ကထာဝတၳဳကို ဘုရားေပးအပ္ေသာနည္း၊ ထားအပ္ေသာ မာတိကာၿဖင္.ေဟာသည္ဟု ဆိုေလသည္။
မာတိကာသည္ ဗုဒၶဓမၼကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿပေသာ ေခါင္းစဥ္ၿဖစ္၍ ဝိနည္းႏွင္.သုတၳန္ပိဋကတ္မ်ား၌ ထိုစကားကိုေတြ.ရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ထိုမာတိကာမ်ားအေပၚ၌ ထိုစကားကိုေတြ.ရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ထိုမာတိကာမ်ားအေပၚ၌ အေၿခတည္၏။
တရုတ္ရဟန္းေတာ္ ဖာဟီယန္သည္ အိႏၵိယၿပည္သို. ေရာက္ရွိစဥ္က သံဃာ.စာသင္တိုက္ၾကီးမ်ား၌ ဗုဒၶအဘိဓမၼာဆရာၾကီးမ်ားကို ေတြ.ရွိခဲ.ေၾကာင္းသူ၏မွတ္တမ္း၌ ေဖာ္ၿပခဲ.၏။ ထိုသံဃာ.စာသင္တိုက္မ်ားႏွင္. နာလႏၵစေသာ ေရွးဗုဒၵတကၠသိုလ္မ်ားသည္ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား ေပါက္ဖြားရာဌာနမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။
ထို.ေၾကာင္. အေနာက္တိုင္း ပါဠိပညာရွင္တို.၏ အၿမင္အားၿဖင္. အဘိဓမၼာသည္ ေနာက္မွေပၚေပါက္လာေသာ ပိဋကတ္အစြယ္အပြားၿဖစ္၍ သုတၱႏၱ ပိဋကတ္ထက္ပိုမို ထူးၿခားနက္နဲသည္ မဟုတ္ေခ်။ ပိဋကတ္သံုးပံုကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ ေလ.လာဖူးေသာ ဥေရာပပညာရွင္တစ္ဦးကမူ ပါဠိစာေပမွ က်ြႏု္ပ္တို.သိရွိရေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼာသည္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္တစ္ခုလံုး မရွိေစကာမူ စိုးစဥ္းမ်ွယုတ္ေလ်ာ.သြားလိမ္.မည္ မဟုတ္။ အဘိဓမၼာပိဋကတ္၌ ပါရွိေသာ တရားအားလံုးကို သုတၱန္ပိဋကတ္၌ ေတြ.ႏုိင္ပါသည္ဟုေရးသားခဲ.၏။ (Art.Abhidhamma by Mrs Rhys Davids in Encyclopedia of Religion and Ethics)
ဝိမာနဝတၳဳႏွင္. ေပတဝတၳဳမ်ားမွာ ယင္းတို.၌လာေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား(ဥပမာ ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ၊ အလွဴဒါနအားေပးမႈ) ကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပိဋကတ္ထဲသို. အေတာ္ေနာက္က်မွ ဝင္လာေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။ ေပတဝတၳဳ၌ပါရွိေသာ ပိဂၤေလာကဘုရင္မွာ ဘုရားပရိနိဗၺာန္ စံဝင္ၿပီးေနာက္ စူရတ္ၿပည္ကို အုပ္စိုးေသာမင္းၿဖစ္၏။ ဝိမာနဝတၳဳ၌ ေဖာ္ၿပထားေသာ ပါယာသိဘုရင္သည္လည္း ဘုရားပရိနိဗၺာန္ၿပဳၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းအတန္ၾကာမွ စိုးစံေသာဘုုရင္ၿဖစ္၏။၁၈၉၄ ခုႏွစ္က ယိုးဒယားဘုရင္က အေနာက္ႏုိင္ငံ စာၾကည္.တိုက္မ်ားသို. လွဴဒါန္းေသာ ပိဋကတ္သံုးပံု၌ ဝိမာနဝတၳဳ၊ ေပတဝတၳဳ၊ ေထရဂါထာ၊ ေထရီဂါထာ၊ ဇာတက၊ အပဒါန၊ စရိယပိဋကႏွင္. ဗုဒၵဝံသက်မ္းမ်ား မပါဝင္ေခ်။ ထိုသို. ယိုးဒယားမူ၌ မပါရွိေသာ က်မ္းမ်ားသည္ စင္စစ္ ယင္းတို.၏မူလအစႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ ယခုေခတ္ပညာရွင္တို. သံသယရွိေသာက်မ္းမ်ားၿဖစ္၏။ အိႏၵိယပညာရွင္ ပါေမာကၡ ဘီအမ္ဗရူဝါး(တိပိဋကာစရိယ) ၏ အဆိုအားၿဖင္. ခုဒၵကပါဌ၊ ဗုဒၶဝံသ၊ စရိယာပိဋကႏွင္. အပဒါနက်မ္းမ်ားကို ဒီဃဘာဏကအဖြဲ.က ပါဠိေတာ္မ်ားအၿဖစ္ၿဖင္. အသိအမွတ္မၿပဳေခ်။ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ သီဟိုဠ္ရဟန္းတို.၏ လက္ရာၿဖစ္သည္ဆို၏။
စရိယာပိဋက၊ ဗုဒၶဝံသ စသည္တို.သည္ ခုဒၵကနိကာယ္၌ ပါဝင္၍ ထိုနိကာယ္သည္ ေနာက္ဆံုးထြက္ေပၚလာေသာ နိကာယ္ၿဖစ္သည္ဟု ပါဠိပညာရွင္တို. ယူဆၾက၏။ ေဝသာလီၿပည္၌ ေထရဝါဒီတို.ႏွင္.စင္ၿပိဳင္သဂၤါယနာတင္ေသာ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းက ပိဋကတ္မွ ႏုတ္ပယ္ပစ္သည္. က်မ္းမ်ားမွာ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားႏွင္. ပဋိသမိၻဒါ၊ နိေဒၵသ၊ ဇာတကစေသာ ခုဒၵကနိကာယ္က်မ္းမ်ား ၿဖစ္၏။
တရုတ္ပိဋကတ္၌ ခုႏၵကနိကာယ္မပါရွိဘဲ ပထမနိကာယ္ေလးက်မ္းကိုသာ ေတြ.ရ၏။ နိကာယ္ကို တရုတ္ပိဋကတ္၌ အာဂမဟုေခၚ၏။ ပါဠိနိကာယ္မ်ားကို ဆိုင္ရာ တရုတ္အာဂမမ်ားႏွင္. ႏႈိ္င္းရွင္ေလ.လာၿခင္းၿဖင္. နိကာယ္မ်ားေပၚေပါက္လာေသာ ေရွ.ေနာက္အစီအစဥ္ကို အၾကမ္းဖ်င္းသိအပ္၏။ နိကာယ္ေလးက်မ္းတြင္ ဒီဃနိကာယ္သည္ ဒီဃအာဂမႏွင္. အတူညီဆံုးၿဖစ္၏။ မဇၩိမနိကာယ္ႏွင္. သံယုတ္နိကာယ္တို.သည္လည္း ဆိုင္ရာတရုတ္အာဂမမ်ားႏွင္. အေတာ္အတန္ တူညီ၏။ မတူညီေသာ အခ်က္မွာ သုတ္အေရအတြက္ႏွင္. အစီအစဥ္ၿဖစ္၏။ ဥပမာ မဇၩိမနိကာယ္၌ ၁၅၂ ခုရွိ၍ မဇၩိမအာဂမ၌ သုတ္ေပါင္း ၂၂၂ ခုရွိ၏။ မဇၩိမအာဂမ၌ ေတြ.ရေသာ အပိုသုတ္မ်ားကို သံယုတ္ႏွင္. အဂုၤတၱရနိကာယ္မ်ား၌ ေတြ.ရ၏။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ႏွင္. အာဂမမ်ားမွာ အၿခားနိကာယ္ႏွင္. အာဂမမ်ားေလာက္ တူညီေသာအခ်က္မ်ား မရွိေခ်။(E.J. Thomos: History of Buddhist Thought, Appendix)
ထုိ.ေၾကာင္. နိကာယ္ေလးက်မ္းမ်ားတြင္ ဒီဃနိကာယ္သည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၍ အဂၤုတၱရနိကာယ္မွာ ေနာက္အက်ဆံုး ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။ သို.ရာတြင္ နိကာယ္အသီးသီးကို တစ္ခုလံုးၿခံဳ၍ စဥ္းစားမွသာ ထိုသို.ယူဆႏိုင္၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ ေရွးက်ေသာ ေဒသနာမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ေနာက္က်ေသာေဒသနာမ်ားကို လည္းေကာင္း နိကာယ္အားလံုး၌ အနည္းအမ်ား ေတြ.ရ၏။ ဥပမာ ဒီဃနိကာယ္မွ ပါယာသိကသုတ္၊ မဟာသမယသုတ္ စသည္တို.သည္ အေတာ္ေနာက္က်မွ ဝင္ေရာက္လာေသာ သုတ္မ်ားၿဖစ္၏။ မဇၩိမနိကာယ္မွ အႆလာယနသုတ္သည္ ယင္း၌ပါရွိေသာ ေယာနက ကေမာၻဇႏုိင္ငံ အမည္ကိုေထာက္၍ အေသာကမင္း လက္ထက္မတိုင္မီ ဂရိကို ဗက္ထရီးယားႏိုင္ငံ ထင္ရွားရွိစဥ္က ၿဖစ္ေပၚလာဟန္ရွိ၏။ ခုဒၵကနိကာယ္မွာ အၿခားနိကာယ္မ်ားထက္ ေနာက္က်သည္မွန္ေသာ္လည္း ယင္း၌ပါဝင္ေသာ သုတၱနိပါတ္မွာ ဗုဒၶစာေပ၌ ေရွးအက်ဆံုး ေဒသနာၿဖစ္သည္ဟု အေနာက္ႏိုင္ငံ ပါဠိပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
အမွန္ဆိုေသာ္ သုတၱန္တစ္ခုတည္း၌လာေသာ ေဒသနာ၊သို.မဟုတ္ စကားမ်ားသည္ပင္ အားလံုးတစ္ခ်ိန္တည္း၌ ေပၚေပါက္ခဲ.သည္ မဟုတ္ေခ်။မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္သည္ အေတာ္ရွည္လ်ား၍ ေလးနက္ေသာ ဗုဒၶတရားအေတာ္မ်ားမ်ားပါရွိ၏။ သုိ.ရာတြင္ထိုသုတ္၌လာေသာ စကားမ်ားသည္ အားလံုးတစ္ခ်ိန္တည္းဝင္လာေသာ စကားမ်ားမဟုတ္ေခ်။ ဗုဒၶသုေတသီ ဆရာတို.၏အလိုအားၿဖင္. ထိုသုတ္သည္ အၾကိမ္ၾကိမ္အထပ္ထပ္သုတ္သင္ၿပင္ဆင္ထားေသာ သုတ္ၿဖစ္၏။
ဗုဒၶတရား အစစ္အမွန္ကို သိရွိလိုေသာသူသည္ ေရွးက်ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားကို အၿခားပါဠိေတာ္မ်ားထက္ ပိုမိုဂရုၿပဳရေပမည္။ သုိ.ရာတြင္ ေဒသနာအားလံုးကို ပညာဥာဏ္ၿဖင္. ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ဖို.လို၏။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ႏွစ္ေပါင္.မ်ားစြာ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ေသာ အခ်ိဳ.ေဒသနာမ်ားသည္ မူလဗုဒၵဝါဒမွ အနည္းအမ်ားခ်ြတ္ေခ်ာ္တိမ္းေစာင္းဖြယ္ရာ အေၾကာင္းမ်ားရွိ၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က ရဟန္းၿပဳသူ အလြန္မ်ားၿပားၿခင္း၊ ဥပမာ ဥရုေဝဠကႆပ ႏွင္. ရေသ.တစ္ေထာင္တို. အစုလုိက္အၿပံဳလိုက္ ဗုဒၶသာသနာသို. ကူးေၿပာင္းလညၿခင္းကို ေထာက္ေသာ္ ဗုဒၶတရားကို ေၿခေၿခၿမစ္ၿမစ္နားမလည္ဘဲ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေသာေၾကာင္.၊ သို.မဟုတ္ ၾကားနာရေသာ ေဒသနာတစ္ခုကို ႏွစ္သက္ကာမ်ွၿဖင္. ဗုဒၶ၏ တပည္.ရဟန္းၿဖစ္ေနေသာသူ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိခဲ.တန္ရာ၏။ စင္စစ္ ရွင္အႆဇိအမည္ရွိ ရဟန္းတစ္ပါးကမူ ဗုဒၶဓမၼကို မိမိ ေကာင္းစြာနားမလည္ေသးေၾကာင္း ရွင္သာရိပုတၱရာ အေလာင္း ဥပတိႆလုလင္အား ေၿပာၾကား၏။ ပိဋကတ္ေဆာင္ဘာဏကအဖြဲ.မ်ား၌ ရွင္အႆဇိကဲ.သို. ေသာပုဂၢိဳလ္မ်ားရွိရေပမည္။ သူတို.သည္ မိမိတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေဒသနာမ်ားကို အေလးေပး၍ မႏွစ္သက္ေသာ ေဒသနာမ်ားကိုကား ေကာင္းစြာမွတ္သားထားမည္မဟုတ္ေခ်။
မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌ တရားေဒသနာမ်ားကို အမွားအမွန္ ဆံုးၿဖတ္ရန္ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ.ေသာ မဟာပေဒသ တရားေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ဗုဒၶ၏အလိုအားၿဖင္.ကား ပိဋကတ္ေဒသနာကို ႏႈတ္ငံုေဆာင္ေသာ သံဃာမေထရ္တို.၏ စကားကို မဆိုထားဘိ၊ ဘုရားရွင္မ်က္ေမွာက္မွ ၾကားနာခဲ.ရသည္ဆိုေသာ စကားကိုပင္ ဝိနည္းတရား၊ သုတ္တရားႏွင္. ခ်ိန္ထိုး၍ ကိုက္ညီမွသာ လက္ခံယံုၾကည္ရမည္ၿဖစ္၏။ (အဘိဓမၼာတရားႏွင္. ညွိႏႈိင္းရမည္ဟု မဆိုေၾကာင္းသတိၿပဳရာ၏။)
သို.ရာတြင္ က်ြႏု္ပ္တို.၏ လက္ရွိပိဋကတ္မွ သုတ္တရားဝိနည္းတရားသည္ ဗုဒၶေဟာေသာမူလသုတ္တရား၊ ဝိနည္းတရားႏွင္. မည္မ်ွထပ္တူၿဖစ္သည္ကို အတိအက် အခိုင္အမာ မသိရေခ်။သုတၱန္ႏွင္. ဝိနည္းပိဋကတ္မ်ားသည္ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို. မေရာက္မီက ေလးၾကိမ္တိတိ သဂၤါယနာတင္ၿပီးၿဖစ္သည္မွန္၏။ သုိ.ၿဖစ္ေစကာမူ ေထရဝါဒသမိုင္း၌ ထင္ရွားေသာ သဂၤါယနာေလးခုသည္ ပါဠိပိဋကတ္ကို ေလ.လာစိစစ္ေသာ သုေတသီပညာရွင္တို.၏ အၿမင္အားၿဖင္.မ်ားစြာအေရးပါလွသည္ မဟုတ္ေခ်။
ေၿမာက္ပိုင္းဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ ပထမသဂၤါယနာကိုသာ အသိအမွတ္ၿပဳ၍ အၿခားသဂၤါယနာမ်ားအေၾကာင္းကို မသိၾကေခ်။ တတိယသဂၤါယနာအေၾကာင္းကို မဟာဝင္ႏွင္. အဌကထာက်မ္းမ်ား၌ စံုစံုေစ.ေစ. ေရးသားထားေသာ္လည္း အေသာကမင္း၏ ေက်ာက္စာမ်ား၌ လံုးဝ ေဖာ္ၿပမထားၿခင္းမွာ စဥ္းစားဖြယ္ၿဖစ္၏။
အၿခားစဥ္းစားရန္ ရွိသည္ကား သဂၤါယနာတင္ေသာ ပုဂၢိဳလ္တို.သည္ ရဟန္းသံဃာတစ္စုတစ္ဖြဲ.မ်ွသာၿဖစ္၍ သူတို.အတည္ၿပဳေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို အၿခားရဟန္းသံဃာတို.က မည္မွ်လက္ခံ အသိအမွတ္ၿပဳပါသနည္းဟူေသာ အခ်က္ၿဖစ္၏။ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿပည္၌ ပထမသဂၤါယနာတင္ေနစဥ္ ပုရာဏအမည္ရွိေသာ မေထရ္သည္ ေရာက္လာ၍ အၿခားရဟန္းတို.က အရွင္ပုရာဏအား သဂၤါယနာတင္ေနေသာ မေထရ္ၾကီးတို.ထံသို. ခ်ဥ္းကပ္ရန္ တုိက္တြန္းၾက၏။ ထိုအခါ အရွင္ပုရာဏက “ငါရွင္တို.၊ မေထရ္ၾကီးတို.သည္ ဓမၼႏွင္. ဝိနယကို ေကာင္းစြာသဂၤါယနာတင္အပ္။ သုိ.ေသာ္ ငါသည္ဘုရားရွင္၏ မ်က္ေမွာက္၌ ၾကားနာသင္ယူၿပီးသည္. အတိုင္းသာလ်င္ တရားေတာ္ကို ေဆာင္အံ.” ဟုပိဋကတ္သည္ မဇၩိမေဒသရွိ ရဟန္းသံဃာအားလံုး တညီတညြတ္ အသိအမွတ္ၿပဳေသာ ပိဋကတ္ဟူ၍ မဆိုႏိုင္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ထို.အၿပင္ သဂၤါယနာတင္ေသာ ရဟန္းသံဃာသည္ ေဒသနာမ်ားကို စုေပါင္းရြတ္ဆိုရုံမွတစ္ပါး ေစ.ငုေသခ်စြာ ေလ.လာဆန္းစစ္မႈ၊ ေဝဖန္သံုးသပ္မႈၿပဳေသာ လကၡဏာ မရွိေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ အေနာက္ႏုိင္ငံ ပါဠိသုေတသီပညာရွင္တို.က ယခုလက္ရွိ ပါဠိပိဋကတ္၏ တစ္စိတ္တစ္ေဒသမ်ွသည္ပင္ ထိုသဂၤါယနာတင္ပါဠိေတာ္မ်ား ႏွင္.ထပ္တူၿဖစ္သည္ဟု ဆိုရန္ ခိုင္မာလံုေလာက္ေသာ အေထာက္အထားမရွိဟု ယူဆၾက၏။
မည္သို.ၿဖစ္ေစ သံသယရွိမႈ လြန္ကဲေနပါက ပါဠိပိဋကတ္ကို ၿဖစ္ေစ၊ အၿခားဘာသာေရး က်မ္းဂန္မ်ားကို ၿဖစ္ေစ ေလ.လာၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။ လိုအပ္သည္ကား သံသယရွိမႈ လြန္ကဲ၍ ပိဋကတ္စာေပတစ္ခုလံုးကို ပယ္ၿခင္းႏွင္. သဒၶါယံုၾကည္မႈလြန္ကဲ၍ ပိဋကတ္လာ စကားအားလံုးကို မ်က္စိမွိတ္ လက္ခံၿခင္းတည္းဟူေသာ အစြန္းႏွစ္ဖက္လြတ္သည္. အလယ္လမ္းကို လိုက္ရန္ၿဖစ္၏။
စင္စစ္ အခိ်ဳ.သုတၱန္တရားမ်ားႏွင္. သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ေဗာဇၩင္ခုႏွစ္ပါး စေသာတရားမ်ားမွာ မူလဗုဒၶဝါဒအစစ္ၿဖစ္ေၾကာင္း ပါဠိပိဋကတ္ကို ေလးေလးနက္နက္ ေလ.လာေသာ အေနာက္တိုင္း ပညာရွင္အားလံုးက လက္ခံယံုၾကည္ၾက၏။သံသယရွိေသာ ေဒသနာမ်ားကို ထိုခိုင္မာေသာ အေၿခခံ ဗုဒၶတရားမ်ားၿဖင္. ခ်ိန္ထိုး၍ အမွားအမွန္ ဆံုးၿဖတ္ရေပမည္။ ဤေနရာ၌ အခိ်ဳ.ေဒသနာမ်ားကို ဥပမာေဆာင္၍ ဥပမာေဆာင္၍ ၿပပါအံ.။
ဗုဒၶမွတစ္ပါး ကိုးကြယ္ရာမရွိ ဆိုေသာစကားသည္ ဗုဒၶကိုယ္တိုင္ ထပ္တလဲလဲ ေဟာေသာ မိမိကုိယ္ကိုသာ အားကိုးၾက၊ မိမိမွတစ္ပါး အၿခားအားကိုးရာမရွိ ဟူသည္. ဩဝါဒႏွင္. ဆန္.က်င္၍ ဗုဒၶ၏ စကားမၿဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ သုဇာတာအား သခင္ႏွင္.တူေသာ မယား၊ က်ြန္ႏွင္.တူေသာမယား၊ မိတ္ေဆြႏွင္.တူေသာ မယားစသည္ၿဖင္. မယားခုႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္.အနက္ က်ြန္ႏွင္.တူေသာ မယားမွာ အၿမတ္ဆံုး ၿဖစ္ေၾကာင္းအဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ေဟာသည္ဆို၏။ ဤစကားမွာ တရားမွ်တမႈ မရွိဘဲ သိဂၤါေလာဝါဒသုတ္၌ ဘုရားေဟာေသာ လင္၏က်င္.ဝတ္၊ မယား၏ က်င္.ဝတ္မ်ားႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာေၾကာင္. ဗုဒၶ၏စကားမဟုတ္ဘဲ မိန္းမမ်ားကို ဖိႏွိပ္လိုေသာ ပိဋကတ္ဆရာတို.၏ စကားၿဖစ္တန္ရာ၏။
ဗုဒၶသည္ ဘုရားၿဖစ္ၿပီးခါစက ဗာရာဏသီၿပည္သို. ၾကြသြားရာလမ္းခရီး၌ ေတြ.ရေသာ ဥပကတကၠတြန္းအား “ ငါသည္ အလံုးစံုကို လႊမ္းမိုးႏိုင္၏။ အလံုးစံုကို ငါသိ၏။ ေလာက၌ အတုမရွိေသာသူၿဖစ္၏။” စသည္ၿဖင္. မိန္.ေတာ္မူသည္ဆို၏။ ဤစကားမွာ မာန္မာနႏွင္. ဝင္.ဝါပလႊားမႈ လံုးဝကင္းေသာ ဗုဒၶ( ဗုဒၶအခန္း ႏွင္. ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈအခန္း၌ အက်ယ္ေဖာ္ၿပပါအံ.။) စကားၿဖစ္သည္ဟု က်ြႏု္ပ္တို. မယူဆႏုိင္ေခ်။
တစ္ခုႏွင္. တစ္ခု ဆန္.က်င္သေယာင္ ၿဖစ္ေနေသာ အခ်ိဳ.ပိဋကတ္ေဒသနာမ်ားကို ေလ.လာရာ၌ကား ၾကားနာေသာပုဂၢိဳလ္ႏွင္. ကာလေဒသကို ထည္.သြင္းစဥ္းစားရေပမည္။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာသိၿမင္နားလည္ရန္ ဗုဒၶဝါဒ၏သမိုင္း၊ ဗုဒၶမပြင္.မီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ အိႏၵိယဘာသာ အယူဝါဒ၊ အေတြးအေခၚႏွင္. ေခတ္အေၿခအေနကို သိရွိဖို.လို၏။ ဗုဒၶသည္ မည္သို.ေသာ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္သည္။ မည္သို.ေသာ သူမ်ားကို ေဟာေၿပာသည္။ ေဟာေၿပာရ၌ မည္သို.ေသာနည္းကို သံုးသည္ စသည္တို.ကို ေကာင္းစြာနားလည္ထားရေပမည္။ အယူဝါဒသစ္တစ္ခု ေပၚထြန္းမႈသည္ ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာေသာ ပုဂၢိဳလ္ႏွင္. ပတ္ဝန္းက်င္ အေၿခအေန ေပၚ၌တည္ေၾကာင္း က်ြႏု္ပ္တို. မေမ.သင္.ေခ်။
ပါဠိပိဋကတ္စစ္တမ္း
ၿမန္မာႏုိင္ငံ ရွိပါဠိပိဋကတ္သည္ သီဟိုဠ္က်ြန္းမွ ရရွိခဲ.ေသာ ပိဋကတ္ၿဖစ္၏။ သီဟိုလ္သားတို.၏ မဟာဝင္က်မ္းအလိုအားၿဖင္. ဗုဒၶသာသနာသည္ ဘီစီသံုးရာစု (ဝါ) ခရစ္ေတာ္မေပၚမွီ တတိယရာစုေလာက္က အိႏၵိယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္းမွ သီဟုိဠ္က်ြန္းသို. ေရာက္ရွိလာ၏။ သီဟိုဠ္ ရဟန္းတို.သည္ လက္ဦးပထမ၌ ပိဋကတ္ကို ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ၾက၍ ဘီစီပထမရာစု ကုန္ခါနီးေလာက္၌ ေပထက္အကၡရာ တင္ၾက၏။ သို.ၿဖင္. သီဟုိဠ္က်ြန္းသည္ အိႏိၵယၿပည္မွ အပ ပထမဦးစြာ ဗုဒၶဝါဒ အေၿခစိုက္မိေသာ ႏိုင္ငံၿဖစ္၍ ပိဋကတ္စာေပသည္ သီဟိုဠ္က်ြန္းမွ အၿခားအာရွေတာင္ပိုင္းႏုိင္ငံမ်ားသို. ပ်ံ.ႏွံ.သြားခဲ.ဟန္ရွိ၏။
သီဟိုဠ္သားတို.သည္ ပိဋကတ္သံုးပံု၏ အဖြင္.ၿဖစ္ေသာ အဌကထာ က်မ္းမ်ားကို ေရးသားခဲ.ၾက၏။ အခ်ိဳ.ေသာ ပိဋကတ္က်မ္းမ်ားသည္ လည္း သီဟိုဠ္က်ြန္း၌ စတင္ေပၚေပါက္ေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေကာင္းၿဖစ္ေပမည္။ သို.ရာတြင္ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ အနည္းငယ္သာၿဖစ္၍ ဗုဒၶဝါဒအတြက္ အေရးၾကီးေသာ က်မ္းမ်ားလည္း မဟုတ္ေခ်။ ထိုက်မ္းမ်ားမွအပ အၿခားပိဋကတ္ စာေပ၌ ဟိမဝႏၱာ၊ ဂဂၤါ၊ ယမုံနာ စေသာ အိႏိၵယေတာင္မ်ား၊ ၿမစ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ သီဟိုဠ္က်ြန္း၏ ပထဝီအမည္မ်ားကို လံုးဝမေတြ.ရေခ်။ ပိဋကတ္စာေပသည္ ဘီစီ ၆ ရာစုေခတ္ အိႏၵိယၿပည္ေၿမာက္ပိုင္း၏ အေၿခအေနကို ေဖာ္ၿပ၍ ေရွးသီဟိုဠ္သားတို.၏ အေၾကာင္းကို အလ်ွင္းမေဖာ္ၿပေခ်။ ဘီစီသံုးရာစုအတြင္းက အိႏၵိယၿပည္ဆန္ခ်ီႏွင္. ဘာရပ္ေဒသ၌ ထူပါရုံေစတီေတာ္ၾကီးမ်ား၏ မုခ္ဦးႏွင္. နံရံမ်ားတြင္ ‘ဓမၼကထိက’ ေပဋကိန’ (ပိဋကတ္အာဂံုေဆာင္သူ ) ‘ သုတၱႏၱ ကိနီ’ (သုတၱန္မ်ားကို အာဂံုေဆာင္ေသာ မိန္းမ) စသည္ၿဖင္. ရဟန္းေယာက်္ား၊ မိန္းမမ်ားအား ေပးထားေသာ ဘြဲ.အမည္မ်ားကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ပိဋကတ္၌ပါရွိေသာ ဝတၳဳမ်ားႏွင္. ၅၅၀ ဇာတ္ဝတၱဳမ်ားကို လည္း ေစတီနံရံ မ်ား၌ ရုပ္လံုးကေလးမ်ား ၿဖင္.ထုထြင္းၿခယ္လွယ္ ထား၏။
သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္စာေပ သည္ အိႏၵိယၿပည္၌ စတင္ေပါက္ဖြားခဲ.ေၾကာင္း ထင္၇ွား၏။ သီဟိုဠ္သားတို.သည္ ထိုပိဋကတ္ကို ၿပင္ဆင္ေၿပာင္းလဲၿခင္းမၿပဳဘဲ နဂိုအိႏၵိယမူအတိုငး ထားရွိခဲ.သည္ဟု ယူဆရေပမည္။ ထိုပိဋကတ္သည္ မူလက အေသာကမင္းလက္ထက္၌ တတိယသဂၤါယနာတင္ ေသာ ဝိဘဇၨဝါဒီရဟန္းတို. ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ၾကေသာ ေထရဝါဒပိဋကတ္ၿဖစ္၏။ ေထရဝါဒဂုိဏ္းသည္ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ေနာက္ေပၚေပါက္ခဲ.ေသာ ေရွးဗုဒၶဂုိဏ္းၾကီး ၁၈ ဂိုဏ္း၌တစ္ခုၿဖစ္၍ ေထရဝါဒပိဋကတ္သည္ အၿခားဂိုဏ္းမ်ား၏ ပိဋကတ္မ်ားႏွင္. မည္သို.ၿခားနား ကြဲလဲြပါသနည္းဟု စူးစမ္းရန္လိုေပသည္။
ဤတြင္ ထိုေရွးအခါက အထူးထင္ရွားေသာ သဗၺတၱိဝါဒဂိုဏ္း၏ ပိဋကတ္ကို စဥ္းစားရာ၏။ သဗၺတၱိဝါဒဂိုဏ္း၏ ပိဋကတ္ကို သကၠတဘာသာၿဖင္. ေရးသားထား၍ အခ်ိဳ.ေသာက်မ္းစာမ်ားကို အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္း အေရွ.တာကစၥတန္ၿပည္ႏွင္. နီေပါၿပည္၌ ေတြ.ရွိခဲ.ၾက၏။ ထိုက်မ္းစာမ်ားသည္ ဆိုင္ရာပါဠိ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားႏွင္.အေတာ္မ်ားမ်ား တူညီၾက၏။ ဥပမာ သကၠတဝိနည္းပိဋကတ္၌ ေဖာ္ၿပထားေသာ ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္္မ်ားသည္ ပါဠိဝိနည္းပိဋကတ္မွ သိကၡာပုဒ္မ်ားႏွင္. ဘာမ်ွမၿခားနားေခ်။ သိကၡာပုဒ္မ်ားပညတ္ရၿခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌သာ ပိဋကတ္တစ္ခုႏွင္. တစ္ခု ကြဲလြဲ၏။
အခိ်ဳ.ေသာ သကၠတပိဋကတ္က်မ္းမ်ားကို တရုတ္၊ တိဗက္ ၊ ဂ်ပန္စေသာ ဘာသာမ်ားသို. ၿပန္ဆိုထား၏။ ထုိေၿမာက္အာရွသားတို.၏ ဗုဒၶဝါဒသည္ မဟာယာနဝါဒ ၿဖစ္၏။ မဟာယနဝါဒီတို.သည္ မူလဗုဒၶဝါဒကို ခ်ဲ.ထြင္စဥ္းစား ဥာဏ္ကစားလ်က္ဝါဒသစ္ မ်ား ဖန္တီးခဲ.ၾကေစကာမူ အိႏိၵယၿပည္မွ ရရွိေသာ မူလက်မ္းရင္းမ်ားကို ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲၿခင္း မၿပဳခဲ.ၾကေခ်။ တရုတ္ပိဋကတ္တြင္ ပါဠိပိဋကတ္မွာကဲ. သို. ဓမၼပဒ၊ ဥဒါန၊ ေထရဂါထာ၊ ဝိမာနဝတၳဳ စေသာက်မ္းမ်ား ပါဝင္၏။ သူတို.၏ မဟာဝတၱဳက်မ္းသည္ နိဒါနကထာႏွင္. မဟာဝဂ္ပါဠိေတာ္ကဲ.သို. သိဒၶတၳ မင္းသားဘုရားၿဖစ္လာ ပံုကုိအက်ယ္ၿပထား၏။ သူတို.၏ ဒီဗ်ာဝဒါန က်မ္း၌ မဟာပရိနိဗၺာန သုတ္ပါရွိ၍ ထုိသုတ္မွာ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ ပါဠိေတာ္ႏွင္. ကဲြလြဲၿခင္းမရွိေခ်။ ထိ္ုသုတ္၌ ဗုဒၶဝါဒ၏ အေၿခခံမူလၿဖစ္ေသာ ေဗာဓိပကိၡယ တရား၃၇ ပါးကိုေဖာ္ၿပထား၏။
ထိုတူညီေသာ တရားေဒသနာမ်ားကို ပိဋကတ္ႏွစ္ခု၌ စီစဥ္ခြဲၿခား ထားပံုမွာလည္း တစ္ပံုစံတည္းၿဖစ္၏။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုေဒသနာမ်ားသည္ ဗုဒၶသံဃာဂိုဏ္းမကြဲမီ ေရွးမေဝသဏီကတည္းက ရွိၿပီးၿဖစ္ရေပမည္။ မတူညီေသာ ေဒသနာမ်ားလည္းရွိ၏။ မ်ားၿပားလွေသာ တရားေဒသနာမ်ားကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တစ္သီးတစ္ၿခားစီ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ရာမွ ၿဖစ္ေပၚလာေသာ ပိဋကတ္ႏွစ္ခုသည္ အခ်ိဳ.အေနရာမ်ား၌ ကဲြလြဲၾကမည္မွာ ဓမၼတာၿဖစ္၏။ ကဲြလြဲေသာ အခ်က္မ်ားအားလံုး ဘုရားေဟာစကားၿဖစ္သည္ ဟူ၍ကား မဆိုႏုိင္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္ႏွစ္ခုတြင္ မည္သည္.ပိဋကတ္ က ေရွးဦးစြာေပၚေပါက္လာ၍ ဗုဒၶဝါဒႏွင္. ပိုမိုနီးစပ္ပါသနည္း ဟုစူးစမ္းရန္လိုအပ္၏။
ပိဋကတ္ႏွစ္ခုလံုးကို ေလ.လာဖူးေသာ ဥေရာပညာရွင္တို.၏ အဆိုအားၿဖင္.ပိဋကတ္ႏွစ္ခုမွာ စီကံုးဖြဲ.ႏြဲ.မႈ မတူၾကေခ်။ ပါဠိပိဋကတ္သည္ အကၡရာမတင္မီ ႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာက ေပၚေပါက္ခဲ.ၿပီးၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။ ပါဠိေတာ္မ်ားက္ို စာၿဖင္.ေရးမွတ္ေသာအခါ စီကံုးဖြဲ.ႏြဲ.ေသာ နည္းဟန္ကို မေၿပာင္းလဲဘဲ ႏႈတ္ငံုေဆာင္ထားသည္.အတိုင္း ေရးမွတ္ထားေသာေၾကာင္. အေရးအသားေခ်ာမြတ္ၿခင္းမရွိေခ်။ သကၠတပိဋကတ္ မွာမူပါဠိပိဋကတ္ထက္ အရးအသားညက္ေညာေၿပၿပစ္၏။ သို.ၿဖစ္၍ ထိုပိဋကတ္သည္ အာရွတိုက္အလယ္ပိုင္း၌ စာေရးသားၿခင္းအတတ္ ေပၚၿပီးမွ စာေပအၿဖစ္သို. ကူးေၿပာင္းလာဟန္ရွိ၏။
သမိုင္းသုေတသနၿပဳမႈ မရွိေသးေသာေခတ္က စာေပက်မ္းဂန္တစ္ခုသည္ ေရွးကထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအေၾကာင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌ ထိုပုဂၢိဳလ္၏ေခတ္ႏွင္. က်မ္းဂန္တစ္ခုသည္ ေရွးကထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးအေၾကာင္းကို ေဖာ္ၿပရာ၌ ထိုပုဂၢိဳလ္၏ ေခတ္ႏွင္. က်မ္းၿပဳဆရာ၏ ေခတ္အခ်ိန္ကာလ ကြာၿခားေလ၊ ဒ႑ာရီပံုၿပင္ဆန္ဆန္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ပိုမိုေတြ.ရေလ ၿဖစ္၏။ ၿမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဘၾကီးေတာ္လက္ထက္က ေရးသားထားေသာ မွန္နန္းရာဇဝင္ ထဲမွ ၿပဴေစာထီး၊ ဒြတၱေပါင္စေသာ ေရွးပုဂံေခတ္မတိုင္မီက မင္းမ်ားအေၾကာင္း ေရးသားခ်က္မ်ား၌ အထက္ပါစကား ထင္ရွား၏။ သကၠတပိဋကတ္၌ ပါရွိေသာ ဗုဒၶဝင္မွာ အံ.ဖြယ္သရဲမ်ားၿဖင္. ေဖာင္းပြ၍ ဗုဒၶမွာ လူသားစင္စစ္ မဟုတ္ေတာ.ဘဲ ထာဝရဘုရား၊ သို.မဟုတ္ စၾကဝဠာ မဟာၿဗဟၼာၾကီးလိုလို ၿဖစ္ေနသည္ကို ေတြ.ရ၏။ ပါဠိပိဋကတ္၌မူ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ အတုမ၇ွိ သူေတာ္ၿမတ္အၿဖစ္ၿဖင္.သာ ေဖာ္ၿပထား၏။
ေထရဝါဒီတို.၏ ဗုဒၶအေၾကာင္း အံ.ဖြယ္သရဲမ်ားကို အမ်ားအားၿဖင္. ေနာက္မွေပၚေပါက္ေသာ အဌကထာမ်ား၌ ေတြ.ရ၏။ ဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တိုင္က မိမိသည္ တန္ခိုးၿပာဋိဟာၿပမႈကို စက္ဆုပ္ေၾကာင္း မိန္.ၾကားခဲ.၏။ (ဤအေၾကာင္းကို ‘ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ’ အခန္း၌ အက်ယ္ၿပဆိုပါအံ.။) ေဒဝါတိေဒဝါ (နတ္တကာတို.၏ နတ္မင္း ) ဆိုေသာ ဗုဒၶ၏ ဘြဲ.ကို ဘီစီ ၉၀-၈၀ ေလာက္က ေရးသားေသာ မိလိႏၵပဥွာက်မ္း၌ ပထမအၾကီမ္ေတြ.ရ၏။ ပါဠိပိဋကတ္၌ ထိုစကားကို မေတြ.ရေခ်။
ထို.ေၾကာင္. အေနာက္ႏုိင္ငံ ပညာရွင္တို.သည္ ပါဠိပိဋကတ္မွာ ဗုဒၶဝါဒသမိုင္း၌ ပထမဦးစြာ ေပၚေပါက္လာေသာ စာေပၿဖစ္ေၾကာင္း တညီတညြတ္ အသိအမွတ္ၿပဳၾက၏။ ေထရဝါဒက မူလဗုဒၶဝါးႏွင္. မဟာယာနထက္ ပိုမိုနီးစပ္သည္ဟု ယံုၾကည္၍ ပါဠိပိဋကတ္ကို ဦးစားေပးေလ.လာၾက၏။
ဗုဒၶလက္ထက္က အိႏၵိယၿပည္၌ စာေရးၿခင္းအတတ္ ေပၚေပါက္ေနၿပီၿဖစ္ေၾကာင္း ပိဋကတ္ အေထာက္အထားရွိ၏။ သို.ရာတြင္ စာေရးရန္ ပစၥည္းကိရိယာ စံုစံုလင္လင္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရွိေသးေသာေၾကာင္. ရွည္လ်ားေသာ စာမ်ားကို မေရးသားၾကေခ်။ ထို.အၿပင္ထိုေခတ္က အိႏိိၵယသားတို.သည္ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ား ၏ ႏႈတ္စကားကို စာစကားထက္ ပို၍သာလြန္ၿမတ္ႏုိး တန္ဖိုးထားတတ္ၾက၏။ တရားေဒသနာမ်ားကို ႏႈတ္တက္က်က္မွတ္ၿပီးလ်င္ သားစဥ္ေၿမးဆက္ ႏႈတ္ၿဖင္.သာ ေဆာင္ၾက၏။ သို.ၿဖင္. အခ်ိဳ.ေသာ ဘာသာေရးဂိုဏ္းမ်ား၏ ေဟာေၿပာခ်က္မ်ားသည္ ပါဠိပိဋကတ္ေပၚေပါက္ၿပီးေနာက္ ကာလအတန္ၾကာသည္.တုိင္ေအာင္ စာေပအၿဖစ္သို. မေရာက္ရွိေသးေခ်။ ဂ်ိန္းဘာသာဝင္တို.၏ ပိဋကတ္သည္ ေအဒီငါးရာစုေလာက္က်မွ စာေပအၿဖစ္သို. ေရာက္ရွိလာေၾကာင္းသိရ၏။
ႏႈတ္စကားက စာစကားထက္ အခ်ိဳ.ေနရာ၌ ပိုမို ထိေရာက္ေၾကာင္း ယံုမွားဖြယ္မရွိေခ်။ တရားေဟာရာ၌ စာဖတ္၍ေၿပာၿခင္းထက္ စာမဖတ္ဘဲေၿပာၿခင္းက လူပရိသတ္၏ စိတ္ကို ပိုမိုဆြဲေဆာင္ႏုိင္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ သို.ရာတြင္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး၏ စကားမ်ားကို နဂုိမူမပ်က္ေစဘဲ သန္.ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ ကာလတာရွည္ တည္ၿမဲေစလိုပါက စာၿဖင္. မွတ္သားထားရန္လို၏။ ဆရာစဥ္ဆက္ႏႈတ္ငံုေဆာင္ထားရံုမ်ွၿဖင္. စိတ္ခ်ရမည္ မဟုတ္ေခ်။
ထို.ေၾကာင္. အစပထမက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ေသာ ပါဠိပိဋကတ္သည္ မည္မ်ွသန္.ရွင္းစင္ၾကယ္၍ မူလဗုဒၶဓမၼကို မည္မ်ွကိုယ္စားၿပဳပါသနည္းဟု စဥ္းစားရန္ရွိ၏။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားသည္ ဗုဒၶကိုယ္တိုင္ေဟာေသာ ေဒသနာမ်ားမဟုတ္ေၾကာင္း ပိဋကတ္စာေပ၌ အထင္အရွားၿပဆိုထား၏။ အဘိဓမၼာပိဋကတ္မွ ကထာဝတၳဳသည္ အရွင္ေမာဂၢလိပုတၱတိႆ၏ လက္ရာၿဖစ္၏။ ဝိနည္းပိဋကတ္မွ ပရိဝါက်မ္းမွာ ဒီပမည္ေသာ မေထရ္တစ္ပါး ေရးသားေၾကာင္း က်မ္းနိဂံုးတြင္ ေဖာ္ၿပထား၏။
မဇၩိမနိကာယ္ႏွင္. ဒီဃနိကာယ္မွ သုတ္ေပါင္း ၂၆ ခုမွာ ရွင္သာရိပုတၱရာ၊ ရွင္အာနႏၵာ၊ ရွင္ကစၥည္း စေသာ တပည္.သာဝကၾကီးမ်ား ေဟာၾကားသည္. သုတ္မ်ားၿဖစ္၏။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားမွာမူ သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားက ထည္းသြင္းထားေသာ စကားမ်ားၿဖစ္သည္ဟု အဌကထာ ဆရာမ်ားက ဆိုၾက၏။ အခ်ိဳ.ေထရီဂါထာ မ်ားသည္ သဂၤါယနာတင္ မေထရ္တို.၏ ဂါထာမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ပရမတၱဒီပနီ၌ အဌကထာဆရာ ရွင္ဓမၼပါလက ေဖာ္ၿပထား၏။ သုတၱနိပါတ္ မဟာဝဂ္ ပဓာနသုတ္၌ လာေသာ ေနာက္ဆံုးဂါထာသည္ အခ်ိဳ.ဆရာတို. အလိုအားၿဖင္. သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းတို.၏ လက္ရာၿဖစ္၏။
တပည္.သာဝကတို.၏ ေဒသနာမ်ားသည္ အမ်ားအားၿဖင္. ဘုရားရွင္အၿမြက္မ်ွေဟာၾကားေသာ တရားကို အက်ယ္႕ရွင္းၿပေသာ ေဒသနာမ်ားၿဖစ္ေသာေၾကာင္. ပိဋကတ္ထဲ၌ ထည္.သြင္းထားၿခင္းၿဖစ္၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ အခိ်ဳ.သာဝကၾကီးမ်ား၏ တရားေဒသနာမ်ားသည္ မိမိ၏အာေဘာ္ႏွင္. ကိုက္ညီသည္ဟု ဘုရားရွင္က မိန္.ၾကားေၾကာင္း ပိဋကတ္၌ ၿပဆိုထား၏။ မည္သို.ပင္ၿဖစ္ေစ ဗုဒၶဝါဒကို ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာလိုေသာ သူတို.အဖို. ဗုဒၶ၏စကားႏွင္. တပည္.သာဝကမ်ား၏ စကားကို ခြဲၿခား၍ သိရွိမွတ္သားရန္ အေရးၾကီး၏။
ဘုရားရွင္လက္ထက္က ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို အထူးဂရုၿပဳ၍ က်က္မွတ္ၾကၿခင္းရွိဟန္မတူေခ်။ ‘ဘာဏက’ (ေဒသနာမ်ားကို ရြတ္ဆိုက်က္မွတ္ေသာသူ) ဆိုေသာစကားသည္ အဌကထာမ်ား၌သာလ်င္ ေတြ.ရ၏။ သင္အံက်က္မွတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္အခိ်ဳ. ရွိမည္ၿဖစ္ေသာ္လည္း ဘုရားရွင္၏အလိုအားၿဖင္. တရားေတာ္ကို က်က္မွတ္မႈထက္ က်င္.ၾကံအားထုတ္မႈက ပိုမိုအေရးၾကီးေသာေၾကာင္. အၿမဲတေစ ဂရုတစိုက္ က်က္မွတ္ေသာ ရဟန္းဦးေရသည္ ယခုေခတ္မွာကဲ.သို. မ်ားလွမည္ မဟုတ္ေခ်။
တပည္.ရဟန္းမ်ားသည္ ဗုဒၶဝါဒကို လြပ္လပ္စြာ ေဟာေၿပာၾက၏ ။ တစ္ခါတစ္ရံမွသာ ဘဂဝါ သို.မဟုတ္ သတၳာ (ဘုရားရွင္ ကိုဆိုလိုသည္) က ဤသို.မိန္.ဆိုသည္ဟု ဗုဒၶ၏စကားကုိ ကိုးကား၍ေၿပာေလ.ရွိၾက၏။ ထုိ.ေနာက္ ဗုဒၶသည္ သက္ေတာ္ၾကီးရင္.လာ၍ တပည္.သာဝကၾကီမ်ား ပရိနိဗၺာန္ၿပဳေတာ္မူကုန္ေသာ အခါ ေဒသနာမ်ားကို မူတစ္မူတည္းထားကာ ပံုေသ သတ္မွတ္စၿပဳလာၾက၏။
အစပထမ၌ ေဒသနာမ်ားသည္ သုတ္အၿဖစ္ သို.မေရာက္ေသးဘဲ အက်ဥ္းခ်ဳပ္(ဥေဒၵသ) အၿဖစ္ၿဖင္.သာ တည္ရွိၾက၏။ ဥေဒၵသမ်ားကို ပိဋကတ္စာေပ အခိ်ဳ.ေနရာမ်ား၌ ေတြ.ရေသး၏။ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူၿပီးသည္. ေနာက္ကာလ၌ကား ဗုဒၶဓမၼႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ သံဃာဂိုဏ္းကြဲမည္. အရိပ္နိမိတ္ မ်ား ထြက္ေပၚလာေသာေၾကာင္. ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကုိ အက်ဥ္းမခ်ံဳးပဲ ဘုရားေဟာေတာ္မူသည္. အတိုင္း ပံုေသအတည္ၿပဳထားရန္ မေထရ္ၾကီးမ်ား စုေပါင္းၾကိဳးစားၾက၏။
ပိဋကတ္စာေပ၌ ‘သာဝတိၳ နိဒါနံ’ စသည္ၿဖင္. ၿမိဳ.အမည္ႏွင္. အစခ်ည္ေသာ သုတ္မ်ားပါရွိရာ ေဖာ္ၿပေသာၿမိဳ.သည္ ဆိုင္ရာသုတ္ကို စတင္အတည္ၿပဳေသာ ရဟန္းသံဃာတို.၏ ဗဟိုဌာန ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ထိ္ုဗဟိုဌာနမ်ားမွာ သာဝတၱိ၊ ကပိလဝတ္၊ ဗာရာဏသီ၊ သာေကတ၊ ပါဋလိပုတ္ႏွင္. ရာဇၿဂဳိလ္ဟူ၍ ဌာန ၃၆ခုရွိ၍ သာဝတၳိၿမိဳ.၌ သုတ္အမ်ားဆံုး အတည္ၿပဳၾက၏။
အဌကထာမ်ား၌ ဒီဃဘာဏက, သံယုတၱဘာဏကစေသာ စကားမ်ားကို ေတြ.ရ၏။ နိကာယ္တစ္ရပ္ကို က်ြမ္းက်င္ႏွံ.စပ္ေသာ ဘာဏကအခ်င္းခ်င္း စုေပါင္း၍ အာဂံုေဆာင္ၾက၏။ နိကာယ္ဘာဏကမ်ားသည္ သီးၿခားအဖြဲ.မ်ားၿဖစ္၍ တစ္ခုႏွင္.တစ္ခု အဆက္အသြယ္မရွိေခ်။ ထို.ေၾကာင္. အခ်ိဳ.သုတ္မ်ားကို နိကာယ္ႏွစ္ခု၊သံုးခု၌ ထပ္တလဲလဲ ေတြ.ရၿခင္းၿဖစ္၏။
ေဒသနာေတာ္မ်ားကို ပံုေသသတ္မွတ္ေသာ လုပ္ငန္းသည္ ဘီစီသံုးရာစုေခတ္၌ အာေသာကမင္း လက္ထက္မတိုင္မီက ၿပီးဆံုးဟန္ရွိ၏။ ထိုေခတ္က ဘာရပ္ႏွင္. ဆန္ခ်ီအရပ္ရွိ ထူပါရုံေစတီမ်ား၌ ’ပဥၥေနကာယိက’ (နိကာယ္ငါးရပ္ အာဂံုေဆာင္ေသာသူ) ဆိုေသာစကား ေရးထိုးထား၏။ သို.ရာတြင္ ေဒသနာအားလံုးကို တစ္ခ်ိန္တည္း၌ပံုေသသတ္မွတ္ၿခင္း ၿပီးဆံုးသည္မဟုတ္ေခ်။ ပါဠိပိဋကတ္၏ မည္သည္.အစိတ္အပုိင္းက မည္သည္.အခ်ိန္ကာလ၌ ပံုေသၿဖစ္လာသည္ဟု အတိအက် မသိရေသာ္လည္း တစ္ပိုင္းႏွင္.တစ္ပိုင္း ပံုေသာၿဖစ္လာေသာ အခ်ိန္ကြာၿခား၏။ ပါဠိပညာရွင္ ေဒါက္တာရုိင္း(စ) ေဒးဗစ္၏ ယူဆခ်က္အရ ပါဠိေတာ္မ်ား ပုံေသမူတစ္မူတည္း ၿဖစ္လာေသာ ေရွ.ေနာက္အစီအစဥ္မွာ အၾကမ္းဖ်င္းအားၿဖင္. ေအာင္ပါအတိုင္းၿဖစ္၏။( Dr. Rhys Davids: Buddhist India, pp.84)\
၁။ ပိဋကတ္စာေပ အားလံုးလိုလို၌ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ.ရ၍ ထပ္တူထပ္မ်ွၿဖစ္ေသာ စကားေၿပ၊သို.မဟုတ္ ဂါထာမ်ားၿဖင္. ဗုဒၶဝါဒကို ရုိးရိုးရွင္းရွင္း ေဖာ္ၿပထားေသာ စကားမ်ား။
၂။ ပိဋကတ္ႏွစ္က်မ္း၊ သို.မဟုတ္ သံုးက်မ္း၌ ထပ္တူထပ္မ်ွ စကားမ်ားၿဖင္.ၿပဆိုထားေသာ အေၾကာင္းမ်ား။
၃။ ဒီဃနိကာယ္မွ သီလကၡႏၶ၊ သုတၱနိပါတ္မွ ပါရာယနဝဂ္ႏွင္. အဌကဝဂ္, ဝိနည္းပိဋကတ္မွ ပါတိေမာက
္၄။ ဒီဃနိကာယ္၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ အဂုၤတၱရနိကာယ္ႏွင္. သံယုတၱနိကာယ္။
၅။ သုတၱနိပါတ္၊ ေထရႏွင္.ေထရီဂါထာ၊ ဥဒါန၊ ခုဒၵကပါဌ။
၆။ သုတၱဝိဘဂၤႏွင္. ခႏၶက။
၇။ ဇာတကႏွင္. ဓမၼပဒ။
၈။ နိေဒၵသ၊ ဣတိဝုတၱကႏွင္. ပဋိသမိၻဒါ။
၉။ ေပတဝတၳဳ , ဝိမာနဝတၳဳ ၊ အပဒါန၊ စရိယပိဋကႏွင္. ဗုဒၶဝံသ။၁၀။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား၊ ယင္းတို.တြင္ ကထာဝတၳဳမွာ ေနာက္ဆံုးက်မ္းၿဖစ္၍ ေရွးအက်ဆံုးက်မ္းမွာ ပုဂၢလပညတၱိ ၿဖစ္တန္ရာ၏။
အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ပိဋကတ္သမိုင္း၌ ေနာက္ဆံုးေပၚေပါက္လာေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္းယူဆရန္ အေထာက္အထားမ်ားရွိ၏။ ပထမႏွစ္ၾကိမ္ သဂၤါယနာတင္ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားတြင္ အဘိဓမၼာပါဝင္သည္ ဟု ဝိနည္းစူဠဝါႏွင္. မဟာဝင္၊ ဒီပဝင္က်မ္းမ်ား၌ ၿပဆိုမထားေခ်။ ဒီဃနိကာယ္ အဌကထာ၌ပါရွိေသာ ပထမသဂၤါယနာအေၾကာင္း၌ ဝိနည္းပိဋကတ္ႏွင္. ပထမနိကာယ္ေလးရပ္ကို အာဂံုေဆာင္၍ ထိန္းသိမ္းရန္ ရွင္ဥပါလိ၊ ရွင္အာနႏၵာႏွင္. ရွင္ကႆပ၊ ရွင္အႏုရုဒၶါ၊ ရွင္သာရိပုတၱရာတို.၏ တပည္.မ်ားအား တာဝန္ေပးအပ္ၾကသည္ဆို၏။အဘိိဓမၼာပိဋကတ္ႏွင္.စပ္လ်ဥ္း၍ တစ္စံုတစ္ရာ ေဖာ္ၿပထားၿခင္း မရွိေခ်။ အဌသာဠိနီ, မဟာေဗာဓိဝံသ စေသာ အဌကထာမ်ားႏွင္. ေရွးအိႏိၵယ ေက်ာက္စာမ်ား၌ နိကာယ္ဘာဏကမ်ားကို ရည္ညြန္းခ်က္မ်ားပါရွိေသာ္လည္း အဘိဓမၼာဘာဏက ဆိုေသာစကား လံုးဝမပါရွိေခ်။
အခ်ိဳ.ေသာ ပါဠိေတာ္တို.၌ အဘိဓမၼာဟုူေသာ ပုဒ္ကုိ ေတြ.ရ၏။ သို.ရာတြင္ သုတၱႏၱပိဋကတ္၌လာေသာ ထို’ အဘိဓမၼာ’ သည္ လက္ရွိအဘိဓမၼာ ခုႏွစ္က်မ္းကို မရည္ညြန္းဘဲ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားမွ နက္နဲေသာတရားကို ဆိုလိုဟန္ရွိ၏။ ဗုဒၶေဒသနာ မ်ားကို သုတၱ၊ ေဂယ်၊ ဂါထာ၊ ဇာတက စသည္ၿဖင္. အဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ကိုးမ်ိဳးခြဲၿခားထားရာ ဥပမာ ဇာတကသည္ လက္ရွိ ၅၅၀ ဇာတ္နိပါတ္ကို ဆိုလိုၿခင္းမဟုတ္ဘဲ နိကာယ္မ်ားမွ အခ်ိဳ.ဝတၳဳမ်ားကို ရည္ညြန္း၏။ ထိုနည္းအတူ သုတၱန္ပိဋကတ္၌ ေတြ.ရေသာ အဘိဓမၼာသည္ သုတၱန္ေဒသနာမ်ားကို အမ်ိဳးအစားခြဲၿခားရန္ သံုးစြဲေသာ စကားၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
သဗၺတၱိဝါဒ ဂိုဏ္း၌ ေထရဝါဒဂိုဏ္းမွာကဲ.သို. အဘိဓမၼာခုႏွစ္က်မ္းရွိ၍ တရုတ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထား၏။ ထိုအဘိဓမၼာတရားကို အရွင္သာရိပုတၱရာ ၊ ရွင္ေမာဂၢလာန္ စေသာ သာဝကၾကီးမ်ားက ေဟာေၿပာခဲ.သည္ဆို၏။ သဗၺတိၱဝါဒ အဘိဓမၼာသည္ ေထရဝါဒအဘိဓမၼာႏွင္. ပါဝင္ေသာအေၾကာင္းရပ္မ်ား လံုးဝမတူေခ်။ အထက္ကေဖာ္ၿပခဲ.သည္.အတိုင္း ဝိနည္း၊သုတၱန္ ေဒသနာမ်ား အေၿခခံတူညီပါလ်က္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္မ်ားသည္ ဗုဒၶသံဃာဂိုဏ္းကြဲၿပီးမွ တသီးတၿခားစီေပၚလာေသာ ပိဋကတ္မ်ားၿဖစ္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ရွိ၏။
ဒုတိယ သဂၤါယနာတင္ ရဟန္းသံဃာႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာ မဟာသံဃိကရဟန္းတို.သည္ စင္ၿပိဳင္သဂၤါယနာတင္ပြဲ ၿပဳလုပ္၍ အဘိဓမၼာ ပိဋကတ္ႏွင္. အၿခားအခ်ိဳ.ေသာ ေဒသနာမ်ားကို ဘုရားရွင္၏ ေဒသနာအစစ္အမွန္ မဟုတ္ဟုဆိုကာ ပယ္ၾကသည္ဟု ဒီပဝင္က်မ္း၌ ေဖာ္ၿပထား၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ ေရွးကအဘိဓမၼာကို ဘုရားေဟာေဒသနာၿဖစ္သည္ ဟု မယံုၾကည္ေသာ ရဟန္းတို.မွာ နည္းလွမည္မဟုတ္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ရွင္ဗုဒၵေဃာသဆရာသည္ အဌသာလိနီက်မ္း၌ အဘိဓမၼာပိဋကတ္ကို ခုခံကာကြယ္၍ေရးသားရ၏။ ရဟန္းတစ္ပါးက အဘိဓမၼာေဟာေသာ အၿခားရဟန္းတစ္ပါးအား “သင္သည္ ၿမင္းမိုရ္ေတာင္ကို ရစ္ပတ္သကဲ.သို. မသည္မပိုးႏိုင္၊ ရွည္စြာေသာ အဘိဓမၼာပါဠိကို အဘယ္ေၾကာင္.ေဆာင္ဘိသနည္း။ အဘိဓမၼာသည္ ဘုရားေဟာမဟုတ္” ဟုၿပစ္တင္ကဲ.ရဲ.သည္ဆို၏။ ရွင္ဗုဒၶေဃာသကမူ အဘိဓမၼာသည္ ဘုရားေဟာၿဖစ္သည္။ ရွင္ေမာဂၢလိပုတၳ တိႆသည္ပင္ ကထာဝတၳဳကို ဘုရားေပးအပ္ေသာနည္း၊ ထားအပ္ေသာ မာတိကာၿဖင္.ေဟာသည္ဟု ဆိုေလသည္။
မာတိကာသည္ ဗုဒၶဓမၼကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿပေသာ ေခါင္းစဥ္ၿဖစ္၍ ဝိနည္းႏွင္.သုတၳန္ပိဋကတ္မ်ား၌ ထိုစကားကိုေတြ.ရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ထိုမာတိကာမ်ားအေပၚ၌ ထိုစကားကိုေတြ.ရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားသည္ ထိုမာတိကာမ်ားအေပၚ၌ အေၿခတည္၏။
တရုတ္ရဟန္းေတာ္ ဖာဟီယန္သည္ အိႏၵိယၿပည္သို. ေရာက္ရွိစဥ္က သံဃာ.စာသင္တိုက္ၾကီးမ်ား၌ ဗုဒၶအဘိဓမၼာဆရာၾကီးမ်ားကို ေတြ.ရွိခဲ.ေၾကာင္းသူ၏မွတ္တမ္း၌ ေဖာ္ၿပခဲ.၏။ ထိုသံဃာ.စာသင္တိုက္မ်ားႏွင္. နာလႏၵစေသာ ေရွးဗုဒၵတကၠသိုလ္မ်ားသည္ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား ေပါက္ဖြားရာဌာနမ်ား ၿဖစ္တန္ရာ၏။
ထို.ေၾကာင္. အေနာက္တိုင္း ပါဠိပညာရွင္တို.၏ အၿမင္အားၿဖင္. အဘိဓမၼာသည္ ေနာက္မွေပၚေပါက္လာေသာ ပိဋကတ္အစြယ္အပြားၿဖစ္၍ သုတၱႏၱ ပိဋကတ္ထက္ပိုမို ထူးၿခားနက္နဲသည္ မဟုတ္ေခ်။ ပိဋကတ္သံုးပံုကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ ေလ.လာဖူးေသာ ဥေရာပပညာရွင္တစ္ဦးကမူ ပါဠိစာေပမွ က်ြႏု္ပ္တို.သိရွိရေသာ ဗုဒၶအဘိဓမၼာသည္ အဘိဓမၼာပိဋကတ္တစ္ခုလံုး မရွိေစကာမူ စိုးစဥ္းမ်ွယုတ္ေလ်ာ.သြားလိမ္.မည္ မဟုတ္။ အဘိဓမၼာပိဋကတ္၌ ပါရွိေသာ တရားအားလံုးကို သုတၱန္ပိဋကတ္၌ ေတြ.ႏုိင္ပါသည္ဟုေရးသားခဲ.၏။ (Art.Abhidhamma by Mrs Rhys Davids in Encyclopedia of Religion and Ethics)
ဝိမာနဝတၳဳႏွင္. ေပတဝတၳဳမ်ားမွာ ယင္းတို.၌လာေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား(ဥပမာ ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈ၊ အလွဴဒါနအားေပးမႈ) ကို ေထာက္ခ်င္.၍ ပိဋကတ္ထဲသို. အေတာ္ေနာက္က်မွ ဝင္လာေသာ က်မ္းမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။ ေပတဝတၳဳ၌ပါရွိေသာ ပိဂၤေလာကဘုရင္မွာ ဘုရားပရိနိဗၺာန္ စံဝင္ၿပီးေနာက္ စူရတ္ၿပည္ကို အုပ္စိုးေသာမင္းၿဖစ္၏။ ဝိမာနဝတၳဳ၌ ေဖာ္ၿပထားေသာ ပါယာသိဘုရင္သည္လည္း ဘုရားပရိနိဗၺာန္ၿပဳၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းအတန္ၾကာမွ စိုးစံေသာဘုုရင္ၿဖစ္၏။၁၈၉၄ ခုႏွစ္က ယိုးဒယားဘုရင္က အေနာက္ႏုိင္ငံ စာၾကည္.တိုက္မ်ားသို. လွဴဒါန္းေသာ ပိဋကတ္သံုးပံု၌ ဝိမာနဝတၳဳ၊ ေပတဝတၳဳ၊ ေထရဂါထာ၊ ေထရီဂါထာ၊ ဇာတက၊ အပဒါန၊ စရိယပိဋကႏွင္. ဗုဒၵဝံသက်မ္းမ်ား မပါဝင္ေခ်။ ထိုသို. ယိုးဒယားမူ၌ မပါရွိေသာ က်မ္းမ်ားသည္ စင္စစ္ ယင္းတို.၏မူလအစႏွင္. စပ္လ်ဥ္း၍ ယခုေခတ္ပညာရွင္တို. သံသယရွိေသာက်မ္းမ်ားၿဖစ္၏။ အိႏၵိယပညာရွင္ ပါေမာကၡ ဘီအမ္ဗရူဝါး(တိပိဋကာစရိယ) ၏ အဆိုအားၿဖင္. ခုဒၵကပါဌ၊ ဗုဒၶဝံသ၊ စရိယာပိဋကႏွင္. အပဒါနက်မ္းမ်ားကို ဒီဃဘာဏကအဖြဲ.က ပါဠိေတာ္မ်ားအၿဖစ္ၿဖင္. အသိအမွတ္မၿပဳေခ်။ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ သီဟိုဠ္ရဟန္းတို.၏ လက္ရာၿဖစ္သည္ဆို၏။
စရိယာပိဋက၊ ဗုဒၶဝံသ စသည္တို.သည္ ခုဒၵကနိကာယ္၌ ပါဝင္၍ ထိုနိကာယ္သည္ ေနာက္ဆံုးထြက္ေပၚလာေသာ နိကာယ္ၿဖစ္သည္ဟု ပါဠိပညာရွင္တို. ယူဆၾက၏။ ေဝသာလီၿပည္၌ ေထရဝါဒီတို.ႏွင္.စင္ၿပိဳင္သဂၤါယနာတင္ေသာ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းက ပိဋကတ္မွ ႏုတ္ပယ္ပစ္သည္. က်မ္းမ်ားမွာ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ားႏွင္. ပဋိသမိၻဒါ၊ နိေဒၵသ၊ ဇာတကစေသာ ခုဒၵကနိကာယ္က်မ္းမ်ား ၿဖစ္၏။
တရုတ္ပိဋကတ္၌ ခုႏၵကနိကာယ္မပါရွိဘဲ ပထမနိကာယ္ေလးက်မ္းကိုသာ ေတြ.ရ၏။ နိကာယ္ကို တရုတ္ပိဋကတ္၌ အာဂမဟုေခၚ၏။ ပါဠိနိကာယ္မ်ားကို ဆိုင္ရာ တရုတ္အာဂမမ်ားႏွင္. ႏႈိ္င္းရွင္ေလ.လာၿခင္းၿဖင္. နိကာယ္မ်ားေပၚေပါက္လာေသာ ေရွ.ေနာက္အစီအစဥ္ကို အၾကမ္းဖ်င္းသိအပ္၏။ နိကာယ္ေလးက်မ္းတြင္ ဒီဃနိကာယ္သည္ ဒီဃအာဂမႏွင္. အတူညီဆံုးၿဖစ္၏။ မဇၩိမနိကာယ္ႏွင္. သံယုတ္နိကာယ္တို.သည္လည္း ဆိုင္ရာတရုတ္အာဂမမ်ားႏွင္. အေတာ္အတန္ တူညီ၏။ မတူညီေသာ အခ်က္မွာ သုတ္အေရအတြက္ႏွင္. အစီအစဥ္ၿဖစ္၏။ ဥပမာ မဇၩိမနိကာယ္၌ ၁၅၂ ခုရွိ၍ မဇၩိမအာဂမ၌ သုတ္ေပါင္း ၂၂၂ ခုရွိ၏။ မဇၩိမအာဂမ၌ ေတြ.ရေသာ အပိုသုတ္မ်ားကို သံယုတ္ႏွင္. အဂုၤတၱရနိကာယ္မ်ား၌ ေတြ.ရ၏။ အဂၤုတၱရနိကာယ္ႏွင္. အာဂမမ်ားမွာ အၿခားနိကာယ္ႏွင္. အာဂမမ်ားေလာက္ တူညီေသာအခ်က္မ်ား မရွိေခ်။(E.J. Thomos: History of Buddhist Thought, Appendix)
ထုိ.ေၾကာင္. နိကာယ္ေလးက်မ္းမ်ားတြင္ ဒီဃနိကာယ္သည္ ေရွးအက်ဆံုးၿဖစ္၍ အဂၤုတၱရနိကာယ္မွာ ေနာက္အက်ဆံုး ၿဖစ္ဟန္ရွိ၏။ သို.ရာတြင္ နိကာယ္အသီးသီးကို တစ္ခုလံုးၿခံဳ၍ စဥ္းစားမွသာ ထိုသို.ယူဆႏိုင္၏။ အမွန္ဆိုေသာ္ ေရွးက်ေသာ ေဒသနာမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ေနာက္က်ေသာေဒသနာမ်ားကို လည္းေကာင္း နိကာယ္အားလံုး၌ အနည္းအမ်ား ေတြ.ရ၏။ ဥပမာ ဒီဃနိကာယ္မွ ပါယာသိကသုတ္၊ မဟာသမယသုတ္ စသည္တို.သည္ အေတာ္ေနာက္က်မွ ဝင္ေရာက္လာေသာ သုတ္မ်ားၿဖစ္၏။ မဇၩိမနိကာယ္မွ အႆလာယနသုတ္သည္ ယင္း၌ပါရွိေသာ ေယာနက ကေမာၻဇႏုိင္ငံ အမည္ကိုေထာက္၍ အေသာကမင္း လက္ထက္မတိုင္မီ ဂရိကို ဗက္ထရီးယားႏိုင္ငံ ထင္ရွားရွိစဥ္က ၿဖစ္ေပၚလာဟန္ရွိ၏။ ခုဒၵကနိကာယ္မွာ အၿခားနိကာယ္မ်ားထက္ ေနာက္က်သည္မွန္ေသာ္လည္း ယင္း၌ပါဝင္ေသာ သုတၱနိပါတ္မွာ ဗုဒၶစာေပ၌ ေရွးအက်ဆံုး ေဒသနာၿဖစ္သည္ဟု အေနာက္ႏိုင္ငံ ပါဠိပညာရွင္တို.ယူဆၾက၏။
အမွန္ဆိုေသာ္ သုတၱန္တစ္ခုတည္း၌လာေသာ ေဒသနာ၊သို.မဟုတ္ စကားမ်ားသည္ပင္ အားလံုးတစ္ခ်ိန္တည္း၌ ေပၚေပါက္ခဲ.သည္ မဟုတ္ေခ်။မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္သည္ အေတာ္ရွည္လ်ား၍ ေလးနက္ေသာ ဗုဒၶတရားအေတာ္မ်ားမ်ားပါရွိ၏။ သုိ.ရာတြင္ထိုသုတ္၌လာေသာ စကားမ်ားသည္ အားလံုးတစ္ခ်ိန္တည္းဝင္လာေသာ စကားမ်ားမဟုတ္ေခ်။ ဗုဒၶသုေတသီ ဆရာတို.၏အလိုအားၿဖင္. ထိုသုတ္သည္ အၾကိမ္ၾကိမ္အထပ္ထပ္သုတ္သင္ၿပင္ဆင္ထားေသာ သုတ္ၿဖစ္၏။
ဗုဒၶတရား အစစ္အမွန္ကို သိရွိလိုေသာသူသည္ ေရွးက်ေသာ ပါဠိေတာ္မ်ားကို အၿခားပါဠိေတာ္မ်ားထက္ ပိုမိုဂရုၿပဳရေပမည္။ သုိ.ရာတြင္ ေဒသနာအားလံုးကို ပညာဥာဏ္ၿဖင္. ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ဖို.လို၏။ အဘယ္ေၾကာင္.ဆိုေသာ္ ႏွစ္ေပါင္.မ်ားစြာ ႏႈတ္ၿဖင္.ေဆာင္ခဲ.ေသာ အခ်ိဳ.ေဒသနာမ်ားသည္ မူလဗုဒၵဝါဒမွ အနည္းအမ်ားခ်ြတ္ေခ်ာ္တိမ္းေစာင္းဖြယ္ရာ အေၾကာင္းမ်ားရွိ၏။ ဗုဒၶလက္ထက္က ရဟန္းၿပဳသူ အလြန္မ်ားၿပားၿခင္း၊ ဥပမာ ဥရုေဝဠကႆပ ႏွင္. ရေသ.တစ္ေထာင္တို. အစုလုိက္အၿပံဳလိုက္ ဗုဒၶသာသနာသို. ကူးေၿပာင္းလညၿခင္းကို ေထာက္ေသာ္ ဗုဒၶတရားကို ေၿခေၿခၿမစ္ၿမစ္နားမလည္ဘဲ ဗုဒၶကို ၾကည္ညိဳေသာေၾကာင္.၊ သို.မဟုတ္ ၾကားနာရေသာ ေဒသနာတစ္ခုကို ႏွစ္သက္ကာမ်ွၿဖင္. ဗုဒၶ၏ တပည္.ရဟန္းၿဖစ္ေနေသာသူ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိခဲ.တန္ရာ၏။ စင္စစ္ ရွင္အႆဇိအမည္ရွိ ရဟန္းတစ္ပါးကမူ ဗုဒၶဓမၼကို မိမိ ေကာင္းစြာနားမလည္ေသးေၾကာင္း ရွင္သာရိပုတၱရာ အေလာင္း ဥပတိႆလုလင္အား ေၿပာၾကား၏။ ပိဋကတ္ေဆာင္ဘာဏကအဖြဲ.မ်ား၌ ရွင္အႆဇိကဲ.သို. ေသာပုဂၢိဳလ္မ်ားရွိရေပမည္။ သူတို.သည္ မိမိတို.ႏွစ္သက္ေသာ ေဒသနာမ်ားကို အေလးေပး၍ မႏွစ္သက္ေသာ ေဒသနာမ်ားကိုကား ေကာင္းစြာမွတ္သားထားမည္မဟုတ္ေခ်။
မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌ တရားေဒသနာမ်ားကို အမွားအမွန္ ဆံုးၿဖတ္ရန္ ဗုဒၶေဟာၾကားခဲ.ေသာ မဟာပေဒသ တရားေလးပါးကို ေဖာ္ၿပထား၏။ ဗုဒၶ၏အလိုအားၿဖင္.ကား ပိဋကတ္ေဒသနာကို ႏႈတ္ငံုေဆာင္ေသာ သံဃာမေထရ္တို.၏ စကားကို မဆိုထားဘိ၊ ဘုရားရွင္မ်က္ေမွာက္မွ ၾကားနာခဲ.ရသည္ဆိုေသာ စကားကိုပင္ ဝိနည္းတရား၊ သုတ္တရားႏွင္. ခ်ိန္ထိုး၍ ကိုက္ညီမွသာ လက္ခံယံုၾကည္ရမည္ၿဖစ္၏။ (အဘိဓမၼာတရားႏွင္. ညွိႏႈိင္းရမည္ဟု မဆိုေၾကာင္းသတိၿပဳရာ၏။)
သို.ရာတြင္ က်ြႏု္ပ္တို.၏ လက္ရွိပိဋကတ္မွ သုတ္တရားဝိနည္းတရားသည္ ဗုဒၶေဟာေသာမူလသုတ္တရား၊ ဝိနည္းတရားႏွင္. မည္မ်ွထပ္တူၿဖစ္သည္ကို အတိအက် အခိုင္အမာ မသိရေခ်။သုတၱန္ႏွင္. ဝိနည္းပိဋကတ္မ်ားသည္ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို. မေရာက္မီက ေလးၾကိမ္တိတိ သဂၤါယနာတင္ၿပီးၿဖစ္သည္မွန္၏။ သုိ.ၿဖစ္ေစကာမူ ေထရဝါဒသမိုင္း၌ ထင္ရွားေသာ သဂၤါယနာေလးခုသည္ ပါဠိပိဋကတ္ကို ေလ.လာစိစစ္ေသာ သုေတသီပညာရွင္တို.၏ အၿမင္အားၿဖင္.မ်ားစြာအေရးပါလွသည္ မဟုတ္ေခ်။
ေၿမာက္ပိုင္းဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ ပထမသဂၤါယနာကိုသာ အသိအမွတ္ၿပဳ၍ အၿခားသဂၤါယနာမ်ားအေၾကာင္းကို မသိၾကေခ်။ တတိယသဂၤါယနာအေၾကာင္းကို မဟာဝင္ႏွင္. အဌကထာက်မ္းမ်ား၌ စံုစံုေစ.ေစ. ေရးသားထားေသာ္လည္း အေသာကမင္း၏ ေက်ာက္စာမ်ား၌ လံုးဝ ေဖာ္ၿပမထားၿခင္းမွာ စဥ္းစားဖြယ္ၿဖစ္၏။
အၿခားစဥ္းစားရန္ ရွိသည္ကား သဂၤါယနာတင္ေသာ ပုဂၢိဳလ္တို.သည္ ရဟန္းသံဃာတစ္စုတစ္ဖြဲ.မ်ွသာၿဖစ္၍ သူတို.အတည္ၿပဳေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို အၿခားရဟန္းသံဃာတို.က မည္မွ်လက္ခံ အသိအမွတ္ၿပဳပါသနည္းဟူေသာ အခ်က္ၿဖစ္၏။ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿပည္၌ ပထမသဂၤါယနာတင္ေနစဥ္ ပုရာဏအမည္ရွိေသာ မေထရ္သည္ ေရာက္လာ၍ အၿခားရဟန္းတို.က အရွင္ပုရာဏအား သဂၤါယနာတင္ေနေသာ မေထရ္ၾကီးတို.ထံသို. ခ်ဥ္းကပ္ရန္ တုိက္တြန္းၾက၏။ ထိုအခါ အရွင္ပုရာဏက “ငါရွင္တို.၊ မေထရ္ၾကီးတို.သည္ ဓမၼႏွင္. ဝိနယကို ေကာင္းစြာသဂၤါယနာတင္အပ္။ သုိ.ေသာ္ ငါသည္ဘုရားရွင္၏ မ်က္ေမွာက္၌ ၾကားနာသင္ယူၿပီးသည္. အတိုင္းသာလ်င္ တရားေတာ္ကို ေဆာင္အံ.” ဟုပိဋကတ္သည္ မဇၩိမေဒသရွိ ရဟန္းသံဃာအားလံုး တညီတညြတ္ အသိအမွတ္ၿပဳေသာ ပိဋကတ္ဟူ၍ မဆိုႏိုင္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ထို.အၿပင္ သဂၤါယနာတင္ေသာ ရဟန္းသံဃာသည္ ေဒသနာမ်ားကို စုေပါင္းရြတ္ဆိုရုံမွတစ္ပါး ေစ.ငုေသခ်စြာ ေလ.လာဆန္းစစ္မႈ၊ ေဝဖန္သံုးသပ္မႈၿပဳေသာ လကၡဏာ မရွိေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ အေနာက္ႏုိင္ငံ ပါဠိသုေတသီပညာရွင္တို.က ယခုလက္ရွိ ပါဠိပိဋကတ္၏ တစ္စိတ္တစ္ေဒသမ်ွသည္ပင္ ထိုသဂၤါယနာတင္ပါဠိေတာ္မ်ား ႏွင္.ထပ္တူၿဖစ္သည္ဟု ဆိုရန္ ခိုင္မာလံုေလာက္ေသာ အေထာက္အထားမရွိဟု ယူဆၾက၏။
မည္သို.ၿဖစ္ေစ သံသယရွိမႈ လြန္ကဲေနပါက ပါဠိပိဋကတ္ကို ၿဖစ္ေစ၊ အၿခားဘာသာေရး က်မ္းဂန္မ်ားကို ၿဖစ္ေစ ေလ.လာၿခင္းသည္ အခ်ည္းႏွီးၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။ လိုအပ္သည္ကား သံသယရွိမႈ လြန္ကဲ၍ ပိဋကတ္စာေပတစ္ခုလံုးကို ပယ္ၿခင္းႏွင္. သဒၶါယံုၾကည္မႈလြန္ကဲ၍ ပိဋကတ္လာ စကားအားလံုးကို မ်က္စိမွိတ္ လက္ခံၿခင္းတည္းဟူေသာ အစြန္းႏွစ္ဖက္လြတ္သည္. အလယ္လမ္းကို လိုက္ရန္ၿဖစ္၏။
စင္စစ္ အခိ်ဳ.သုတၱန္တရားမ်ားႏွင္. သစၥာေလးပါး၊ မဂၢင္ရွစ္ပါး၊ ေဗာဇၩင္ခုႏွစ္ပါး စေသာတရားမ်ားမွာ မူလဗုဒၶဝါဒအစစ္ၿဖစ္ေၾကာင္း ပါဠိပိဋကတ္ကို ေလးေလးနက္နက္ ေလ.လာေသာ အေနာက္တိုင္း ပညာရွင္အားလံုးက လက္ခံယံုၾကည္ၾက၏။သံသယရွိေသာ ေဒသနာမ်ားကို ထိုခိုင္မာေသာ အေၿခခံ ဗုဒၶတရားမ်ားၿဖင္. ခ်ိန္ထိုး၍ အမွားအမွန္ ဆံုးၿဖတ္ရေပမည္။ ဤေနရာ၌ အခိ်ဳ.ေဒသနာမ်ားကို ဥပမာေဆာင္၍ ဥပမာေဆာင္၍ ၿပပါအံ.။
ဗုဒၶမွတစ္ပါး ကိုးကြယ္ရာမရွိ ဆိုေသာစကားသည္ ဗုဒၶကိုယ္တိုင္ ထပ္တလဲလဲ ေဟာေသာ မိမိကုိယ္ကိုသာ အားကိုးၾက၊ မိမိမွတစ္ပါး အၿခားအားကိုးရာမရွိ ဟူသည္. ဩဝါဒႏွင္. ဆန္.က်င္၍ ဗုဒၶ၏ စကားမၿဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း ထင္ရွား၏။
ဗုဒၶသည္ သုဇာတာအား သခင္ႏွင္.တူေသာ မယား၊ က်ြန္ႏွင္.တူေသာမယား၊ မိတ္ေဆြႏွင္.တူေသာ မယားစသည္ၿဖင္. မယားခုႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္.အနက္ က်ြန္ႏွင္.တူေသာ မယားမွာ အၿမတ္ဆံုး ၿဖစ္ေၾကာင္းအဂၤုတၱရနိကာယ္၌ ေဟာသည္ဆို၏။ ဤစကားမွာ တရားမွ်တမႈ မရွိဘဲ သိဂၤါေလာဝါဒသုတ္၌ ဘုရားေဟာေသာ လင္၏က်င္.ဝတ္၊ မယား၏ က်င္.ဝတ္မ်ားႏွင္. ဆန္.က်င္ေသာေၾကာင္. ဗုဒၶ၏စကားမဟုတ္ဘဲ မိန္းမမ်ားကို ဖိႏွိပ္လိုေသာ ပိဋကတ္ဆရာတို.၏ စကားၿဖစ္တန္ရာ၏။
ဗုဒၶသည္ ဘုရားၿဖစ္ၿပီးခါစက ဗာရာဏသီၿပည္သို. ၾကြသြားရာလမ္းခရီး၌ ေတြ.ရေသာ ဥပကတကၠတြန္းအား “ ငါသည္ အလံုးစံုကို လႊမ္းမိုးႏိုင္၏။ အလံုးစံုကို ငါသိ၏။ ေလာက၌ အတုမရွိေသာသူၿဖစ္၏။” စသည္ၿဖင္. မိန္.ေတာ္မူသည္ဆို၏။ ဤစကားမွာ မာန္မာနႏွင္. ဝင္.ဝါပလႊားမႈ လံုးဝကင္းေသာ ဗုဒၶ( ဗုဒၶအခန္း ႏွင္. ဗုဒၶကိုးကြယ္မႈအခန္း၌ အက်ယ္ေဖာ္ၿပပါအံ.။) စကားၿဖစ္သည္ဟု က်ြႏု္ပ္တို. မယူဆႏုိင္ေခ်။
တစ္ခုႏွင္. တစ္ခု ဆန္.က်င္သေယာင္ ၿဖစ္ေနေသာ အခ်ိဳ.ပိဋကတ္ေဒသနာမ်ားကို ေလ.လာရာ၌ကား ၾကားနာေသာပုဂၢိဳလ္ႏွင္. ကာလေဒသကို ထည္.သြင္းစဥ္းစားရေပမည္။ တစ္နည္းဆိုေသာ္ ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာသိၿမင္နားလည္ရန္ ဗုဒၶဝါဒ၏သမိုင္း၊ ဗုဒၶမပြင္.မီက ရွိႏွင္.ၿပီးၿဖစ္ေသာ အိႏၵိယဘာသာ အယူဝါဒ၊ အေတြးအေခၚႏွင္. ေခတ္အေၿခအေနကို သိရွိဖို.လို၏။ ဗုဒၶသည္ မည္သို.ေသာ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္သည္။ မည္သို.ေသာ သူမ်ားကို ေဟာေၿပာသည္။ ေဟာေၿပာရ၌ မည္သို.ေသာနည္းကို သံုးသည္ စသည္တို.ကို ေကာင္းစြာနားလည္ထားရေပမည္။ အယူဝါဒသစ္တစ္ခု ေပၚထြန္းမႈသည္ ေရွးဦးပထမ ေဟာေၿပာေသာ ပုဂၢိဳလ္ႏွင္. ပတ္ဝန္းက်င္ အေၿခအေန ေပၚ၌တည္ေၾကာင္း က်ြႏု္ပ္တို. မေမ.သင္.ေခ်။
ဦးေအးေမာင္၊ ဗုဒၶ နဲ႔ ဗုဒၶဝါဒ၊အခန္းတစ္၊ ဗုဒၵ ႏွင့္စဥ္းစားေဝဖန္မႈ႕
က်ြန္ ေတာ္ အခု ဗမာ ဗုဒၶ ဘာ သာ ၀င္ တိုင္း ဖတ္ သင္. တဲ. စာ အုပ္ တစ္ အုပ္ ကို မိတ္ ဆက္ ေပး လုိက္ ပါ တယ္။ ဒီစာအုပ္ဟာ ၿမန္မာႏိုင္ငံ ေခတ္သစ္ဗုဒၶစာေပသမိုင္းတြင္ အလြန္ထူးၿခားေသာ က်မ္းတစ္ေစာင္ၿဖစ္ေၾကာင္းၿမန္မာပညာရွင္အခ်ိဳ.က သံုးသပ္ေဝဖန္တင္ၿပၾကပါေသးတယ္။
ၪီး ေအး ေမာင္
ဗုဒၶႏွင္. ဗုဒၶ ၀ါ ဒ
အခန္း (၁)
ဗုဒၶႏွင္. စၪ္း စား ေ၀ ဖန္ မွဳ
ၿမန္ မာ ႏိုင္ ငံ သည္ ဗုဒၶ ဘာ သာ ထြန္း ကား ေသာ ႏုိင္ ငံ ၿဖစ္ ၍ ၿမန္မာ တို. သည္ အမ်ား အား ၿဖင္. ဗုဒၶဘာ သာ ကို ယံု ၾကည္ ၾက၏။ ဤသုိ. ယံု ၾကည္ ၾက ၿခင္း မွာ ပဓာနအားၿဖင္. မ်ိဳး ရိုး စၪ္ ဆက္ဗုဒၶ၀ါ ဒီ မ်ားၿဖစ္ခဲ.ၾကေသာေၾကာင္.ၿဖစ္၏။တနည္းဆိုေသာ္ၿမန္မာတို.သည္ကမာၻေပၚရွိ အၿခားဘာသာ၀င္မ်ားနည္း တူ မိရုိးဖလာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ၿဖစ္ၾက၏။ ဗုဒၶ၀ါဒကို မိဘမ်ားက ယံုၾကည္ေသာေၾကာင္.မဟုတ္ဘဲ ပညာဉာဏ္ၿဖင္. ဆင္ ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွ လက္ ခံ ယံုၾကည္ေသာ ၿမန္မာ ဗုဒၶ၀ါဒီတို. မွာ. အလြန္ နည္းပါး လွေၾကာင္း ယံုမွား ဖြယ္ ရာ မရွိေခ်။
သို.ရာတြင္ ကမာၻ.ဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ား တြင္ မည္သည္. ဘာသာ၀ါဒ သည္ စၪ္းစားေ၀ဖန္ မွဳ ကိုအမ်ားဆံုးအားေပးပါသနည္း။ မည္သည္.ဘာသာတရားသည္ လူတို.အား အစစအရာရာကို စၪ္းစားဆင္ၿခင္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ရန္ အေလးအနက္ေဟာၾကားခဲ.ပါသနည္းဟု ေမးပါက ဗုဒၶဝါဒကို ကြ်ႏု္ပ္တို.ညြန္ၿပရေပလိမ္.မည္။
ဗုဒၶဝါဒသည္ ‘ပစၥတၲံ ေဝဒိတေဗာၻ ‘ ဟူေသာ တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ႏွင္.အညီ မိမိပညာဉာဏ္ၿဖင္.သိၿမင္နားလည္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ရမည္. ဝါဒၿဖစ္၏။ အဂုၤတၱရနိကာယ္၌ ဗုဒၶသည္ ကာလာမအမ်ိဳးသားတုိ.အားအၾကင္စကားသည္ေရွးအစၪ္အလာစကားၿဖစ္ေသာေၾကာင္.ေသာ္လည္း ေကာင္း၊ မိမိတို. ၾကည္ညိဳေလးစားေသာ ဆရာရဟန္းပုဏၰားတို.၏ စကားၿဖစ္ေသာေၾကာင္.လည္းေကာင္း
ထိုစကားကို မ်က္စိမွိတ္လက္ခံၿခင္းမၿပဳဘဲ အေကာင္းအဆိုးအေၾကာင္းအက်ိဳးကို ေဝဖန္ဆန္းစစ္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ၾကရန္ ေဟာေတာ္မူ၏။ ဘဒၵိယမင္းသားအား လည္း ထိုနည္းအတူေဟာေတာ္မူ၏ (အဂုၤတၱရနိကာယ္ စတုကၠနိပါတ္ ဘဒၵိယလိစၧဝီသုတ္ )။ စင္စစ္ ဗုဒၶသည္ တပည္.ရဟန္းတို.က မိမိအား ၾကည္ညိဳေသာေၾကာင္. မိမိတရားကို လက္ခံယံုၾကည္ၿခင္း ကိုမလိုလားေခ်။ “ရဟန္းတို. သင္တို.သည္ ငါဘုရားကို ၾကည္ညိဳေလးစားသၿဖင္.ငါ၏ တရားကို လက္ခံယံုၾကည္ၿခင္းသည္ မသင္.။ သင္တို.သည္ ကိုယ္တိုင္ဉာဏ္ၿဖင္. ထိုးထြင္းသိၿမင္ေသာ တရားကိုသာလ်ွင္ ယံုၾကည္ၾကသည္ မဟုတ္ေလာ။” (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာတဏွာသခၤယသုတ္)
ထို.ေၾကာင္. ဗုဒၶသည္ မိမိ၏ သာသနာသို. အၿခားဘာသာဝါဒီမ်ား အလ်င္စလိုကူးေၿပာင္းၿခင္းကို အားေပးေတာ္မမူေခ်။ ဝိနယပိဋကတ္ မဟာဝဂ္၌ တိတိၳၿဖစ္ဖူးေသာသူသည္ ရဟန္းၿပဳလုိပါက ေလးလတိတိ ဆိုင္းငံ.ရမည္ဟု ဆိုထား၏။ ဥပါလိသူၾကြယ္ ႏွင္. သီဟစစ္သူၾကီးတို.သည္ ဘုရားရွင္၏ တရားကို အလြန္ႏွစ္သက္သၿဖင္. နိဂဏၭ အယူကိုစြန္.၍ အသက္ထက္ဆံုး ဥပါသကာ အၿဖစ္ မွတ္ယူရန္ေလ်ွာက္ထားေသာအခါ ဘုရားရွင္သည္သူတို.အား ေလးေလးနက္နက္ စဥ္းစားဆင္ၿခင္ၿပီးမွ မိမိ၏ တရားကို သက္ဝင္ယံုၾကည္ရန္ သတိေပးေတာ္မူ၏။ (မဇၩမနိကာယ္ဥပါလသုတ္ႏွင္. ဝိနယပိဋကတ္ မဟာဝဂ္)
ဗုဒၶ၏ အလုိအားၿဖင္. ဗုဒၶတရားကုိ ကိုယ္တိုင္ၾကားသိရေသာသူသည္ပင္ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္သင္.သည္ဆို ပါက အရွင္အာနႏၵာ၊ အရွင္ကႆပ စေသာ တပည္.သာဝကမ်ားထံမွ တစ္ဆင္.ၾကားသိရေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား ကိုသာ၍ေဝဖန္ စိစစ္ရန္လိုေပလိမ္.မည္။ မ်ားစြာေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားသည္ အရွင္အာနႏၵာထံမွၾကားသိရေသာ ေဒသနာမ်ားၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ အရွင္အာနႏၵာကိုယ္တိုင္က “တစ္ဆင္.ၾကားကို မွီေသာ၊ တစ္ဆင္.ၾကားကို ယံုၾကည္ေသာအားၿဖင္. က်င္.ေသာဆရာအားေကာင္းစြာၾကားၿခင္းသည္ၿဖစ္၏။ မေကာင္းသၿဖင္.ၾကားၿခင္းသည္လည္းၿဖစ္၏။ ၾကားသည္မွတပါးေသာ အၿခင္းအရာအားလည္း ၿဖစ္၏ ဟု မိန္.ဆိုဖူုး၏ (မဇၩမနိကာယ္ သႏၵကသုတ္)။
“ရဟန္းတို.၊ ဤတရားတို.ကို ယံုၾကည္ၿခင္း၊ ႏွစ္သက္ၿခင္း တစ္ဆင္.စကားၾကားၿခင္း၊ ၾကံစည္ၿခင္းၿဖင္.သိအပ္သည္ မဟုတ္။ ပညာၿဖင္.ေတြ.ၿမင္၍ သိအပ္ကုန္သည္သာ ၿဖစ္၏။”
(သဠာယတနသံယုတ္၊ ပရိယာယသုတ္)
ဗုဒၶဓမၼသည္ သိမ္ေမြ.နက္နဲေသာေၾကာင္. ပညာဉာဏ္ၿဖင္.ေလ.လာၿခင္းမၿပဳပါက မိမိရရသိရိွနားလည္ရန္ ခဲယဥ္း၏။ နားလည္ရန္ခဲယဥ္းသၿဖင္. ဗုဒၶတရားကို မွားယြင္းစြာခံယူထားပါက ေၿမြကုိ မဆင္ၿခင္ဘဲ ဖမ္းေသာသူကဲ.သို. အက်ိဳးယုတ္ေပလိမ္.မည္ (မဇၩမနိကာယ္ ၊ အလာဂဒူပမသုတ္)။
ဤေနရာ၌ ပိဋကတ္စာေပကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ဖတ္ရႈေလ.လာမႈႏွင္.ဆင္ၿခင္သံုးသပ္မႈ နည္းပါးေသာေၾကာင္. ယံုမွားဖြယ္ရာၿဖစ္ေနေသာ ၿမန္မာတို.၏ အစဥ္အလာ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္တစ္ခုႏွင္. ဓေလ.ထုံးစံတစ္ခုကို ေဖာ္ၿပပါအံ.။
ဗုဒၶသည္ကဆုန္လၿပည္.ေန.၌ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳေတာ္မူသည္ဟု ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီတို.ယံုၾကည္ၾက၏။ အေထာက္အထားမွာ ဇိနတၴပကာသနီက်မ္း ႏွင္. အၿခားဗုဒၶဝင္က်မ္းမ်ားၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶဝင္က်မ္းၿပဳဆရာတို. မွီၿငမ္းၿပဳေသာ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌မူ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳေသာေန. အမည္ကုိ ေဖာ္ၿပမထားေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌ ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္မ်ားႏွင္. စပ္လ်င္း၍ ခု, ႏွစ္ , လ , ရက္မ်ား လံုးဝၿပဆိုထားၿခင္းမရွိေခ်။
မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ အဆိုအားၿဖင္. ဗုဒၶသည္ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿပည္အနီး ေဝဠဳဝရြာ၌ ေနာက္ဆံုးအၾကိမ္ ဝါဆိုေတာ္မူ၏ ။ ထို.ေနာက္ေဝသာလီၿပည္အနီး စာပါလေစတီအရပ္၌ မာရ္နတ္အား ငါဘုရားသည္ ယေန.မွ ေနာက္သံုးလ လြန္ေၿမာက္ေသာေန.၌ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳမည္ဟု မိန္.ၾကား၏။ ထုိသို.မိန္.ၾကားေသာအခ်ိန္မွာ ဝါဆိုေနစဥ္ သို.မဟုတ္ ဝါမွအထတြင ္ၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီ တို.ဆင္ၿခင္သံုးသပ္သင္.ေသာ ဘာသာေရဓေလ.ထံုးစံတစ္ခုမွာ ကေလးသူငယ္မ်ားကိုရွင္ၿပဳေသာ ထံုးစံၿဖစ္၏။ ၿမန္မာတို.သည္ မိ္မိတို.၏သားသမီးမ်ားကို အသက္ အရြယ္ငယ္ရြယ္စဥ္ ရွင္ၿပဳေလ.ရွိၾက၏။ ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းတို.အား အသက္တစ္ဆယ္.ငါးႏွစ္ မၿပည္.ေသးေသာသူငယ္အား ရွင္မၿပဳအပ္၊ရွင္ၿပဳေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္.ေစဟု ပညတ္ေတာ္မူ၏။
ဤပညတ္ေတာ္မူခ်က္မွာ ေလ်ာ္ကန္သင္.ၿမတ္လွေပ၏။ ရွင္သာမေဏအၿဖစ္သည္ တတ္သိလိမၼာေသာ အရြယ္သို. ေရာက္ရွိၿပီးၿဖစ္သည္. သူငယ္မ်ားအဖို.သာလ်င္ အက်ိဳးရွိ၏။ ယခုကာလ၌ မိဘမ်ားကရွင္ၿပဳေသာ သူငယ္မ်ားမွာ အမ်ားအားၿဖင္. အသက္ငယ္ရြယ္ ဉာဏ္ႏုနယ္ေသးေသာ သူမ်ားၿဖစ္ရကား ဘာသာေရးဘက္၌ တစ္စံုတစ္ရာ ထူးၿခားေၿပာင္းလဲၿခင္း မရွိေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ယခုခတ္လူငယ္မ်ား သည္အားလံုးလိုလို ရွင္သာမေဏ ၿဖစ္ခဲ.ဖူးၾကပါလ်က္ ဘာသာေရးအသိတရား ေခါင္း ပါးေနၾက၏။ မိဘမ်ားသည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ေကာင္းမႈအတြက္ ႏွစ္သိမ္.ေက်နပ္ၾကေပလိမ္.မည္။ သို.ရာတြင္ကေလးကို ရွင္ၿပဳခ်င္းသည္ မိဘမ်ား၏ေက်နပ္မႈ၊ ကုသိုလ္ရမႈအတြက္ၿဖစ္ပါသေလာ။ ကေလး၏ အက်ိဳးစီးပြား၊ သာသနာေတာ္၏ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ၿဖစ္သင္.သည္ မဟုတ္ပါေလာဟု ေမးဖြယ္ရွိ၏။
ထို.ေၾကာင္.ဥေရာပတိုက္၌ ဘာသာတရားကိုအၾကြင္းမဲ.ယံု ၾကည္ေသာ၊ ေရွးအခါက ဘာသာတရားႏွင္. ဆန္.က်င္ဘက္စကားေၿပာေသာ သိပၸံပညာရွင္မ်ားသည္ ႏွိပ္ကြပ္ၿခင္းခံၾကရ၏။ ဘာသာေရးအယူသီးမႈေၾကာင္. ဘာသာေရးစစ္ပြဲၾကီးမ်ား ၿဖစ္ပြားခဲ.၏။ ဗုဒၶဝါဒသမိုင္း၌ ဘာသာေရးစစ္ပြဲမ်ားမရွိဘဲ ဘာသာေရးစိတ္သေဘာထားၾကီးမႈအတြက္ အာေသာကမင္းကဲ.သို.ေသာ ကမာၻ.စံၿပပုဂၢိဳလ္မ်ားေပၚထြက္ခဲ.၏။ စင္စစ္ ဘာသာေရးစိတ္သေဘာထားၾကီးမႈသည္ ဗုဒၶအေလးအနက္ ေဟာခဲ.ေသာတရားၿဖစ္၏။ ”ရဟန္းတို.၊ သူတစ္ပါးတို.က ငါ၏အၿပစ္ကိုၿဖစ္ေစ ေၿပာၾကေသာေၾကာင္. သင္တို. အမ်က္ထြက္မည္၊ ႏွလံုးမသာမည္ ၿဖစ္မည္ဆိုလ်င္ သင္တို.အားသာ အႏၲရာယ္ၿဖစ္၏။ သင္တို.သည္ သူတစ္ပါးတို.၏ စကားေကာင္း စကားဆိုးကို သိႏုိင္ၾကမည္မဟုတ္။” (ဒီဃနိကာယ္၊ၿဗဟၼဇာလသုတ္)
အကယ္၍ က်ြႏု္ပ္တို. ခံယူထားေသာ ဗုဒၶဝါဒသည္ မွန္ကန္သည္ဟု စြဲစြဲၿမဲၿမဲ ယံုၾကည္ပါက သူတစ္ပါး၏ ေဝဖန္စိစစ္မႈကို ခံႏုိင္ရေပလိမ္.မည္။ ထိုသို.ခံႏုိင္ရည္ရွိရန္ ယံုၾကည္ခ်က္သည္ မိမိကိုယ္တိုင္ ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာမႈ၊ လြပ္လပ္စြာ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္မႈကို ပိတ္ပင္တားဆီးတတ္ေသာ အစြဲႏွစ္ခုကို သတိၿပဳသင္.၏။
ပထမအစဲြမွာ ဝါဒစဲြၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.လူတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒကို ေလ.လာေသာအခါ မိမိတို.၏ မူလရွိရင္းစြဲ ဝါဒကို ပိဋကတ္က်မ္းဂန္မ်ားထဲ၌ ၿမင္ေနတတ္ၾက၏။ သို.ၿဖစ္၍ အခ်ိဳ. ကြန္ၿမဴနစ္မ်ားက ဗုဒၶဝါဒကို ရုပ္ဝါဒၿဖစ္သည္ဟု ေၿပာဆိုၾက၏။ အခ်ိဳ.ဗုဒၶဝါဒီတို.မွာမူ ဗုဒၶေဟာၾကားေသာ တရားမ်ားထဲမွ တစ္ခုတည္းေသာ တရား ဥပမာ အနတၱတရာ း၊ သို.မဟုတ္ ကမၼဝါဒကို အစဲြဥပါဒန္ ၿဖစ္ေနတတ္ၾက၏။
“ရဟန္းတို. ၊ သင္တို.သည္ ဤအယူသာမွန္၏။ အၿခားအယူအားလံုးသည္ အခ်ည္းႏွီးသာတည္း ဟုမစြဲမွတ္သင္.”။ ဤသည္မွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ ထပ္တလဲလဲ ေတြ.ရေသာ ဗုဒၶ၏ သတိေပးခ်က္ၿဖစ္၍ ယင္းအေၾကာင္းကို ဆိုင္ရာေနာက္အခန္းမ်ား၌ အက်ယ္ေရးသားပါအံ.။ ထို္ိ္ိိဩဝါဒႏွင္.အညီ ဗုဒၶဓမၼကို ေလ.လာရာ၌ အသိအၿမင္အမ်ိဳးမ်ိဳးၿဖင္.ေဝဖန္ေရးသားထားေသာ ဗုဒၶက်မ္းစာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ရႈသင္.၏။
အခ်ိဳ.စာအုပ္မ်ားကို မိမိယံုၾကည္ခ်က္ႏွင္. ဆန္.က်င္သည္ဆိုၿပီး ပစ္ပယ္မထားသင္.ေခ်။
သို.ရာတြင္ မည္သို.ေသာ စာေပက်မ္းဂန္ပင္ၿဖစ္ေစ ေရးသားေသာပုဂၢိဳလ္၏ အသိပညာၾကြယ္ဝမႈ၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားမႈ စသည္တို.ကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ ပုဂၢိဳလ္စဲြသက္သက္ၿဖင္.မေလ.လာသင္.ေခ်။ ဤပုဂၢိဳလ္စြဲသည္ စဥ္းစားဆင္ၿခင္ဉာဏ္ကို ပိတ္ဖံုးတတ္ေသာ ဒုတိယအစြဲ ၿဖစ္၏။ မိမိအား ၾကည္ညိဳမႈသက္သက္ၿဖင္. မိမိ၏တရားကို လက္ခံၿခင္းမၿပဳရန္ မိန္.ၾကားေသာ ဗုဒၶစကားအရ ဗုဒၶဓမၼသည္ ပုဂၢိဳလ္စဲြႏွင္. မည္မွ်ဆန္.က်င္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ အမ်ားအားၿဖင္. အရွင္ဗုဒၶေဃာသစေသာ အဌကထာ ဆရာမ်ား၏ စကားကို မဆင္ၿခင္ဘဲ အၾကြင္းမဲ. လက္ခံယံုၾကည္တတ္ၾက၏။ ဤေနရာ၌ က်ြႏု္ပ္တို. ေဝဖန္ဆန္းစစ္ရန္လိုေသာ အရွင္ဗုဒၶေဃာသာ၏ စကားတစ္ရပ္ကို ေဖာ္ၿပအံ.။
အခါတစ္ပါး၌ ၿဗဟၼာဏအမ်ိဳးသား ရဟန္းညီေနာင္ႏွစ္ဦးသည္ ဗုဒၶအား “အရွင္ဘုရား ယခုအခါ ရဟန္းတို.သည္ အမည္အႏြယ္ ဇာတ္အမ်ိဳးမ်ိဴး ရွိ၍ မိမိတို.ဘာသာၿဖင္. ၿမတ္စြာဘုရား၏ စကားကုိဖ်က္ဆီးပါကုန္၏။ သို.ၿဖစ္၍ က်ြႏု္ပ္တို.သည္ ၿမတ္စြာဘုရား၏ စကားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. တင္ပါကုန္အံ.” ဟုေလ်ွာက္ထား၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶသည္ ထိုရဟန္းတို.အား ကဲ.ရဲ.ေတာ္မူၿပီးလ်င္ “ရဟန္းတို. ၊ ငါဘုရား၏ စကားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. မတင္အပ္၊ တင္ေသာရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္။ရဟန္းတို.ငါဘုရား၏စကားကို မိမိဘာသာၿဖင္. သင္ယူၿခင္းငွာ ခြင္.ၿပဳ၏” ဟုမိန္.ေတာ္မူ၏။(ဝိနည္းပိဋကတ္၊ စူဠဝဂ္၊ ခုဒၵကခႏၶက)
အရွင္ဗုဒၶေဃာသသည္ ဝိနည္းပါဠိေတာ္လာ “သကာယနိရုတၱိယာ” ပါဌ္ကို မိမိတို.ဘာသာၿဖင္.ဟု မၿပန္ဆိုဘဲ “ၿမတ္စြာဘုရား၏ မာဂဓဘာသာစကား” ဟူ၍ ဖြင္.ဆိုခဲ.၏။ ဤၿပန္ဆိုခ်က္လြဲမွားေၾကာင္း တရုတ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထားေသာ ေၿမာက္ပိုင္း သကၠတပိဋကတ္က်မ္းမ်ား၌ ထင္ရွား၏။ ထိုက်မ္းမ်ား၌ ထိုက်မ္းမ်ား၌ အထက္ပါဝတၳဳပါရွိေသာေဒသနာမူကြဲငါးခုကို ေတြ.ရေပရာ ထိုေဒသနာအားလံုး၌ ဗုဒၶက ရဟန္းတို.အား မိမိတို.ဘာသာစကားၿဖင္. တရားေတာ္ကိုသင္ၾကားရန္ခြင္.ၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပိဋကတ္က်မ္းတစ္ေစာင္၌မူ ဘုရားရွင္က “ငါ၏တရားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. ေဟာေၿပာၿပဳစုမွ မွန္္လိမ္.မည္ဟု မယူဆၾကႏွင္.။ လိုရင္းအဓိပၸာယ္ကို မွန္ကန္စြာေဖာ္ၿပမႈသည္သာလ်င္ပဓာနၿဖစ္သည္။
ထုိ.ေၾကာင္. လူတို.နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္မည္သည္.ဘာသာစကားႏွင္.မဆို ေဟာေၿပာႏိုင္သည္” ဟုမိန္.ေတာ္မူေၾကာင္းၿပဆိုထား၏။(Chi Hsien Lin: The Language Problem of Primitive Buddhism-J.B.R.S June,1960.)
သကၠတဘာသာစကားသည္ ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာစကားၿဖစ္၍ ၿဗဟၼဏမ်ိဴးရဟန္းညီေနာင္က ဗုဒၶတရားကို မိမိတို.ဘာသာစကားၿဖင္. ေဆာင္လိုၾကၿခင္းမွာ မထူးဆန္းေခ်။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶ၏ အလိုဆႏၵသည္ကား မိမိ၏တရားကို ၿဖန္.ခ်ည္ရာ၌ လူအမ်ားသံုး ဘာသာစကားၿဖင္.သာ ေဟာေၿပာရမည္ဟုစည္းကမ္းမသတ္မွတ္ဘဲ အေၿခအေနအရ ဘာသာစကားအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုသံုးစြဲရန္ၿဖစ္၏။ စင္စစ္ ေရွးအိႏၵိယၿပည္၌ ဗုဒၶဝါဒၿပန္.ပြားမႈသည္ ဗုဒၶႏွင္. တပည္.ရဟန္းတို.က တရားနာပရိသတ္၏ ေဒသႏၱရ ဘာသာစကားကိုသံုးစဲြၿခင္းေၾကာင္.ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ထုိ.အၿပင္အစစအရာရာ အစြဲဥပါဒါန္ကင္းေသာ ဗုဒၶသည္ အသို.လ်ွင္မာဂဓဘာသာ၌ အစြဲဥပါဒါန္ ရွိႏုိင္ပါမည္နည္း။
သို.ၿဖစ္၍ အိႏၵိယပညာရွင္တစ္ဦးက “ဓမၼေဒသနာကို မာဂဓဘာသာၿဖင္.သာေဆာင္ရမည္။ အၿခားဘာသာစကားမ်ားမွာ မိစာၦဒိဌိဘာသာစကားမ်ားၿဖစ္သည္ဆိုေသာ စကားမွာ ဗုဒၶ၏ သမၼာဒိဌိဝါဒ၊ ဝိဘဇၨဝါဒႏွင္.ဆန္.က်င္၍ ယုတိၱကင္းမဲ.ေသာစကားၿဖစ္၏။ ဗုဒၶ၏စကားမၿဖစ္ႏုိင္ေခ် ” ဟုေရးသားခဲ.၏။
(B.C.Law: A History of Pali Literature- Introduction,pp.xii-xiii)
ဥေရာပ ပညာရွင္တို.၏အဆိုအားၿဖင္. မာဂဓဘာသာစကား သည္ ပါဠိစကားႏွင္. တၿခားစီၿဖစ္၍ ရွင္ဗုဒၶေဃာသကမူ ယင္းတို.ကို ဘာသာစကားတစ္မ်ိဳးတည္း ၿဖစ္သည္ဟုမွတ္ယူရန္ရွိ၏။ မည္သို.ၿဖစ္ေစ ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ အရွင္ဗုဒၶေဃာသ၏ စကားႏွင္.အညီဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို ပါဠိဘာသာၿဖင္.မူလအတိုင္း ထားရွိသင္.သည္ဟု စြဲမွတ္ထားေသာေၾကာင္. ေရွးကပိဋကတ္ကို ၿမန္မာဘာသာသို. လံုးဝမၿပန္ဆို ခဲ.ၿခင္းၿဖစ္တန္ရာ၏။
ထို.ေၾကာင္. ဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ ေရွးအဌကထာ ဆရာတို.၏ က်မ္းမ်ားႏွင္. ယခုေခတ္ ဗုဒၶစာေပပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ရႈေလ.လာသင္.သည္ မွန္ေသာ္လည္း သူတို.၏ေရးသားခ်က္မ်ားကို ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွလက္ခံသင္.၏။ ပိုမိုအေရးၾကီးသည္ကား ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာသိရွိနားလည္ရန္ မူလပင္မ ပိဋကတ္စာေပကို ဖတ္ရႈေလ.လာရေပလိမ္.မည္။
ယခုအခါ ၿမန္မာ၊သို.မဟုတ္ အဂၤလိပ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထားေသာ ေထရဝါဒ ပိဋကတ္စာေပမ်ားကို ကြ်ႏု္ပ္တို. ဖတ္ရႈေလ.လာခြင္.ရေပၿပီ။ သို.ရာတြင္ ပိဋကတ္စာေပသည္ က်ယ္ဝန္း၍ ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ဖတ္ရႈရန္မလြယ္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္သံုးပံုကို အစအဆံုး မေလ.လာဘဲ အခ်ိဳ.ေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ေလ.လာၿခင္းၿဖင္. ဗုဒၶဓမၼကို ေၿခေၿခၿမစ္ၿမစ္ သိရွိနားလည္ႏုိင္ပါမည္ေလာ။ နားလည္ႏုိင္မည္ဆိုပါက ပထမဦးစြာ ေလ.လာအပ္ေသာအပုိင္းသည္ မည္သည္.အပိုင္း ၿဖစ္ပါသနည္းဟု စူးစမ္းရန္ လိုအပ္ေပသည္။
ၿမန္မာႏိုင္ငံ၌ အဘိဓမၼာပိဋကတ္သည္ ဗုဒၶဝါဒီတို. ၏ အထူးအေလးဂရုၿပဳၿခင္းကိုခံရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား၌ ဗုဒၶဓမၼ၏ အဆီအႏွစ္ အမ်ားဆံုးပါရွိသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။ ဥေရာပႏွင္. အေမရိကန္ႏုိင္ငံမ်ား၌မူ သုတၱန္ပိဋကတ္ကို ဦးစားေပး၍ ေလ.လာၾက၏။ နီကာယ္ငါးက်မ္း၌ ဗုဒၶေဟာေသာ အေၿခခံတရားအားလံုးကို ေတြ.ရွိႏိုင္သည္ ဟုယူဆၾက၏။ ၿမန္မာႏုိင္င၏ံ ပရိယတၱိ စာၿပန္ပြဲမ်ား၌ အဘိဓမၼာကို ေရးေပး၍ အေနာက္ႏုိင္ငံဗုဒၶက်မ္းစာအုပ္မ်ားမွာ နိကာယ္က်မ္းမ်ားကို မွီၿငမ္းၿပဳ၍ ေရးသားထားေသာ စာအုပ္မ်ားၿဖစ္၏။
မည္သည္.ပိဋကတ္က ဗုဒၶၶၶ ဓမၼကို ပိုမိုေဖာ္ညြန္းသည္။ သို.မဟုတ္ ဗုဒၶတရား အစစ္အမွန္ႏွင္. ပိုမိုနီးစပ္သည္။ ဗုဒၶတရားေလ.လာရာ၌ မည္.သည္.က်မ္းစာက ပိုမိုအေရးပါသည္ကို သိရွိရန္ ေရွးဦးစြာ ပါဠိပိဋကတ္ စာေပ၏သမိုင္းကို ေလ.လာရေပမည္။ ပိဋကတ္စာေပ၏ ယခုအေၿခသို. မည္သို.ေရာက္ရွိလာသည္။ ဗုဒၶလက္ထက္က မည္သည္.အေၿခအေန၌ ရွိသည္။ ဗုဒၶပရိဗၺာန္ၿပဳၿပီး ေနာက္ကာလ၌ မည္သို.ေၿပာင္းလဲလာသည္။ သကၠတပိဋကတ္စာေပႏွင္.မည္သို.ကြဲလဲြသည္။ အေရွ.တိုင္းေရွးေဟာင္းဘာသာ စာေပအယူဝါဒမ်ားကိုေလ.လာေသာ အေနာက္ႏုိင္ငံပညာရွင္တို.၏ သုေတသနၿပဳခ်က္မ်ားအရ မည္သို.သိရသည္ စသည္တို.ကို စူးစမ္းေလ.လာရေပမည္။
ဤသို.ဝါဒစြဲ၊ ပုဂၢိဳလ္စဲြမရွိဘဲ ပိဋကတ္သမိုင္း၊ပိဋကတ္စာေပကို ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာ၍ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿခင္းၿဖင္.ရရွိအပ္ေသာ ဗုဒၶဓမၼသည္ မိရိုးဖလာ ဗုဒၶဝါဒထက္ အဆင္.အတန္း ပိုမိုၿမင္.မားေပလိမ္.မည္။ အေၿခခံခိုင္မာေသာေၾကာင္. ဧဟိပႆိေကာ ဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင္.အညီ ေဝဖန္ဆန္းစစ္မႈကို ခံႏုိင္ေသာ ဗုဒၶဓမၼၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
ၪီး ေအး ေမာင္
ဗုဒၶႏွင္. ဗုဒၶ ၀ါ ဒ
အခန္း (၁)
ဗုဒၶႏွင္. စၪ္း စား ေ၀ ဖန္ မွဳ
ၿမန္ မာ ႏိုင္ ငံ သည္ ဗုဒၶ ဘာ သာ ထြန္း ကား ေသာ ႏုိင္ ငံ ၿဖစ္ ၍ ၿမန္မာ တို. သည္ အမ်ား အား ၿဖင္. ဗုဒၶဘာ သာ ကို ယံု ၾကည္ ၾက၏။ ဤသုိ. ယံု ၾကည္ ၾက ၿခင္း မွာ ပဓာနအားၿဖင္. မ်ိဳး ရိုး စၪ္ ဆက္ဗုဒၶ၀ါ ဒီ မ်ားၿဖစ္ခဲ.ၾကေသာေၾကာင္.ၿဖစ္၏။တနည္းဆိုေသာ္ၿမန္မာတို.သည္ကမာၻေပၚရွိ အၿခားဘာသာ၀င္မ်ားနည္း တူ မိရုိးဖလာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ၿဖစ္ၾက၏။ ဗုဒၶ၀ါဒကို မိဘမ်ားက ယံုၾကည္ေသာေၾကာင္.မဟုတ္ဘဲ ပညာဉာဏ္ၿဖင္. ဆင္ ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွ လက္ ခံ ယံုၾကည္ေသာ ၿမန္မာ ဗုဒၶ၀ါဒီတို. မွာ. အလြန္ နည္းပါး လွေၾကာင္း ယံုမွား ဖြယ္ ရာ မရွိေခ်။
သို.ရာတြင္ ကမာၻ.ဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ား တြင္ မည္သည္. ဘာသာ၀ါဒ သည္ စၪ္းစားေ၀ဖန္ မွဳ ကိုအမ်ားဆံုးအားေပးပါသနည္း။ မည္သည္.ဘာသာတရားသည္ လူတို.အား အစစအရာရာကို စၪ္းစားဆင္ၿခင္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ရန္ အေလးအနက္ေဟာၾကားခဲ.ပါသနည္းဟု ေမးပါက ဗုဒၶဝါဒကို ကြ်ႏု္ပ္တို.ညြန္ၿပရေပလိမ္.မည္။
ဗုဒၶဝါဒသည္ ‘ပစၥတၲံ ေဝဒိတေဗာၻ ‘ ဟူေသာ တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ႏွင္.အညီ မိမိပညာဉာဏ္ၿဖင္.သိၿမင္နားလည္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ရမည္. ဝါဒၿဖစ္၏။ အဂုၤတၱရနိကာယ္၌ ဗုဒၶသည္ ကာလာမအမ်ိဳးသားတုိ.အားအၾကင္စကားသည္ေရွးအစၪ္အလာစကားၿဖစ္ေသာေၾကာင္.ေသာ္လည္း ေကာင္း၊ မိမိတို. ၾကည္ညိဳေလးစားေသာ ဆရာရဟန္းပုဏၰားတို.၏ စကားၿဖစ္ေသာေၾကာင္.လည္းေကာင္း
ထိုစကားကို မ်က္စိမွိတ္လက္ခံၿခင္းမၿပဳဘဲ အေကာင္းအဆိုးအေၾကာင္းအက်ိဳးကို ေဝဖန္ဆန္းစစ္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္ၾကရန္ ေဟာေတာ္မူ၏။ ဘဒၵိယမင္းသားအား လည္း ထိုနည္းအတူေဟာေတာ္မူ၏ (အဂုၤတၱရနိကာယ္ စတုကၠနိပါတ္ ဘဒၵိယလိစၧဝီသုတ္ )။ စင္စစ္ ဗုဒၶသည္ တပည္.ရဟန္းတို.က မိမိအား ၾကည္ညိဳေသာေၾကာင္. မိမိတရားကို လက္ခံယံုၾကည္ၿခင္း ကိုမလိုလားေခ်။ “ရဟန္းတို. သင္တို.သည္ ငါဘုရားကို ၾကည္ညိဳေလးစားသၿဖင္.ငါ၏ တရားကို လက္ခံယံုၾကည္ၿခင္းသည္ မသင္.။ သင္တို.သည္ ကိုယ္တိုင္ဉာဏ္ၿဖင္. ထိုးထြင္းသိၿမင္ေသာ တရားကိုသာလ်ွင္ ယံုၾကည္ၾကသည္ မဟုတ္ေလာ။” (မဇၩိမနိကာယ္၊ မဟာတဏွာသခၤယသုတ္)
ထို.ေၾကာင္. ဗုဒၶသည္ မိမိ၏ သာသနာသို. အၿခားဘာသာဝါဒီမ်ား အလ်င္စလိုကူးေၿပာင္းၿခင္းကို အားေပးေတာ္မမူေခ်။ ဝိနယပိဋကတ္ မဟာဝဂ္၌ တိတိၳၿဖစ္ဖူးေသာသူသည္ ရဟန္းၿပဳလုိပါက ေလးလတိတိ ဆိုင္းငံ.ရမည္ဟု ဆိုထား၏။ ဥပါလိသူၾကြယ္ ႏွင္. သီဟစစ္သူၾကီးတို.သည္ ဘုရားရွင္၏ တရားကို အလြန္ႏွစ္သက္သၿဖင္. နိဂဏၭ အယူကိုစြန္.၍ အသက္ထက္ဆံုး ဥပါသကာ အၿဖစ္ မွတ္ယူရန္ေလ်ွာက္ထားေသာအခါ ဘုရားရွင္သည္သူတို.အား ေလးေလးနက္နက္ စဥ္းစားဆင္ၿခင္ၿပီးမွ မိမိ၏ တရားကို သက္ဝင္ယံုၾကည္ရန္ သတိေပးေတာ္မူ၏။ (မဇၩမနိကာယ္ဥပါလသုတ္ႏွင္. ဝိနယပိဋကတ္ မဟာဝဂ္)
ဗုဒၶ၏ အလုိအားၿဖင္. ဗုဒၶတရားကုိ ကိုယ္တိုင္ၾကားသိရေသာသူသည္ပင္ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွ လက္ခံယံုၾကည္သင္.သည္ဆို ပါက အရွင္အာနႏၵာ၊ အရွင္ကႆပ စေသာ တပည္.သာဝကမ်ားထံမွ တစ္ဆင္.ၾကားသိရေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ား ကိုသာ၍ေဝဖန္ စိစစ္ရန္လိုေပလိမ္.မည္။ မ်ားစြာေသာ ဗုဒၶေဒသနာမ်ားသည္ အရွင္အာနႏၵာထံမွၾကားသိရေသာ ေဒသနာမ်ားၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ အရွင္အာနႏၵာကိုယ္တိုင္က “တစ္ဆင္.ၾကားကို မွီေသာ၊ တစ္ဆင္.ၾကားကို ယံုၾကည္ေသာအားၿဖင္. က်င္.ေသာဆရာအားေကာင္းစြာၾကားၿခင္းသည္ၿဖစ္၏။ မေကာင္းသၿဖင္.ၾကားၿခင္းသည္လည္းၿဖစ္၏။ ၾကားသည္မွတပါးေသာ အၿခင္းအရာအားလည္း ၿဖစ္၏ ဟု မိန္.ဆိုဖူုး၏ (မဇၩမနိကာယ္ သႏၵကသုတ္)။
“ရဟန္းတို.၊ ဤတရားတို.ကို ယံုၾကည္ၿခင္း၊ ႏွစ္သက္ၿခင္း တစ္ဆင္.စကားၾကားၿခင္း၊ ၾကံစည္ၿခင္းၿဖင္.သိအပ္သည္ မဟုတ္။ ပညာၿဖင္.ေတြ.ၿမင္၍ သိအပ္ကုန္သည္သာ ၿဖစ္၏။”
(သဠာယတနသံယုတ္၊ ပရိယာယသုတ္)
ဗုဒၶဓမၼသည္ သိမ္ေမြ.နက္နဲေသာေၾကာင္. ပညာဉာဏ္ၿဖင္.ေလ.လာၿခင္းမၿပဳပါက မိမိရရသိရိွနားလည္ရန္ ခဲယဥ္း၏။ နားလည္ရန္ခဲယဥ္းသၿဖင္. ဗုဒၶတရားကို မွားယြင္းစြာခံယူထားပါက ေၿမြကုိ မဆင္ၿခင္ဘဲ ဖမ္းေသာသူကဲ.သို. အက်ိဳးယုတ္ေပလိမ္.မည္ (မဇၩမနိကာယ္ ၊ အလာဂဒူပမသုတ္)။
ဤေနရာ၌ ပိဋကတ္စာေပကို ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ဖတ္ရႈေလ.လာမႈႏွင္.ဆင္ၿခင္သံုးသပ္မႈ နည္းပါးေသာေၾကာင္. ယံုမွားဖြယ္ရာၿဖစ္ေနေသာ ၿမန္မာတို.၏ အစဥ္အလာ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္တစ္ခုႏွင္. ဓေလ.ထုံးစံတစ္ခုကို ေဖာ္ၿပပါအံ.။
ဗုဒၶသည္ကဆုန္လၿပည္.ေန.၌ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳေတာ္မူသည္ဟု ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီတို.ယံုၾကည္ၾက၏။ အေထာက္အထားမွာ ဇိနတၴပကာသနီက်မ္း ႏွင္. အၿခားဗုဒၶဝင္က်မ္းမ်ားၿဖစ္၏။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶဝင္က်မ္းၿပဳဆရာတို. မွီၿငမ္းၿပဳေသာ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌မူ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳေသာေန. အမည္ကုိ ေဖာ္ၿပမထားေခ်။ စင္စစ္ ပိဋကတ္စာေပ၌ ဗုဒၶ၏ ဘဝၿဖစ္စဥ္မ်ားႏွင္. စပ္လ်င္း၍ ခု, ႏွစ္ , လ , ရက္မ်ား လံုးဝၿပဆိုထားၿခင္းမရွိေခ်။
မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္ အဆိုအားၿဖင္. ဗုဒၶသည္ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿပည္အနီး ေဝဠဳဝရြာ၌ ေနာက္ဆံုးအၾကိမ္ ဝါဆိုေတာ္မူ၏ ။ ထို.ေနာက္ေဝသာလီၿပည္အနီး စာပါလေစတီအရပ္၌ မာရ္နတ္အား ငါဘုရားသည္ ယေန.မွ ေနာက္သံုးလ လြန္ေၿမာက္ေသာေန.၌ ပရိနိဗၺာန္ ၿပဳမည္ဟု မိန္.ၾကား၏။ ထုိသို.မိန္.ၾကားေသာအခ်ိန္မွာ ဝါဆိုေနစဥ္ သို.မဟုတ္ ဝါမွအထတြင ္ၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီ တို.ဆင္ၿခင္သံုးသပ္သင္.ေသာ ဘာသာေရဓေလ.ထံုးစံတစ္ခုမွာ ကေလးသူငယ္မ်ားကိုရွင္ၿပဳေသာ ထံုးစံၿဖစ္၏။ ၿမန္မာတို.သည္ မိ္မိတို.၏သားသမီးမ်ားကို အသက္ အရြယ္ငယ္ရြယ္စဥ္ ရွင္ၿပဳေလ.ရွိၾက၏။ ဝိနည္းပိဋကတ္၌ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းတို.အား အသက္တစ္ဆယ္.ငါးႏွစ္ မၿပည္.ေသးေသာသူငယ္အား ရွင္မၿပဳအပ္၊ရွင္ၿပဳေသာ ရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္.ေစဟု ပညတ္ေတာ္မူ၏။
ဤပညတ္ေတာ္မူခ်က္မွာ ေလ်ာ္ကန္သင္.ၿမတ္လွေပ၏။ ရွင္သာမေဏအၿဖစ္သည္ တတ္သိလိမၼာေသာ အရြယ္သို. ေရာက္ရွိၿပီးၿဖစ္သည္. သူငယ္မ်ားအဖို.သာလ်င္ အက်ိဳးရွိ၏။ ယခုကာလ၌ မိဘမ်ားကရွင္ၿပဳေသာ သူငယ္မ်ားမွာ အမ်ားအားၿဖင္. အသက္ငယ္ရြယ္ ဉာဏ္ႏုနယ္ေသးေသာ သူမ်ားၿဖစ္ရကား ဘာသာေရးဘက္၌ တစ္စံုတစ္ရာ ထူးၿခားေၿပာင္းလဲၿခင္း မရွိေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ယခုခတ္လူငယ္မ်ား သည္အားလံုးလိုလို ရွင္သာမေဏ ၿဖစ္ခဲ.ဖူးၾကပါလ်က္ ဘာသာေရးအသိတရား ေခါင္း ပါးေနၾက၏။ မိဘမ်ားသည္ မိမိတို.ၿပဳေသာ ေကာင္းမႈအတြက္ ႏွစ္သိမ္.ေက်နပ္ၾကေပလိမ္.မည္။ သို.ရာတြင္ကေလးကို ရွင္ၿပဳခ်င္းသည္ မိဘမ်ား၏ေက်နပ္မႈ၊ ကုသိုလ္ရမႈအတြက္ၿဖစ္ပါသေလာ။ ကေလး၏ အက်ိဳးစီးပြား၊ သာသနာေတာ္၏ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ၿဖစ္သင္.သည္ မဟုတ္ပါေလာဟု ေမးဖြယ္ရွိ၏။
ထို.ေၾကာင္.ဥေရာပတိုက္၌ ဘာသာတရားကိုအၾကြင္းမဲ.ယံု ၾကည္ေသာ၊ ေရွးအခါက ဘာသာတရားႏွင္. ဆန္.က်င္ဘက္စကားေၿပာေသာ သိပၸံပညာရွင္မ်ားသည္ ႏွိပ္ကြပ္ၿခင္းခံၾကရ၏။ ဘာသာေရးအယူသီးမႈေၾကာင္. ဘာသာေရးစစ္ပြဲၾကီးမ်ား ၿဖစ္ပြားခဲ.၏။ ဗုဒၶဝါဒသမိုင္း၌ ဘာသာေရးစစ္ပြဲမ်ားမရွိဘဲ ဘာသာေရးစိတ္သေဘာထားၾကီးမႈအတြက္ အာေသာကမင္းကဲ.သို.ေသာ ကမာၻ.စံၿပပုဂၢိဳလ္မ်ားေပၚထြက္ခဲ.၏။ စင္စစ္ ဘာသာေရးစိတ္သေဘာထားၾကီးမႈသည္ ဗုဒၶအေလးအနက္ ေဟာခဲ.ေသာတရားၿဖစ္၏။ ”ရဟန္းတို.၊ သူတစ္ပါးတို.က ငါ၏အၿပစ္ကိုၿဖစ္ေစ ေၿပာၾကေသာေၾကာင္. သင္တို. အမ်က္ထြက္မည္၊ ႏွလံုးမသာမည္ ၿဖစ္မည္ဆိုလ်င္ သင္တို.အားသာ အႏၲရာယ္ၿဖစ္၏။ သင္တို.သည္ သူတစ္ပါးတို.၏ စကားေကာင္း စကားဆိုးကို သိႏုိင္ၾကမည္မဟုတ္။” (ဒီဃနိကာယ္၊ၿဗဟၼဇာလသုတ္)
အကယ္၍ က်ြႏု္ပ္တို. ခံယူထားေသာ ဗုဒၶဝါဒသည္ မွန္ကန္သည္ဟု စြဲစြဲၿမဲၿမဲ ယံုၾကည္ပါက သူတစ္ပါး၏ ေဝဖန္စိစစ္မႈကို ခံႏုိင္ရေပလိမ္.မည္။ ထိုသို.ခံႏုိင္ရည္ရွိရန္ ယံုၾကည္ခ်က္သည္ မိမိကိုယ္တိုင္ ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာမႈ၊ လြပ္လပ္စြာ ဆင္ၿခင္သံုးသပ္မႈကို ပိတ္ပင္တားဆီးတတ္ေသာ အစြဲႏွစ္ခုကို သတိၿပဳသင္.၏။
ပထမအစဲြမွာ ဝါဒစဲြၿဖစ္၏။ အခ်ိဳ.လူတို.သည္ ဗုဒၶဝါဒကို ေလ.လာေသာအခါ မိမိတို.၏ မူလရွိရင္းစြဲ ဝါဒကို ပိဋကတ္က်မ္းဂန္မ်ားထဲ၌ ၿမင္ေနတတ္ၾက၏။ သို.ၿဖစ္၍ အခ်ိဳ. ကြန္ၿမဴနစ္မ်ားက ဗုဒၶဝါဒကို ရုပ္ဝါဒၿဖစ္သည္ဟု ေၿပာဆိုၾက၏။ အခ်ိဳ.ဗုဒၶဝါဒီတို.မွာမူ ဗုဒၶေဟာၾကားေသာ တရားမ်ားထဲမွ တစ္ခုတည္းေသာ တရား ဥပမာ အနတၱတရာ း၊ သို.မဟုတ္ ကမၼဝါဒကို အစဲြဥပါဒန္ ၿဖစ္ေနတတ္ၾက၏။
“ရဟန္းတို. ၊ သင္တို.သည္ ဤအယူသာမွန္၏။ အၿခားအယူအားလံုးသည္ အခ်ည္းႏွီးသာတည္း ဟုမစြဲမွတ္သင္.”။ ဤသည္မွာ ပိဋကတ္စာေပ၌ ထပ္တလဲလဲ ေတြ.ရေသာ ဗုဒၶ၏ သတိေပးခ်က္ၿဖစ္၍ ယင္းအေၾကာင္းကို ဆိုင္ရာေနာက္အခန္းမ်ား၌ အက်ယ္ေရးသားပါအံ.။ ထို္ိ္ိိဩဝါဒႏွင္.အညီ ဗုဒၶဓမၼကို ေလ.လာရာ၌ အသိအၿမင္အမ်ိဳးမ်ိဳးၿဖင္.ေဝဖန္ေရးသားထားေသာ ဗုဒၶက်မ္းစာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ရႈသင္.၏။
အခ်ိဳ.စာအုပ္မ်ားကို မိမိယံုၾကည္ခ်က္ႏွင္. ဆန္.က်င္သည္ဆိုၿပီး ပစ္ပယ္မထားသင္.ေခ်။
သို.ရာတြင္ မည္သို.ေသာ စာေပက်မ္းဂန္ပင္ၿဖစ္ေစ ေရးသားေသာပုဂၢိဳလ္၏ အသိပညာၾကြယ္ဝမႈ၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားမႈ စသည္တို.ကို အေၾကာင္းၿပဳ၍ ပုဂၢိဳလ္စဲြသက္သက္ၿဖင္.မေလ.လာသင္.ေခ်။ ဤပုဂၢိဳလ္စြဲသည္ စဥ္းစားဆင္ၿခင္ဉာဏ္ကို ပိတ္ဖံုးတတ္ေသာ ဒုတိယအစြဲ ၿဖစ္၏။ မိမိအား ၾကည္ညိဳမႈသက္သက္ၿဖင္. မိမိ၏တရားကို လက္ခံၿခင္းမၿပဳရန္ မိန္.ၾကားေသာ ဗုဒၶစကားအရ ဗုဒၶဓမၼသည္ ပုဂၢိဳလ္စဲြႏွင္. မည္မွ်ဆန္.က်င္ေၾကာင္းထင္ရွား၏။ သို.ၿဖစ္ေစကာမူ ဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ အမ်ားအားၿဖင္. အရွင္ဗုဒၶေဃာသစေသာ အဌကထာ ဆရာမ်ား၏ စကားကို မဆင္ၿခင္ဘဲ အၾကြင္းမဲ. လက္ခံယံုၾကည္တတ္ၾက၏။ ဤေနရာ၌ က်ြႏု္ပ္တို. ေဝဖန္ဆန္းစစ္ရန္လိုေသာ အရွင္ဗုဒၶေဃာသာ၏ စကားတစ္ရပ္ကို ေဖာ္ၿပအံ.။
အခါတစ္ပါး၌ ၿဗဟၼာဏအမ်ိဳးသား ရဟန္းညီေနာင္ႏွစ္ဦးသည္ ဗုဒၶအား “အရွင္ဘုရား ယခုအခါ ရဟန္းတို.သည္ အမည္အႏြယ္ ဇာတ္အမ်ိဳးမ်ိဴး ရွိ၍ မိမိတို.ဘာသာၿဖင္. ၿမတ္စြာဘုရား၏ စကားကုိဖ်က္ဆီးပါကုန္၏။ သို.ၿဖစ္၍ က်ြႏု္ပ္တို.သည္ ၿမတ္စြာဘုရား၏ စကားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. တင္ပါကုန္အံ.” ဟုေလ်ွာက္ထား၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶသည္ ထိုရဟန္းတို.အား ကဲ.ရဲ.ေတာ္မူၿပီးလ်င္ “ရဟန္းတို. ၊ ငါဘုရား၏ စကားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. မတင္အပ္၊ တင္ေသာရဟန္းအား ဒုကၠဋ္အာပတ္သင္။ရဟန္းတို.ငါဘုရား၏စကားကို မိမိဘာသာၿဖင္. သင္ယူၿခင္းငွာ ခြင္.ၿပဳ၏” ဟုမိန္.ေတာ္မူ၏။(ဝိနည္းပိဋကတ္၊ စူဠဝဂ္၊ ခုဒၵကခႏၶက)
အရွင္ဗုဒၶေဃာသသည္ ဝိနည္းပါဠိေတာ္လာ “သကာယနိရုတၱိယာ” ပါဌ္ကို မိမိတို.ဘာသာၿဖင္.ဟု မၿပန္ဆိုဘဲ “ၿမတ္စြာဘုရား၏ မာဂဓဘာသာစကား” ဟူ၍ ဖြင္.ဆိုခဲ.၏။ ဤၿပန္ဆိုခ်က္လြဲမွားေၾကာင္း တရုတ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထားေသာ ေၿမာက္ပိုင္း သကၠတပိဋကတ္က်မ္းမ်ား၌ ထင္ရွား၏။ ထိုက်မ္းမ်ား၌ ထိုက်မ္းမ်ား၌ အထက္ပါဝတၳဳပါရွိေသာေဒသနာမူကြဲငါးခုကို ေတြ.ရေပရာ ထိုေဒသနာအားလံုး၌ ဗုဒၶက ရဟန္းတို.အား မိမိတို.ဘာသာစကားၿဖင္. တရားေတာ္ကိုသင္ၾကားရန္ခြင္.ၿပဳေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထား၏။
ပိဋကတ္က်မ္းတစ္ေစာင္၌မူ ဘုရားရွင္က “ငါ၏တရားကို သကၠတဘာသာၿဖင္. ေဟာေၿပာၿပဳစုမွ မွန္္လိမ္.မည္ဟု မယူဆၾကႏွင္.။ လိုရင္းအဓိပၸာယ္ကို မွန္ကန္စြာေဖာ္ၿပမႈသည္သာလ်င္ပဓာနၿဖစ္သည္။
ထုိ.ေၾကာင္. လူတို.နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္မည္သည္.ဘာသာစကားႏွင္.မဆို ေဟာေၿပာႏိုင္သည္” ဟုမိန္.ေတာ္မူေၾကာင္းၿပဆိုထား၏။(Chi Hsien Lin: The Language Problem of Primitive Buddhism-J.B.R.S June,1960.)
သကၠတဘာသာစကားသည္ ၿဗာဟၼဏတို.၏ ဘာသာစကားၿဖစ္၍ ၿဗဟၼဏမ်ိဴးရဟန္းညီေနာင္က ဗုဒၶတရားကို မိမိတို.ဘာသာစကားၿဖင္. ေဆာင္လိုၾကၿခင္းမွာ မထူးဆန္းေခ်။ သို.ရာတြင္ ဗုဒၶ၏ အလိုဆႏၵသည္ကား မိမိ၏တရားကို ၿဖန္.ခ်ည္ရာ၌ လူအမ်ားသံုး ဘာသာစကားၿဖင္.သာ ေဟာေၿပာရမည္ဟုစည္းကမ္းမသတ္မွတ္ဘဲ အေၿခအေနအရ ဘာသာစကားအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုသံုးစြဲရန္ၿဖစ္၏။ စင္စစ္ ေရွးအိႏၵိယၿပည္၌ ဗုဒၶဝါဒၿပန္.ပြားမႈသည္ ဗုဒၶႏွင္. တပည္.ရဟန္းတို.က တရားနာပရိသတ္၏ ေဒသႏၱရ ဘာသာစကားကိုသံုးစဲြၿခင္းေၾကာင္.ၿဖစ္တန္ရာ၏။ ထုိ.အၿပင္အစစအရာရာ အစြဲဥပါဒါန္ကင္းေသာ ဗုဒၶသည္ အသို.လ်ွင္မာဂဓဘာသာ၌ အစြဲဥပါဒါန္ ရွိႏုိင္ပါမည္နည္း။
သို.ၿဖစ္၍ အိႏၵိယပညာရွင္တစ္ဦးက “ဓမၼေဒသနာကို မာဂဓဘာသာၿဖင္.သာေဆာင္ရမည္။ အၿခားဘာသာစကားမ်ားမွာ မိစာၦဒိဌိဘာသာစကားမ်ားၿဖစ္သည္ဆိုေသာ စကားမွာ ဗုဒၶ၏ သမၼာဒိဌိဝါဒ၊ ဝိဘဇၨဝါဒႏွင္.ဆန္.က်င္၍ ယုတိၱကင္းမဲ.ေသာစကားၿဖစ္၏။ ဗုဒၶ၏စကားမၿဖစ္ႏုိင္ေခ် ” ဟုေရးသားခဲ.၏။
(B.C.Law: A History of Pali Literature- Introduction,pp.xii-xiii)
ဥေရာပ ပညာရွင္တို.၏အဆိုအားၿဖင္. မာဂဓဘာသာစကား သည္ ပါဠိစကားႏွင္. တၿခားစီၿဖစ္၍ ရွင္ဗုဒၶေဃာသကမူ ယင္းတို.ကို ဘာသာစကားတစ္မ်ိဳးတည္း ၿဖစ္သည္ဟုမွတ္ယူရန္ရွိ၏။ မည္သို.ၿဖစ္ေစ ၿမန္မာဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ အရွင္ဗုဒၶေဃာသ၏ စကားႏွင္.အညီဗုဒၶေဒသနာမ်ားကို ပါဠိဘာသာၿဖင္.မူလအတိုင္း ထားရွိသင္.သည္ဟု စြဲမွတ္ထားေသာေၾကာင္. ေရွးကပိဋကတ္ကို ၿမန္မာဘာသာသို. လံုးဝမၿပန္ဆို ခဲ.ၿခင္းၿဖစ္တန္ရာ၏။
ထို.ေၾကာင္. ဗုဒၶဝါဒီတို.သည္ ေရွးအဌကထာ ဆရာတို.၏ က်မ္းမ်ားႏွင္. ယခုေခတ္ ဗုဒၶစာေပပညာရွင္တို.၏ စာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ရႈေလ.လာသင္.သည္ မွန္ေသာ္လည္း သူတို.၏ေရးသားခ်က္မ်ားကို ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿပီးမွလက္ခံသင္.၏။ ပိုမိုအေရးၾကီးသည္ကား ဗုဒၶတရားကို ေကာင္းစြာသိရွိနားလည္ရန္ မူလပင္မ ပိဋကတ္စာေပကို ဖတ္ရႈေလ.လာရေပလိမ္.မည္။
ယခုအခါ ၿမန္မာ၊သို.မဟုတ္ အဂၤလိပ္ဘာသာသို. ၿပန္ဆိုထားေသာ ေထရဝါဒ ပိဋကတ္စာေပမ်ားကို ကြ်ႏု္ပ္တို. ဖတ္ရႈေလ.လာခြင္.ရေပၿပီ။ သို.ရာတြင္ ပိဋကတ္စာေပသည္ က်ယ္ဝန္း၍ ႏွံ.ႏွံ.စပ္စပ္ဖတ္ရႈရန္မလြယ္ေခ်။ သို.ၿဖစ္၍ ပိဋကတ္သံုးပံုကို အစအဆံုး မေလ.လာဘဲ အခ်ိဳ.ေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ေလ.လာၿခင္းၿဖင္. ဗုဒၶဓမၼကို ေၿခေၿခၿမစ္ၿမစ္ သိရွိနားလည္ႏုိင္ပါမည္ေလာ။ နားလည္ႏုိင္မည္ဆိုပါက ပထမဦးစြာ ေလ.လာအပ္ေသာအပုိင္းသည္ မည္သည္.အပိုင္း ၿဖစ္ပါသနည္းဟု စူးစမ္းရန္ လိုအပ္ေပသည္။
ၿမန္မာႏိုင္ငံ၌ အဘိဓမၼာပိဋကတ္သည္ ဗုဒၶဝါဒီတို. ၏ အထူးအေလးဂရုၿပဳၿခင္းကိုခံရ၏။ အဘိဓမၼာက်မ္းမ်ား၌ ဗုဒၶဓမၼ၏ အဆီအႏွစ္ အမ်ားဆံုးပါရွိသည္ဟု ယံုၾကည္ၾက၏။ ဥေရာပႏွင္. အေမရိကန္ႏုိင္ငံမ်ား၌မူ သုတၱန္ပိဋကတ္ကို ဦးစားေပး၍ ေလ.လာၾက၏။ နီကာယ္ငါးက်မ္း၌ ဗုဒၶေဟာေသာ အေၿခခံတရားအားလံုးကို ေတြ.ရွိႏိုင္သည္ ဟုယူဆၾက၏။ ၿမန္မာႏုိင္င၏ံ ပရိယတၱိ စာၿပန္ပြဲမ်ား၌ အဘိဓမၼာကို ေရးေပး၍ အေနာက္ႏုိင္ငံဗုဒၶက်မ္းစာအုပ္မ်ားမွာ နိကာယ္က်မ္းမ်ားကို မွီၿငမ္းၿပဳ၍ ေရးသားထားေသာ စာအုပ္မ်ားၿဖစ္၏။
မည္သည္.ပိဋကတ္က ဗုဒၶၶၶ ဓမၼကို ပိုမိုေဖာ္ညြန္းသည္။ သို.မဟုတ္ ဗုဒၶတရား အစစ္အမွန္ႏွင္. ပိုမိုနီးစပ္သည္။ ဗုဒၶတရားေလ.လာရာ၌ မည္.သည္.က်မ္းစာက ပိုမိုအေရးပါသည္ကို သိရွိရန္ ေရွးဦးစြာ ပါဠိပိဋကတ္ စာေပ၏သမိုင္းကို ေလ.လာရေပမည္။ ပိဋကတ္စာေပ၏ ယခုအေၿခသို. မည္သို.ေရာက္ရွိလာသည္။ ဗုဒၶလက္ထက္က မည္သည္.အေၿခအေန၌ ရွိသည္။ ဗုဒၶပရိဗၺာန္ၿပဳၿပီး ေနာက္ကာလ၌ မည္သို.ေၿပာင္းလဲလာသည္။ သကၠတပိဋကတ္စာေပႏွင္.မည္သို.ကြဲလဲြသည္။ အေရွ.တိုင္းေရွးေဟာင္းဘာသာ စာေပအယူဝါဒမ်ားကိုေလ.လာေသာ အေနာက္ႏုိင္ငံပညာရွင္တို.၏ သုေတသနၿပဳခ်က္မ်ားအရ မည္သို.သိရသည္ စသည္တို.ကို စူးစမ္းေလ.လာရေပမည္။
ဤသို.ဝါဒစြဲ၊ ပုဂၢိဳလ္စဲြမရွိဘဲ ပိဋကတ္သမိုင္း၊ပိဋကတ္စာေပကို ေစ.ငုေသခ်ာစြာ ေလ.လာ၍ဆင္ၿခင္သံုးသပ္ၿခင္းၿဖင္.ရရွိအပ္ေသာ ဗုဒၶဓမၼသည္ မိရိုးဖလာ ဗုဒၶဝါဒထက္ အဆင္.အတန္း ပိုမိုၿမင္.မားေပလိမ္.မည္။ အေၿခခံခိုင္မာေသာေၾကာင္. ဧဟိပႆိေကာ ဟူေသာ ဂုဏ္ေတာ္ႏွင္.အညီ ေဝဖန္ဆန္းစစ္မႈကို ခံႏုိင္ေသာ ဗုဒၶဓမၼၿဖစ္ေပလိမ္.မည္။
Subscribe to:
Posts (Atom)
